Keipen mizawng innkuan pan ka hi hi,khuapi khat ah inndei(room)sap aa khuasa ka hihman in ka deihbangin suaktalo hi ing, kamphatna tawh ka sangkahpih ngei kalawmpa tawh ka kimukha citciat hi,a'mahpen nuamsa'in a'ma aingiat Internet sai khatnei hi,hih khua ah ka omna thulela teng ka kigenkhit uhciang ka lawmpan a'sai ah khasumpiak a'hizongh ciin hongzol aihman in ken hihthei keining kacihang itna taktawh lemlel incia,hongcih takciangin keizongh siamlo kahihmanin khasum zongh kulkei lawmta kitheihsiamna dan in ka manhunsim in ong huh ning ciin ka kithukim uhi keibel tawmkhat Lagelh ding neilaii kahihman in nisim ka paithei keihi.hibangin hun hongpai tozel in ka room sapman tukha ka piak zawh keileh omthei nawnlo ding ciin inn neiten hong zasakhin,ka lawmpa kiang lah ka gengam naikei hi,tuabangin ka om hithiatlaii takin ka Lagelhte a'leinuam mikhat hongpai citciat hi keizongh sum kisapluat man tawh dawngkhat ka zuakciangin innsapp,tuiman,meiman,teng kapiak khitciang tawmcikbek cianlaii sa'mhi, Lagelh ding khawlbawl phot in ka lawmpa sai ka ngaksak zawpianta hi.a'sawtsawt ciang ka lengla tekhat tawh ka kimeltheih ciangin ka hun a'mah tawh ka tamzat zawpian hi tuabang teng tawh itna thu ka ki genta mai uhi,a'mahpen sumhaute Tanu a'hi hi kei tawh ka kitehciangin kei aadingin kilawm ka sakeiphial hi himahleh ka ki it mahmah uhi.Nikhat party pai,inn ka tungkhit zawh a'sawtlo in phone honglut kahna aw hong ging bangci naihia ka cipah hi,a'thuteng hong gensiang pah hi.ka lungsim ah aw kei bangmah neilo a'tolteeng mikhat ban ah sep kician neilo,cih kei leh kei ka kihehnem tamai,tua kipan kimukhalo ding cih himawk aihman in ka lawmpa sai zongh ka pai keihi.tua bangin inn ah ka om kal in ka lawmngaihnu pa'n ka lawmpa kiang ah cikmah in na ki meltheih nawn kei un,cihthu hong genciang ka lungsim na mahmah hi,aihang ka nuntakna ka ki ngaihsut ciang ka thuak ding hi ciin ka ki hehnem zel hi hibang aa ka omlaii tak a'mah kiangpan phone hong lut ka ki phawknate uh ka ki genkhin ban ah coffee sai ah kimudingin ka kivaikhak uhi,lunglawpna tawh ka nangak hi.bangthu hiam a'Pa hongpai ka Tanu na it,na ngaih taktak leh nanungkik mai in, na aadingin lungkhamlohna hizaw dinghi acihciangin,telsiam lohna tawh "a'mah bangci aihia"? Ciin ka dottel ciang "lungtang nat" aneih thu hong genteh keilam pan hibangin a'Pa in hehpihna tawh ciin thu hong genciang a'mah tawh kikhen ding lah ka ngaihsunzo himahleh,a'Pa aitakciangin utkeitaleng ka hihthei bangmah omlo hi.ka lungsim na'mahmah zan ihmu theilo in ka omlaiitak kongkhak hong kikiu kekkek ka pusuahleh a'mah nahi lahnuam,lahdah cihdan khat in ka lungsim ah hong suah hi a'Pan pusuah ding nangawng a'dalden keii khat hia,ka ngaihsut ciang hong itna ka telsiam tektek hi zan hitaleh kei kiang hong tung aihman in ka vaipuak hongsuak hi,ahizongh neih leh lamh bangmah ka neihlohlam ka im nophang imtheih hong hinawnlo aihman in ka genkhia tamaihi himahleh a'mah ciahding a'ut vitkei hi miinn kawm hilaii ka hihban ah nekledawn ding muhtawm, netawm ka hihman in ka kisuang luaa keii hi,hibang thu ka gengen hangin ka Pasal hihna hongngiam tuam mahmah ding cih ka ngaihsut ciangin bangbang hileh ciin ka lawmpa bek hong huhtheih ding ahihman in ka vaiteng ka genciangin a'tanau te inn ah hong tungsak tamai hi hihmun pan a'hang tuamtuam tawh khuaneu/singtang lam ah innneu khat ka lawmpa mah in hong vansak natawh ka nih un,ka om uhi.sumlepaii kisapna hangin ka van gilneih teng hong beibei ta,tua kawmkal ah ka lawmnu a'natna hong kipankik zatui,zatang mah ah van gilteng beikhin damzo tuanlo,nikhat hong nasiapian aihman in zato puakloh phamawh tasawnsawn,ka kisam bangbang uh ka lawmpa hong piak,beklo ka omna dingte nangawng hong vaihawmsak hia,hih zato puakding tawh kisai ka lawmpa kiang ka genciangin ka lawmpa'n a'Pa kiang ap in hongcihteh ka phalkei hi,ka lawmpa tung ah ka hehphial hi ahizongh ka it,ka ngaih mahmah a'man zongh hong it mahmah hia.ken kemzolo cih ka kingaihsut ciang ka lungtang a'na mahmah hi,ka lawmnupen zato ah at a'kul,atloh a'phamawh aihman in sum ka thalawh ding cihtawh kalawmpa kiang ka gen hang ka lawmpa'n hong thukimpihlo hi,a'Pa kiang ap ding mah hong hanthawn keii hi(sum thalawhzo mahniteh,ahizongin na sum thalawh kal/sungin a'mah nabangci ding na khutsung ah banglo khat hileh)cih thu hong genciangin a'Pa ang ah ka ap tamai hi....
Paunak 24:5 Thahatna sangin pilna hoihzaw a, thakhauhna sangin thutheihna hoihzaw hi. (Lungdam)
Saturday, 20 June 2015
Nu Ni hing piankhiatna
Nute ni pen tanglai Greekste hunlai pekin hong kipan ahi hi. A pasiante nu (Rhea) phawkna/ pahtawina pawipi ci-in tanglai in a na zat uh ahi hi. Christian masate in Jesuh nu phawk/ pahtawina in Nipi lina ah pawi na bawl zel uh hi.Nipi lina ih cihpen Easter Sunday atunma ni 40 sungteng hi. England te in hih Nute ni pen holiday (nithupi khawlni) dingin bawl in, tua pen Jesuh nubek hilo-in nu khempeuh pasakin Mothering Sunday na ci uh hi.Hih danin ah Mothering Sunday cih danin hong kizat tohtoh pen 19th century(kumkhen) sungteng hong kizang to-in Galpi nihna (World War-II) khit ciangin hong kilamdang kik hi.
