EFA (Education for All) Huzaap aa Kawlgam SDA Sang Omzia Tomcing etpakna
Dakar EFA leh Millennium Development Goals (MDGs) te mungtup tawh ki zui iin Kawlgam Education for All: National Action Plan (EFA-NAP) in zong kawlgam pilna khanna dingin ngimna bulpi 6* a neih te lak vuah a thupi pen khat leh a kisam pen ahi naupang sangkah thei ding kumcing khempeuh akhon in Zolai Sang ii cih tan 4 ciang (Primary) kahsak ding cih ahihi. Tua bek thamlo in a kisam laikul, laidal aa ki pan sangvai tawh kisai sumbeina te dongah kumpi in sik in akhon in kahtheihna ki pia hi. Tua bang in thukhun a om ciangin sangnaupang tampi tak sumbei iin biakna sang te ah kahsak ding sangin a khon in kumpi sang ah kahsak ding nu le pa te teelna hong hi ta hi.
A diak in ei kawlgam saklam, adiak in Zogam, innkuan sumlut a tawm zawkdeuhna mun te aa om SDA tan 10 sang ahi UMAS, PAS, leh AAS sangnaupang phazah** en pak leng:
- 2004 kum in AAS (Anderson Adventist Seminary, Tedim) sang ii enrollment pen MYUM High school khempeuh enrollment ii 9.23% pan in 2012 ciangin 5.10% ah kiam suk hi.
- 2004 kum in UMAS (Upper Myanmar Adventist Seminary, Gyotopin) sang ii enrollment pen MYUM High school khempeuh enrollment ii 18.38% hi aa asang pen hun ahi 2005 kum in 21.97% pan in 2012 ciangin 15.80% ah kiam suk hi.
- 2004 kum in PAS (Pyidawtha Adventist Seminary, Pyidawtha) sang ii enrollment pen MYUM High school khempeuh enrollment ii 12.10% pan in a tawmpen hun ahi 2011 in 7.27 leh 2012 ciangin 8.38% ah kiam suk hi.
Hih a tung aa sang teng pen ei Zomi te’sang teng hi aa bang hangin Union bup enrollment tawh ii etkaak ciangin hih zah ta in enrollment kiamsuk thei hiam cih ngaihsut huai kha ding hi. Tua kawmkal ah MYUM enrollment tawh etkakna leh khatguak enrollment (individual) ah akhangto mahmah khat om aa tua in YAS (Yangon Adventist Seminary) hi.
- 2004 kum in YAS (Yangon Adventist Seminary, Bahan, Yangon) sang ii enrollment pen MYUM High school khempeuh enrollment ii 7.44% pan in 2012 ciangin 19.74% ah khangto hi.
A tung aa teng ih etkak ciangin hih enrollment kiamna leh khanna pen kua te in influence pen hiam cih ii tel ding ki sam ding hi. A ban in ah Statistic en kik leuleu le hang:
- 2004 kum in AAS (Anderson Adventist Seminary, Tedim) sang ii Non-SDA enrollment pen AAS total enrollment ii 33.% pan in 2012 ciangin 9.29% ah kiam suk hi.
- 2004 kum in UMAS (Upper Myanmar Adventist Seminary, Gyotopin) sang ii Non-SDA enrollment pen UMAS total enrollment ii 51.71% pan in 2012 ciangin 36.64% ah kiam suk hi.
- 2004 kum in PAS (Pyidawtha Adventist Seminary, Pyidawtha) sang ii Non-SDA enrollment pen PAS total enrollment ii 51.85% pan in 2012 ciangin 47.83% ah kiam suk hi.
- 2004 kum in YAS (Yangon Adventist Seminary, Bahan, Yangon) sang ii Non-SDA enrollment pen YAS total enrollment ii 9.64% pan in 2012 ciangin 72.51% ah khangto hi.
Bang hangin hih zahtak in ki lamdanna om thei hiam cih ii ngaihsut ciangin, thu tampi te lak ah khat om aa tua in bang hiam ii cih leh EFA huzaapna hang hi ci leng ki khiallo ding hi. Banghang in EFA huzaap hi ci thei ka hiam cih leh sangnaupang ding (prospect students) te in sangsum bei zia (fees) leh sang hoih zia (quality) enkaak iin telkaak ding te (alternatives) a gualhsuk ciangin hih bang dinmun a tung ih kha ding hi.
Tua hi aa SDA sangnaupang te ahih leh SDA sangmah ah a tam zaw ( avek phial in) ki kah aa SDA sangnaupang AAS ah 2004 in 66.50% pan in 2012 ah 90.71%, UMAS ah 48.29% pan 63.36%, PAS ah 48.15% pan 52.17% cih bangin ki khangto aa YAS ah ahih leh 2004 in 90.36 % pan in 2012 in 27.49% ah kiamsuk hi (YAS ah 2004 in SDA sangnaupang 150/166 om aa, 2012 ciangin 149/542 om ahih manin SDA enrollment akiam hilo aa Non-SDA enrollment a khang hi).
Tua a hih leh mite in sum tawm beina bek mah lunggulh uh aa nu le pa te in a tate uh akhon aa sangkah ding deihzaw uh hiam cih dotna ii en suk leuleu ding hi. Tu hun ciangin pilna citak ki deih mahmah ta aa laisin mawkmawk ki ut nawn hetlo hi. Tua ahih manin nu le pa thumu te in a tate uh sum tam bei ta leh sanghoih quality nei te ah kha uhhi. Union in sang aa ding appropriation YAS ah tampia beh lua khollo dingin ka mimal upna hi (ka khialh leh ongmaisak un). Tu hi aa strategic planning ii neih kei leh EFA huzaap in Upper Myanmar ii sang te sangnaupang tawm semsem iin sia hoih cial ding haksa mahmah kha ding hi.
Hih a tung aa teng na et ciangin na lungsim sungah bang hong suak hiam? Bang in SDA (a diak in angsung khual ii hi phial zongin UMM sung)sang te puah zo ding aa picing sak zo ding hiam? Sum le paai ki sam maw? Tha le ngal ki sam maw? Geelna hoih ki sam maw? Mailam SDA Pilna aa dingin bangteng leitawi a kul ding hiam?
Lunggulhna bek mah tawh,
Kham Khan Khai, (Adventist Univ. of the Philippines)
Etkak tukantelna te:
*Education for All: Access to and Quality of Education in Myanmar, Ministry of Education, Conference on Development Policy Options with Special Reference to Education and Health in Myanmar13-16 February, 2012, Nay Pyi Taw, Myanmar.
**Southern Asia-Pacific Division, Division Secondary Statistics (2004-2012).