1872 kum in US ah Nute ni (mothers day)nithupi/ pawipi khat a zattheihna dingin hong hanciam masa pen Julia Ward Howe ahi hi. Julia Ward Howe in June 2 ni pen Nute Ni phawkna pawi dingin hanthawn a suakta taka zatdingin gen hi. Hih tawh kisai in Boston ah June kha nipi nihna ta zangin meeting zong tua kumsungin tamveipi sam hi. Hi bangin hong han ciam toto a, Nute ni pen kumpi zumkhak(official holiday) in hong kizang to hi. A magelna leh ngaihsutnate hoihkisa kizang toto hi na pi-in atawpna ciangin Nute NI (Mothers day) pen Tuciangin May kha-in hong kizang ta hi. En suk ni.
Anna Jarvis pen USA ah NUte Ni (Mothers day) aphuankhia, Piangkhia sakin kiciamteh hi. Hih nu pen Nute ni apian theihna dingin ahong vaihawm pi-in apang hangin Pasal nei lo ta zong nei lo hi. Hih nu-in aneu tung a kipanin Nute Ni neihding pawikham ding cihpen a nu Mrs.Anna Marie Reeves Jarvis tungtawnin lungsim hongnei den hi. Hih Mrs.Jarvis in social work(Sunday School) na asep kawmin nikhat niciangin mi khatin nute kipahtawina leh ni hong piangsak ding hi cih alunglutna leh deihna zong pulak zel hi.
Anna aNu 1905 kumin hong sih takciangin a neulai a anu kamgente mang ngilh lo-in a Nu lunglut Nute Ni apian theihna dingin hong han ciam hi. A Nu lunglutna atang tun theihna dingin Methodist Gratton, West Virginia Church ah a Nu apahtawina in kikhop hun sungin anu pak deih mahmah te hong hawm khia hi. Asawtsawt ciangin Anna in apanpihte (YMCA)tawh Nute ni pen official holiday ahih theihna dingin mipite tungah lai hong at uh hi. Hih bangin hanciam takin na hong sep tohtoh manin 1911 kum ciangin Nute Ni pen USA state khempeuh pial (46)ah hong kizang ta hi. A tawptawp ah May, 8 1914 kumin President Woodrow Wilson in May kha nipinihna pen Mother’s Day dingin signs thuna (suaikaihna) hong nei hi. Tua akipanin tuni dong Pi Anna hanciamna hangin “NUTE NI” azangto thei ih hi hi.
Efesa 6:1-3 Tate aw na nule na pa thu naman ding mah ahi hi. Thupiakna alian khatin “Na nu leh na pa zah tak in,” cihna hi a, khapna thu tawh kizom pahin, “Zahtak lecin nang adingin thu hong hoihin, leitungah na khan sau ding hi.
Paunak 22:6 Naupang khat a neu lai-in lampi man tawnsak lecin, a tek congin lam pial nawn lo ding hi. Hih tawh kisai in thunih tom cik in ih kikum suk ding hi. Nuleh pa thu manding pen lai siangtho in mun tampi ah na gen a, thukham sawm sungah zong om hi. Zahtak ding leh thuman ding in na gen den hi. Nu le pa ih cihpen leitung pasian ahih manin zahtak siam le hang leitungah ih nuntakna zong anuam ding hi pah hi. Abraham tapa in apa thu mangin thupha ngah a, Jacob in anu thu aman manin thupha tampi ngah hi. Laisiangtho sung ih et suk tak ciangin Nu le pa thumangte cikmah in minuai ah kia ngeilo bang ah leitung mahmah ah zong mite nuntak zia ih ettak ciangin anu le pate thumang te pen khangual nuai ah om tuan lo hi. Tua hihmanin nu le pa nei laite in Ih nu le pa zahtak a ih thusim ding pen thupi mahmah hi. Ruth in a teknu itin athu mang mahmah ahih manin minuai ah kia lo hi. A nuntakna Pasian in lamsang veve hi.
Tua mah bangin Nute Pate in Ihta te zong hoih taka ih pattah theih dingpen Pasian deihna na hi leuleu hi. Eite pen akem cing ih hi a anei pa om hi, hoih tak ih kep theih kei leh anei pa heh ding hi. Tua ahih man in nau pang khat aneu lai a lampi man ih tot sak dingpen nu le pa ahite tauvuan lian mahmah hih manin ih nuntakna mahmah in zong alak kul hi. Tate in thupha ah ngah theihna dingin acing akemte in lampiman atotsak kei leh thupha sang ding pen haksa veve ding ahih manin lampial in Pasian phawk loin anuntak lohna dingin Pasian deih lampi tawh tate pantah a nuntak pih, nungtasak hi loin nutakpih kisam hi, cih tuni nute ni tungtawnin akihan thawn hi hang. Billy Graham zi-in ka missionary na sep lianpen in ka tate kepna hi acih pen en zong hi sak tek le hang zomi sungah itna leh Pasian min thang den ding a kisawlsawl zong kul nawn loin kising pah diamdiam ding hi. Topa’n thupha hong pia ciatta hen!
Pa Ni hong piankhiatzia
Leitung ah ni thupi tuamtuam kinei a, tuate sungah Khristiante ading Pate Ni pen ni thupi khatin kiciamteh hi. Pate Ni pen atam zaw USA,UK,Canada, Australia gamte ah June kha Nipi thumna sungah kibawlin, mun pawl khatte ah June kha Nipi nihna azang zong om hi. Europe gam sung leuleu ah ani le khate kibangkim loin, a tuampi khatin kibawl hi. Kawlgam sung le Zomite in Nute Ni leh Pate Ni atam zawin (USA) gamte tawh kituakin kibawlden hi. Tua manin tukum Pate ni (Father’s Day 2015) pen June 21,2013 (Sunday) Nipi thumna tawh kituak hi. Pate Ni hong piankhiatna leh tuni dong akizattheihna a hang tawm i gen loh phamawh zel hi.Amasa in Nute Ni leh Pate Ni hong piankhiatna tangthu pen Nu leh Pa it luatna vive hangin apiang khia ahi hi. America gamah Pate Ni (Fathers Day) tawh kisai genna tuamtuam om hi. Mipawl khatin a genna ah West Virginia (USA)biakinn khat pan 1908 kumin kipankhia ci uh a, pawl khatte' leuleu in Vancouver,Washington DC ah Pate Ni amasa pen kibawl ci uh hi. Pawl khatte leuleu in Chicago branch,Lion’s Club makaipi Mr.Harry Meek in a ma suahni tawh kinai pen ding June Nipi thumna 1915 kumin Pate phawkna bawl masa ci-in a gen zong om hi. Ahi zongin Pate Ni (Fathers Day) tangthu kiciamtehna taktak pen America gam Big Ben gunpi gei a om khuaneu khat ahi Spokane, Washington, ateeng Mrs.Sonora Smart Dodd tung pan hong piang khia ci-in kiciaptehna tam pen hi. Hih Smart Dodd te' Unau 6 pha uh a, a nu in nusia baih ahih manin a pa Mr.William Jackson Smart tawh nungta in khuasa to uh hi. Mrs. Smart Dodd in a pa kepnate thupisa lua ahih manin, 1909 kum Nute ni kibawlna biakinn khatah Nute tawh kisai Thugenna (Sermon) a zakna tungtawn in Pate Ni zong bawl dingin lungulhna leh veiina lianpi nei pah hi. A pa pen June kha sungah suak ahih manin, June 19,1910 kumin a masa pen Pate Ni (The frist Fathers Day) Spokane,Washington ah bawl pah hi.Mrs. Smart Dood ngaihsutna pen 1916 kumin US President Woodrow Wilson in hoihsa in thapia pah hi. 1924 in US President Calvin Coolidge in US gambup ah Pate leh tate kizopzia limtak puahphatna nei-in, Pate ni thupit semsemna ding panla to suak hi. 1926 ciangin US gambup Pate Ni vaihawm pawl( National Fathers Day Committee) cih New York Khuapi ah kiphuan khia hi. 1956 kum ciangin US Congress in Pate ni Vaihawm pawl Committee te' thukhensatnate theihpihna leh kipsakna nei hi. 1966 in US President Lyndon Johnson in June Nipi thumna Pate Ni dingin pulak khia hi. 1972 kum ciangin President Richard Nixon in US gambup zum khakni (US Holiday) in zat ding phuang khia leuleu hi. Pate Ni thupi kisa semsem a, a sawt loin US leh leitung mun tuamtuam ah kizel hi. America gamah Pate Ni pen tuni ciang dong Ngeina ni thupi khatin kiciamteh a thupitak kibawlden hi. Anu sihkhit ciangin, a pa in zikik neihsan loin a tate pantah in akeptohna hangin, Pate Ni hong piangkhia ci leng kikhiallo kha ding hi.US gamah Pate Ni ciangin pate phawkna ding Ngawng awh (Necktie) kipia hi. Pa a dam laite lingpaak san (Red Rose) kipia in, a sikhinte phawkna Paak kang (White Rose) kipia hi. Pate Ni ciangin mun tuamtuam pan inn lamah kiciah in Pate pahtawina leh zahtakna kinei ciat hi. Pate letsong hoih pen kipia in, anlim theithei banah a tamzaw Aksa meh (Chicken) leh Ngasa( Salmon)namte kinesak hi. Pate itna kammal hoihnono lai tawh gelhkhia in kikhak a, tate le pate lawmta bangin kithuah khawm hialhial uh hi. Pate Ni hong tun simin Pa nei nawn lote KEI akipan Zuapa ngai in khitui luang a om mah bangin, pa nei laite zong Pate' tungtawn a thupha sannate' hangin lungdamna khitui a luang tampi mah om thei hi. Hih pen a hi ding mah hi-in Khristian ngeina le sawlna zong ahi hi. Mihing a piankhiatna dingin Pasian in Pasal (Pate) thupisak hi. Leitungah Pa (Father) kammal tuamtuam a kineih hangin a tamzaw (Papa,Dad,Dady,Pop ,Father)anei kitam pen hi. Pasian in pate thupisa lua ahih manin, LST sungah Pasian mahmah (Abba) pa ci-in kigelh hi. Pa cih kammal pen zahtakna leh thupisakna leh a sang pen munah koihna khat ahi hi. Tua manin leitungah numei kumpi sangin pasal kumpi tam zaw a, numei sangin pasal (pate) mah in thukhual zaw le ngaihsut na picing nei zaw kici hi. Innkuan nuntakna ah tate in Nute ki-it ahih sam hangin, Pate kizahtak leh kilauzaw hamtang hi. Tua pen Pasian in innkuan Lutang dingin Nute koih loin, Pate mah koih ahihna kimukhia thei hi.Nute in tate inn sungpan pattah a, Pate in Inn sung pan khuasuah in lawhcinna tunpih uh hi. Innkuan nuntakna ah Pa omlohna inn pen hawm suah in kisimmawh nuam hamtang hi. Pate pen tate a ding lungnuamna leh lamlak meivaakpi tawh kibang hi. Na pa adam lai le na itna lakin la, pahtawina leh zahtakna piak ding mangngil kei in. (Eph.6:1-3) Mi pawlkhatte in pate simmawh bawlin, Pa zong ci nuam loin " Ka father " ci zanzan thei uh hi. Pate i simmawhnop hangin, cik mah hunin kisimmawh thei ngeilo le kizongei lo dingin LST in gen hi. Pa simmawhte tuahpha ngeilo in, akhantawn in genthei/ lawhsam hamtang uh hi.Pate lam panin i theih dingah Pa suahna haksa lo a, Pa hihna picing taktak ding baihlo citciat hi. Zi leh ta, inn le lo neihna tawh Pa hoih kici theilo a, Zi leh tate ading limpha suakin, Pasian thu tawh inn sung a makaih zote PA HOIH kici thei bek hi (Eph.6:4). Pate in dam sungin i tate mai lam ding khualna tawh Inn sung vaihawm siam ding thupi mahmah ding hi (Isai.38:1-2). Tua hi leh na sih khit ciangin,neih le laam kituh in na tate kitawng ngeingai lo ding uh hi. Innkuan lutangin Pate ahih manin, Pate khempeuh in i inn sung vaihawm siam mahmah ding kisam lua hi. Pate in i nuntakna tungtawn in tate etteh tham ding gamtat kampau, nek le dawn akipan lamlah zia siam mahmah ding thupi hi. Pate in tate' tungah i khaici vawh bangbang ki-at kik ding hi. I tate in pate' gamtatna hong zui ding hi leh na lungkim diam? Tua mah bangin tante in pate i bawl bangbang in, i tate in hong bawlkik ding cih ngaihsun kawmin pate itsiam ding thupi hi. tate in zong pate zahtakna le itna nuai ah thupha sansiam ding thupi mahmah hi. Pate itna pen Pasian itna taktak ahi hi.
Solomon in,khangno tung ah thuhilhna
Leitung ah mipil pen Kumpi Solomon in thumanpha tampi a gelh sung panin Khangnote tawh kisai phadiak teng kikum khawm leng ci-in kong tel hi. Khangno khat na hih leh nuntak hun sung adingin hun manpha a limci penpen hun ah na om hi. Dawimangpa in zong nang hong deih, hong bawlpa Pasian in zong nang hong deih hi. Tua ahih manin hih thu na sim suk lai-in thungetna na lungsim sungah nei in la, Pasian “aw” za thei dingin na bil Topa in hong honsak hen. NANG HONG PIANGSAKPA PHAWK IN“Na lungkham hun ding a hong tun' ma, “Nuntak nuamsa kei ing,” na cih ma hun, na khangno lai-in nang hong Piangsakpa phawk in” (Thuhilhna 12:1). Hih Thuhilhna 12 sung na sim suksuk leh khangno hun sawtlo ding ahihzia leh khangham mite adingin haksatna nam tuamtuam gen hi. Ni khat ni ciangin nang tungah zong hong tung ding thute tawm khat en suk ni.Na khut na bante hong liing ding hi: “Na muan' na suan' a thahat na khut, na ban, na khete, a thanem hun” (Aneu 3)* Na ha hong kia ding hi : “Anhaina dingin na hatang tawmlua ta-in” (Aneu 3).* Na mit hong mang ding hi: “Na mit mangin, limtakin khua na muh theih nawnloh hun” (Aneu 3).* Na bil tawh khuaza nawnlo: “Khuasung gamlumnate na bil in za thei nawnlo” (Aneu 4).* Kampau ding haksa sa: “Ansukna gingte na zak theih phat nawnloh hun” (Aneu 4). Khua zakna bangin a kilet hangin “Anngawina ging hong niam hun” kampau haksa sakna hong tung ding hun kawkna hileh kilawm hi.* Khua phawk pahpah ding: “Vasa ham nangawn in hong phawn'zawh hun” (Aneu 4).* Lauh ding kidop ding tam hun: “Keen sangte-ah pai ngam nawnloin, lam pai ding a haksat hun” (Aneu 5).* Na sam hong kaang ding: “Na samte hong kaang-in” (Aneu 5).* Na neucik zong sep ding haksat hun: “Na khangno thahatna beita-in na tha a kiam hun ding” (Aneu 5).* Guhtan baih, pumpi kisia baih: “Khuasung lampi-ah kahna awging kiza ding hi” (Aneu5).* Sihna in hong pha ding: “Eite in a tawntung inn ding a zuan ding ihi” (Aneu 5).Leitung nuntakna manlangin bei mengmeng sungah na khut na khe, na mit na bil leh na pumpi cidam ludamin na om lai na khangno hun in nang hong Piangsakpa phawk in. Phawk kici kammal in ciamkha, tuak-kha, lawn khak mana theihna cihna hi. Na Pasian na ciamkha, tuak-kha, leh na lawn khak mana theihna na nei hiam? Na neih kei leh Pasian, mihing khuak tawh theihna bekin na thei a, na lungtang tawh na thei kei hi. Lungtang tawh Pasian theih ding hi. A GAH NA LAWH NOP KHAICI TUH INA kikhek thei lo ngeina khat in, “I tuh bang i at ding hi.” Na tuh bang at ding na hih leh tu laitak na tuh khaici na at ciangin na lung a kim ding hiam? A gah na lawh nop khaici mah ahi hiam? Tuh bang at ding i cih ciangin thu thum i lungsimah ngaihsut dingin ka deih hi. Amasa penin, na tuh bang na at kik ding hi. Mi pawl khatte’n, “Ka ut bangin om ning, tua zawh ciang kikhel in kibawlhoih ning,” ci uh hi. Na ut bangin na omna khaici pen na kibawl hoih zenzen hangin a gah na lo veve ding hi. Kibawlhoih cih pen mihing hanciamna tawh saupi piangthei mah ding hi, ahi zongin lungsim kikhelsak thei Pasian loin eima kibawlhoihna bek tawh sau hong tun zo lo ding hi. Anihna ah, na tuh khaici khua hun tuam ah na at ding hi. Khaici tuh hun a om bangin annlak hun om hi. Na tuh hun leh a gah na lak hun kibanglo hi. Mi pawlkhat amau bekin gitlohna khaici tuh kisa uh a, ahi zongin ama khangah, a tate khangah a gah at lailai uh hi. Khuahun kibanglo hunah na khaici tuh hong gah ding hi. Thu hoih, gamtat hoih tuhte zong amau lamet hunin a gah lo khalo thei uh hi. Pasian thu ka zuih hangin bang phattuamna om hiam cikha thei uh hi. Ahi zongin a gah manpha ne loin na om kei ding hi. Athumna ah, na tuh zah sangin a tamzaw na at ding hi. Buh bung khat i tuh ciang bung bang zah piangsak a, tangmai tang khat i tuh ciang tangmai bang zah gahsak hiam? Na tuh khaici sangin a tamzaw na at kik ding hi. Kumpi Solomon in ‘na tuh bang na at kik ding’ a cih ciang hih bangin na ci hi: “Khangnote aw, na khangnona uh nuamsa un la, na khangno lai-un lungdam un. Na hihnop peuhpeuh uh hih un la, na ut bangbangun gamta un. Ahi zongin na gamtatna uh tawh kizui-in Pasian in thu hong khen ding phawk gige un,” (Thuh 11:9). Paunak sungah Pasian in Ama thuhilhna a manglote in a tuah ding uh hi bangin gen hi (1:25-29): Ka thugente khempeuh hong thudon loin, kong tainate khempeuh hong mang nuamlo na hih manun, lungkhamna na tuah uh ciangin kong nuihsan lel ding a, launa na tuah uh ciangin kong thusim kei ding hi. Lungkhamna in huihpi' nawk bangin note hong nawkgawpin, pingpei' pei bangin note hong peigawpin, lungkhamna leh sinkhamna na tuah uh ciangin kong don kei ding hi. Tua bang hun ciangin kei nong sam ding uh a, ahi zongin kong dawng kei ding hi. Limtakin kei nong zong ding uh a, ahi zongin koimahah nong mu kei ding uh hi. Note in pilna na deih kei uh a, Topa na zahtak nuam kei uh hi.Mi dangte tungah i gamtatna bangin ei tungah zong hong tung ding hi. Sum leh pai, tha leh ngal tawh na huhna nang tungah zong huhna mah hong tung kik teekteek ding hi. Mi pawlkhat in sum zang ziahziah napi-in hau semsem uh a, mi pawlkhat cil mahmah napi, zawng semsem hi. A cingh mite hau semsem ding a, midang a huhte in huhna mah ngahkik ding hi (11:24-25). Migilote amau bekin thuak loin a innsungun zong thuak hi. Nu leh pate gamtatna a tate'n a gah lo uh hi. Khangnote no zong na mailam inn ding gitlohna tawh na lam leh tua inn bulpite a siasa hi. Kumpi Solomon in migilote inn hih bangin gen hi. Migilote' inn kisusia ding a, thuman mite' inn kip-in gina semsem ding hi (14:11). Topa in mi kiphasakte' inn phelkhiatsak a, meigongte' neihsa hutpih hi (15:25). A manloin sum ngahna in innsung lungkhamsak a, sumgolh a deihlote a nuntak sauvei nuam hi (15:27). Thuhoih kimlai thusia tawh a thukte' innsungah cikmahin thusia veng cih om ngeilo hi (17:13).PASIAN ZAHTAKTE HAMPHATNAPasian “zahtak” kici pen “a siangtho lauhna” zong kici thei hi. “Lau” i cih ciangin sikha lauh a lau hiloin a siangtho lauhna, a thuzui dingin khensatna hi. Paunak sung i et ciangin Pasian zahtakna thu leh a zahtakte hamphatna tampi kimu hi:(1)Topa zahtakna in pilna bul hi: “Topa zahtakna in pilna kipatna hi a, mihaite in pilna leh thuhilhna donlo uh hi” (1:7, 9:10).(2) Topa zahtak pen thusia muhdahna hi: “Topa zahtakna pen thusia muhdahna hi a, kiphatsakna leh kihihsakna, gamtatsia leh thuzuau ka mudah hi” (8:13).(3) Topa zahtakna in khansausak hi: “Topa zahtakna in khan sausak a, migilote khansih hi” (10:27).(4) Topa zahtak mi in lungmuanna nei: “Topa a zahtak mi in lungmuanna nei a, a tate belhtheih ding mi kician ahi hi” (14:26)(5) Topa zahtakna in nuntakna tuinak, sihna ding tawh kipelhna: “Topa zahtakna pen nuntakna tuinak tawh kibang a, sihna thang tawh hong kipelhsak hi” (14:27).(6)Topa zahtak mi adingin tawmkha neih zong manpha hi: “Hau napi-in lungkham sangin zawng napi-in Topa zahtakna hoihzaw tham hi” (15:16).(7) Topa zahtakna pilna ding kihilhna hi: “Topa zahtakna pen pilna mah hi pah a, kiniamkhiatna in pahtawina hong ngahsak hi” (15:33)(8) Topa zahtakna in siatna tawh kipelhna hi: “Thumanna leh cihtakna mawhmai ngahna hi a, Topa zahtakna siatna tawh kipelhna ahi hi” (16:6)(9)Topa zahtakna in khansauna hi: “Topa a zahtakte a khan' sau a, lungkim takin nuamsa-in om uh a, siatna bangmah tuak khalo uh hi” (19:23)(10) Topa zahtakna in hauhna, minthanna pia hi: “Kiniamkhiat-a Topa zahtakna thaman in hauhna, minthan'na, leh khan'sauna ahi hi” (22:4)(11) Topa na nuntak sung khempeuh zahtakin: “Mawhnei mite engkha kei in la, Topa zahtakna zom paisuak in (23:17).Khangnote in kumpi Solomon hong kam hilhna mang in i nuntakna kibawlhoih ni. Topa Pasian in Ama kammalte tungtawnin na nuntakna hong bawlhoih henla, thupha hong pia hen.
Merry Christmas Tangthu
Lungdambawl (Christmas) pen kum sima i zat leh Christian te adingin nithupi khat ahih manin a tangthu theih huai hi. Christmas pen Pasian tapa Leitung mite tankhia dinga mihing banga hong pian ni cileeng kikhiallo ding hi. Kum zalom 3 na pawlin Rome khua ah Christmas kipan hi. Kum 375 AD pawlin saptuam (pawlpi) ten December 25 ni pen Christmas ni a zat ding na thukim uh hi. Louis Duchesne in Kum 1889 AD in Christmas pen March kha ni 9 ni pana simin a kha 9 na ahi hi, cih na gen hi. United States lamah zong 1870 kumin Holiday dingin na kipsak uh hi. AD 800 kuma Christmas zat na ah Charlemagne Emperor lukhu ki khu sak hi. Tua akipan Christmas pen miten hong thupi ngaihsut sem sem uh hi. Kum 855 AD Christmas ni ciang Edmund kumpi ding in sathau kinilh hi. Kum 1066 AD a Christmas zatna ah zong William I England kumpi lukhu kikhu sak hi. King Richard II in kum 1377 a Christmas zatna ah bawngtal 28 leh Belam (tu) 300 na go hi. Tua hun laia kipan in zanvaak (carol) zong na zang uh hi. A inn kim leh paam te uh sawlbawk etlawm nono leh khaugui zam tuam tuam tawh na zem uh hi. England ah suakta taka Christmas kizat tak tak pen kum 1660 a King Charles II in kumpi hong sep a kipan ahi hi. Kum 1870 in United States President Ulysses in Christmas pen federal Holiday hi sak hi. Australia bang ah kum 2008 in Guiness World Record Break zo dingin Christmas Parade na bawl uh hi. Mipi tengthum (3 lacs) bang na paikhawmthei uh hi. Christmas zat na a kihel gige pen Santa Claus leh Christmas tree ahi hi. Santa Claus (Christmas puteek) Image pen Cartoonist minthang Thomas Nast in kum 1863 a ,a bawl ahi hi. Kumsim in a design khel khel in, tulaia i muh te pen kum 1880 kiima a design ahi hi. Kum 1920 kiim pan miten thei mah mah ta uh hi. Leitung mun tampi ah Santa Claus in letsong (gift) pua in naupangte kiangah hawm zel hi. Tuamanin hih pen naungek Jesu kianga letsong piak etsakna ahi hi. Christmas Tree a kizatna pen kum zalom 18 hun pawl hi in, Germany gamah na kizang masa hi. Kristmas singkung pen innkiim leh kiang zep nanga kizang ahi hi. Gam khangto te ah Inn kiim innkiang bek tham lo in lamziikpi te nangawn zem uh hi. Meitang a nam tuam tuam khai uh ahih manin etlawm mah mah hi. Gam tampi takah Christmas hun sung pen sum leeng a tam hun laitak ahi hi. A hun hong nai ciang Christmas tawh kisai van a tuam tuam kizuak hi. Tua mah bangin mi tampi tak in vanthak khat peuh peuh leisawm uh hi. Mizoram bangah Khristmas ciangin Puanthak ki lei ngeingai zel hi. Tua ahihmanin kizep kipuahna lamsang a zuakte in khawng peuhmah uh hi. Gam khangto pawlkhat te ah Shopping Season danin kizang phial hi. America bangah Christmas sunga sum kizang bek bek pen $4 Billion bang pha zo hi. Nidangin a kuama ciatin Krismas kingaklah in, zong nuam kisa hi. Biak In mah ah Pasian kiphat khawmin ki zanhak zel hi. Ahizongin hun hong pai zel ciangin khangno pawlkhat in Biak Inn a khristmas zat pen nu leh pa te ading bek in ngaihsun pian mawk uh hi. Tuamanin lenkhawmna ah khangno meelmuh ding tawm hiai hiai ta. Bang hang hiam cih leh a Christmas thu sangin bangci leeng nuamsa thei ding cih ngaih sun zaw uh hi. Pawlpi mite tawh zatkhawm sangin lawm leh gual tawh zat ding hong vaihawm ta uh hi. Tua dingin sum mah kitangsam ahih manin nu leh pa mah hong phu zel veve uh hi. Cik mah a zu ciam ngei lo nangawn in lungdambawl muak na ci in hong ciam uh hi. Hai khat a dawn khit uciang hong ban pai zel in phamawh sak zong hong nei nawn lo uh hi. Khawlak ah hong vak uh a, mi tawh hong ki hih buai tak uciang, nu leh pa te adingin lungnuam taka pasian biak hong haksa ta hi. Hih zong nu leh pa adingin vai haksa khat ahi hi.Nu leh pa lungkhamna guan kei thei leeng hoih ding hi. Nidanglai a gamtuam tuam a Christmas zatdan i genna te pan miten thupha bawl nanga a zat dan uh kitel hi. Nuam ni,lungdam ni leh kipah ni ahihmanin eipau in lungdambawl na kici liang hi. Ahizongin khangno a tamzaw in leitung gualnopna tawh zang uh hi. I lungdambawl zat dan man lo cihna hi pah maw? Christmas khit kha thum khawng pai pana gilpuak kengkung khawng peuh om thei lai hi.I Christmas zat dan te ah Jesu a lungdam diam cih ngaihsun ni. Mihingte’ Birthday iki lawpsak ciang zong a kilawm a kituak khat kithei sam hi. Leitung mawhna te a puakhia topa Jesu birthday pen thupi ngaihsut huai hi. Hi thei leh midangte huh nangin zang thei leeng deih huai. Tua hi leh mite’ a lungdamsak leh midangte adingin thupha khat ki hi thei ding hi. Hih Merry Chrismass hun tawmno sung ah mite ading in thupha na bawlzawh kei phial leh zong, Mite ading in haksatna / mawhna bawl nangin zang ken.
Nihgel Itna
Nihgeel Itna“ Nong it, nong ngai takpi mah hia,’’ " Hong it, hong ngai mah ing, U ’’“ Nong it, nong ngai takpi mah hia, Lunno”“ Hong it, hong ngai taktak mah in, U aw”“Nang zong kong it, kong ngaih lam natheih hilo maw”“ Bang cia tu phingphing in hong lim dot panpan si cia, U’’“ Nang’ kei lo numei dang ngaih nei a, hong lungkia ta nai hia leh”“ Lunno, nong it nong ngaih lam hong thei ing”“ Kei zong nang bek mah hi, kong it, kong ngaih!”“ Ke’n maw, laipaal zatam lai ah khan kum zawt lobang tulpih ding, nang bek mah deihcii bang kong teel ahi maw”“ Lunno aw, kei' nong itna nong ngaihna a ‘hang’ hong gen ve’’“ U , nang’ kong it, kong ngaihna in ‘hang’ cih bang nei kei’’“ Lunno, nei mah inteh! Na u, nong it nong ngaih tappi a leh”“ Hehpihna tawh hong gen in maw”“ U aw, nang’ na meel lah hoih, pil ah pil si,Neih leh lam zong kicing lai, Pasian lah zahtaak lai naih ciang a, tua teng hang hi”“ Nang, kong it kong ngaihna”“ Lunno lungdam si’ng e, nang hangin mipi tangtuam ing”“ Lunno, nihgeel itna khuambang kho sak ni maw”“ Kenzong maw nang lo, tupdang ngaih dang nei keng.”“ Lungtup tuibang tun dong, hai bang kingak ni maw, Lun”“ Aw ei u, sihna in hong khen loh buangin samgi bang kikhen kei ni maw!”Lunno tawh ki kholh hun hong sawt sim ta hi. Nikhat lam et het loh in ka tuah sia dihdih hi. Ka neih sunsun ka sum, kavan bek hilo, hong kivel na-in zato ah kalu leh kamai mun sawm val ding ki khui ahih manin kameel sia mahmah hi. Liimlang ah ka ki-et ciangin kei leh kei zong ka ki hua mai a, ka hehsuak suak in liimlang ka sukham thei zelzel hi.Lunno ka muh kik ciangin, na meeldan in na tumdang ta mawk hi.Neih le lam, ngaihbaan na, meel hoihna cih te ka pumpi tungpan in pai khia khin ta ahi manin lunggim sintawl in zu tawh sa tawh nisim in ka neihsun teng ka ne kadawn a, lungnop na kazon hi. Kameel sia in it baan na khat mahmah zong kapumpi tung ah aom nawn kei hi. Lunno kiang ah pai ngam nawn lo-in Lunno tawh a kigam la theih, thei ah ka om hi.Khatvei Lunno tawh kimu kha-in,“ Lunno, kei nong it, nong ngai lai hia”“ A kua’n hong ngai nawn ding ahia, na meel siatsiat tawh”“ Sum leitawi a, khua sungah na vak dangdang kawikawi!’’“ Nang leh nang kithei beek ve, ka kiang khawng ah nongpai a, nong pai ngam mahmah zong!’’“ Kua in hong ngai lai vak ci nai a"" A kua lam en lai na hia!’’“ Lunno, Lunno aw… nong it, nong ngai lai hia’’“ Bangzah vei hong gen ding ka hia!’’“ Ka awmpi hongin ka lungtang mahmah atkham in hong lak leng, tua ciang bekin um zo pan ding maw!”“ Kagei panin pai khai mengmeng sin, na meel nasa mahmah tawh!" Dengdong, dengdang teh...phui...!’’Ka maitang teng khitui in hong tuam cip in, ka awm bing cip hi. Ka aw suak zo nawn mahmah lo-in,Ka thaneih zah tawh thasan kik a,“ Lunno aw......, kei......... nong it, nong ngai lai takpi mah hia’’Lunno hong kihei phei in,“ U… u aw, hun khat lai in nang kong itna in, ‘hang’ bangmah nei kei kongci khin hi’’“ Nang’, na neih man, napil man leh na meelhoih man a, hong ngai sa kha’’ “ Nang kong ngaihna in maw u…hang’ bangmah nei kei’’“ Hong ngai mah ing, hong ngai lua mai ing”" Kong it, kong ngaihna in ‘hang’ bangmah nei kei, kong cihcih tun um pan ni teh maw" “ Nang lo ngaih ding, san ding, lungtup ding dang nei kengh”" Aw hi maw...ken ka neih man, ka hoih man a hong ngai sa kha hiveng"" Hong namaisak in maw, lun"“ U, nang kong itna, kong ngaihna in maw, mit nei kei, lungtang nei kei,ngaihsuta zong nei kei’’“ Itna bek hi, itna khat bek hi’’“ U aww..”Ci-in, ka awm panin hong kawiphei in......
Nu Ni hong piankhiat dan
Leitung ah mihing leh ganhingte in Nu kinei ciat hi. Nute itna pen lian mahmah a, leitung ah tehpih ding om lo hi. Biakna khempeuh phialin NUTE NI kinei ciat a, ni thupi khatin kiciamteh hi. A hi zongin i bawl zia leh a ni a khate kibang kim lo hi. Ei Chritsiante in atam zaw kumsim May kha Nipi nihna sung kizang den hi. Tukum zong mai Nipi May 11,2014 ni tawh kituak hi. Nute Ni i bawl zia leh a Nite thupi hi lo zawin, Nute thupitna i theina ding deihna tawh Nute Ni hong piang khia ahi hi.Tua manin Nute Ni hong piankhiat zia leh a deihna tawm gen huai kasa hi.A beisa 1868 kumin America gam sungah tualgal (Civil War) khauhpai mahmah a,nute tungtawn in kilem kikna ding ngimna tawh Nute Nasep Ni (Mothers Work Day) kiphuan khia hi. Laigelh siam England gammi Ms.Julia Ward Howe in 1872 kumin Nute tawh kisai laigelh khia a, tua laibu tung tawnin nute ni bawl ding ngaihsutna na kinei hi. Nute pen inn sungah tate leh nu le pate tawh kikal bek tham loin khua sung gamsung a kilemsakte ahih manin, Nute tungtawn in US gambup Tualgal kilemna kikna ding geelna nei uh hi.Tua bang kawm kal sung panin America gam Webster,Taylor Country,West Virginia ateeng Mr.Granville Jarvis leh Mrs. Ann Marie Reeves te sung pan May 1,1864 in asuak numei pilsan Ms.Ann Jarvistung pan hong piang khia ahi hi. Unau 11 sung pan 9 na hi in, kumkhat a phak ciangin Grafton khua ah lal uh hi. 1881 kumin Augusta Female Academy(tu in Mary Baldwin College), Staunton,Virginia ah sang kahin, asang man ciangin a teenna Grafton khua ah kum 7 sung sang sia sem hi. A neu lai a kipan a nu it mahmah in, a nu nasepte huh den hi.A Nu in Paak huan khawng bawlin paak kang(carnation) namte deih phadiak hi. Ms.Ann Jarvis in kum 12 aphak a kipan a lungsim tawngah Nute Ni bawl ding ngaihsutna nei khin hi. Hun hong pai to zelin, a nuu in May 5, 1905 kumin sih san hi. A nu sih khit ciangin Company Indutatry ah nasep kawmin Nute itna laihawm (Pamphlets) gelhin hawm khia den hi. May 5, 1907 kum Nipi ni- in a nu sih zawh kumnih cin phawkna pen ama pawlpi ahi St. Andrews Methodist Episcopal Church, Philadelphia ah bawlin,pawlpi upate tungah Nute tawh kisai thugenna neih theihna ding ngen hi.A sisa nute phawkna in paakkang (White carnation) leh adam lai nute phawkna paaksan(Red carnation) mipi 500 tungah hawm khia hi. 1909 kumin US gam State 45 leh Canada, Mexico, Hawaii, Puerto Rica te ah kizel hi. 1910 ciangin US gambup ah zattheih ding Congress ah lai tawh ngen hi. 1912 kumin picing semsem ahih manin US gambup Nute Ni (National mothers Day) in kiciamteh pah hi. US kumpi tungah a ngetna kisang ahih manin,1914 May 8, ni- in US President Woodrow Wilson in kipsakna nei hi.Nute Ni in US gambup zum khakni ( National Holiday in USA) in kizang a,kumpi zumte leh inn khempeuh ah US Lan(Flag) kikhai hi. Nute Ni -in asi sa Nute´ hanah zahtakna lim Paakkang (White Carnation) kipia hi. Paakkang deihna pen lungsim siangtho, itna, cihtakna, lungsauna lim ahi hi. A dam lai Nute tungah annek tuidawn leh letsong tuamtuam kipia in Nute kiphatawi ciat hi. Nute ni-in Nute itna leh pahtawina late kisa in, nute in bang zah thupi a, bang teng hong sepsak cih thute ngaihsut ni ahi hi. Nute ni pen tulaitak a tate(naupangte) in nu leh pa zahtak a it theih ding lam lahna zong ahi hi. Nute thupi kisa lua mahmah ahih manin, Nute ni (Mothers day) aphuan khia Ms.Anna Jarvis pen “Nute Ni ii Nu” (Mother of Mothers Day) pahtawina minpha kipia hi.Nute Ni i zatzia sangin Nute i it zia leh amau tungah i bawlnate thupi zaw lai hi. Leitungah “Nu” kammal sangin a ngaih zaw leh a khum zaw kammal om lo hi. Nute itna pen leitung ah tehpih theih ding om lo banah athukkik zo khat zong om ngei lo hi. Tua manin Nute kisimmawh thei lo a, a simmawh leh a (it lote) daupai lo pah hi. Nute thupitna leh itna lasa Lengtong Pauno in, ” Kuasah puanbu na keng sak zo kei zong,,,a nuntak sung lungkimsak peuh lecin” a cih pen mansa mahmah ing. Nute thupit zia pen khangluite in, Pa nei nawn lote tagah kici lo a, Nu nei nawn lote tagah ci uh hi.Nute a sih ciangin pate in zi dang nei kik pah lel uh a, pate asih hangin Nute in a tate teng ngak ngam zaw hi. Tua manin Nute ki-it zaw a, pate kizahtak/ kikihta hi. Tukum Nute Ni in nu nei laite in thupha nget ni leh pahtawi ni hisak a, Nu a nei nawn lote in Nute thupit zia tate tungah lahkhiat ding kisam hi. Kawlte paunak ah, ” Na Nu a sih ciangin kap ken la, a nuntak sungin a lungkimna ding gamtat sawm zaw in ” ci uh hi. Nute ni ciangin Nu nei nawn lote khitui luang a om mah bangin, Nu nei laite in Nute tungah lungdamko a, thupha i bawl siam ding thupi mahmah ding hi.Nute a dam lai in a thupit lam kithei kha lo tawh kibang a, nu nei nawn lote in a thupit lam kiphawk semsem hi. Nute pumpi khempeuh ei ading manpha a, nute itna sang alian zaw itna leitungah na mu zo ngei kei ding hi. Leitung ah khuavak i muh masakna penpen i Nu ahi hi. Nute simmawh bawlsia in, a khitui i luan sak leh nikhat ni ciangin nang zong na khitui luang kik dinga, na kisik hangin kibawl thei nawn lo ding hi. Tua mah bangin Nute lam pan zong tate pen Topa thupha leh letsong ahih manin, Pasian (LST) deih bang a i pattah siam ding kisam hi.Innkuan sung tate nuntakna ah lampi lian penin Nute ahi hi.Nu khempeuh Nu hoih kici thei lo a,a pasal leh atate Pasian thu tawh makaih a, thu a ngetsakte NU HOIH kici thei bek hi. Nute pen innkuan sungah tate tawh kitam thuah pen ahih manin, tate lungnuamna zong a hi uh hi. Pate lungmuanna zong Nute siamna tungah kinga zel hi. Tate ading thungetna tawh khitui aluang lo nute pen khatvei ni ciangin,tate hangin khitui luang ding hi. Nute leh tate kizopna tung tawnin innkuan nuam vangam malep kisuak thei bek ahi hi.Nute lam pan i theih dingin, innkuan sungah na pasal, na tate a cidam kim hiam ci-in thungetna tawh Nu Hoih i suah zawhna ding kisam hi. Tua hi- in thukum a Kipah huai Nute ni 2014 (Happy Mothers Day) ni-in PIANNA TUUN NU laam bang paak ciat ni ci-in Tongsan pan i kizawn hi. Nute khempeuh Topan thupha pia hen la, akhan kum khua sawt ta hen!!!
Pa Ni hong piankhiatna
Tanglai in ah hong pianna thu tom Mipilte in agenna leh ciaptehna ah Father’s day akibawl zawh pen Kum 4,000 val phata hi cihna gen uh hi. Babylon lam pek panin hong kipan hi a, a kiciapteh danin ah Elmesu akici Tangval pa in (Father’s day massage) Pa pahtawina lai Card tung ah a hong at pen kum 4,000 val khin hi. Elmesu tangthu ki-at na a om loh hangin Babylonian Pate aw Khansau in Damsawt un cih Card tung a ah at kimu thei hi. Tuciangin Father’s Day pen leitung mun tuamtuam ah hong kibawl hi.USA sungah, Pate ni thangthu atom Pate Ni pen USA panin Hong kibawl masa hi a, tuapan in Leitung mun tuamtuam hong zel khia hi. USA ah Pate ni hong pian khiasak masa Ms. Sonora Louise Smart Dodd nungak no pen Spokane, Washington pan hi in, Pate ni nuamtakin, ih zat theihna dingin, hongpian khiasak, haksat na tampi hong thuakpen amah ahi hi. 1909 kum in Ms.Sonora in Nute Ni kibawlna ah Hanthawtna (Sermon) azak ciangin, alungsim ah Nute ni kibawl ahih leh Pate ni zong bawl ding hi ci-in hong ngaihsun hi. A Nu in USA tualgal lai-in Nausuahna pan in anu siat hi a, anu asihlai takin mah pen kum 16 pha in, A pa Mr William Jackson Smart in ata 5 teng gallau huai kawmkal ah hoih takin kem toin, Nu leh Pa dinmun lakhawmto ahi hi.Amah pen Hih Pateni apian na dingin avaihawmlai in Kum 27 phata a, Nute ni apiang sak nu in Nute ni apianna dingin a hanciamna te a theihciangin tua in amah thahatsak a, Ms. Sonora Dodd in Pate ni apian theihna dingin USA sungah Campaign ( Theihsakna, lungphona) hong nei koikoi hi. Tuabang in hanciam takin hong omciangin Spokane Ministerial Association te leh Young Men's Christian Association (YMCA) te in panpih in, hong hanciam a, Spokane City ah Pate Ni pen June 19, 1910 in amasa pen hong bawl uh hi. Tua a kipanin Pate ni pen damdam in Khua khat khit Khau khat leh state tuamtuam, USA gambup, lei mong dong ah Pate nihong kibawl toto hi. Kideidanna om lo-in US kumpi President Woodrow Wilson in hoih hi cih thukim pihna 1916 kum in nei hi. Tua mah bangin US President Calvin Coolidge in zong 1924 kum in hih idea pen thukim pih na nei hi. Hih bangin Kum 4 sung bang haksatakin Pate ni hong pian khiatna ding abuai pih sungin US President Lyndon Johnson in 1966 June kha nipi 3na pen Father’s Day hi dinghi cih theihsakna hong pulak hi. 1972, President Richard Nixon in June kha nipi thumna pen Pate Ni akizang dending Nithupi Ni hiding in hong tangko khia hi. Spokane khua sung a World's Fair te-in, 1974 kumin Ms. Sonora Smart Dodd pen Pate ni a pianna ding ah hanciamna hangin pahtawina pia uh hi. Sonora Smart Dodd pen 1978 kumin hih leitung nusia ta hi.