KAALZANG HAUSA PU HANH SUUM' KITHU-TUAHPIH ALAWMTE:
(1) Pu Khan Thuam (Sukte)
(2) Pu Khan Lam (Sukte)
(3) Pu Zuan Lam (Halkik)
(4) Pu Kaih Lun (Guite)
(5) Pu Hau Thang (Min vak) Pu San Son' Suan te
(6) Pu Hang Khual (Thawmpuang)
Atunga mi(6)te Pu Hang Suum lawmhoih mahmah leh amuanhuai, akithu-tuahpih mahmah mite ahi uh hi. Hun khat lai-in Pu Khan Thuam thahna ding mang(9)te-in a vaihawm' uh hangin vekpi thikimna a om keileh mawk thah theilo ding cih thu khung uh hi. A hizongin mang(9)te kituah kim thei ngeilo ahih manin Pu Khan Thuam akithah hun ding om thei lo hi.
PU HANG SUUM IN A TUPA SUAN KAI (Suante)A KEPNA:
Pu Hang Suum in a neutung a tagah, a tupa Suan kai kemin khan suah hi. Suan Kai hong khang lianto-in gal le sa lamah hangsan in amah zong kimuang hi. A Pu Hang Suum' theihpihloh in khuapihte' sum tampi Suan Kai in ba hi. Khuapihte-in Suan Kai-in a leibat hong piak kei leh ka that ding uh hi, a ci tawh, sila in ka kai ding uh hi, a ci zong om hi. Pu Hang Sum in a Tupa Syan Kai sumbat lungkham in a omlaitak, a lungsim sungah ngaihsutna khat hong lut hi. Pu Hang Suum in Suan Kai in ka sum hongba hi, a ci khempeuh ka innah hong kikhawm un, ci-in sap ding ngaihsutna nei hi. Ka Tupa Suan Kai-in hong sumbat khempeuh hong maisak un, ci-in thuumsak a kilemna bawlin, tua ni akipan a Pu Hang Suum' vaihawm sakna tawh a Tupa Suan Kai' leibat khempeuh maisak uh hi.
PU HANG SUUM' IN, ATUPA SUAN KAI (Suante)KOLH BULH A TUAHNA PAN ATATKHIATNA:
Ni khat ni-in Saizang te-in Kalzaangte' kiangah kamtai sawl a, Kalzaang pan galhang mi muanhuai hong paisak in, galsim ding om, gsl i mat zah a kikim in hawmin, sa i mat le zong a kikimin i hawm ding hi, pelh loin hongpai un, ci-in thu zasak hi. Kalzaang panin Suan Kai maikai-in galhang mihing(4) tawh Saizang paipah uh a, kalzaang pan apaite zukhamsak mahmah uh hi. Zukham a ihmut kalun a galvan teng uh seel simin a khut le khe-ah kolbulh uh hi. A khanlawh uh ciangin, "Note pen galmat na hita uh hi, Kalzaang Dak leh khipivui zangthum tawh nong kitat kei uhleh kong khah kei ding uh hi," ci uh hi. Tua khit ciangin Kalzaang Hausapa Hang Suum kiangah thu kizasak a, na mite ka man uh hi, manlang takin nong tatkhiat kei uhleh sila in ka nei ding uh a, ka thah nop uh leh ka țhat ding uh hi, ci-in thu zasak hi. Tua hun laitak Kalzaang khua hausa vaihawmpi, Pu Hang Suum ahih mah bangin a tupa Suan Kai galmat tuak ahihna thu a zak ciangin dahin lungkham mahmah hi. Saizang te-in Pu Hang Suum' neih Kalzaang Dak ngaih mahmah bukhat a neihlam teltakin a theihsa uh ahi hi. Kalzaang Dak bukhat leh khipi gui zangthum tawh hong tang un.
I kiciamni-acinciangin Vangtehkhua khungmual(Khumvum)ah Dak hong tum unla, ka lungkim uh leh mei kong khusak ding uh hi. Meikhu na muh uhleh manlang takin Dak bu khatleh khipi gui thum, hong puak un, ci-in thu zasak hi. Tua hun laitakin Pu Hang Sum in Dak bu nih nei a, khivui zang tampi nei hi. Saizang tawh a kiciam hun uh a tun ciangin, Pu Hang Sum zong Dak hoih pen tawh khumvum-ah paito hi. Kaalzang Dak hoih pen a tum ciangin Saizangte zong lungkimin meikhu sak pah uh hi. Pu Hang Sum in Dak a ngaih lo zaw pen leh khipi gui zang thum Saizangah puak dingin sawl hi. Tua bangin Saizangte' kalh teng a vapuaksak ciangin Suan Kai leh a lawmte suakta in Kalzaangah hong cuah uh hi.
PU HANG SUM' LAPHUAH
(a) Saitui a i lah thawl te'n henkolbulh e, kum kivei ma'an luai nambang sutngawn ing e. (b) Awh khi ngen ven a pha zaw-angah sianga, ciandal ngen ven a ging zawm kaal khua lum e.
PU HANG SUUM LE A TUPA SUAN KAI KIKHEN:
Ni khat ni-in Pu Hang Suum' zi leh Suan Kai nau nu singpua in gamlakah pai uh hi. Singpuakna-ah Suan Kai naunu tukin a awh lai keppi kitam hi. Inn a tun uh ciangin Suan Kai heh in a Pu Hang Suum' gap sawm hi. Pu Hang Suum khasia-in ka kep ka khoisa-in hih zah takin hong ne nuam na hih leh Sangh khi(Tangcilciang)na dawh in, kong khiat ding hi, ci hi. Pu Hang Suum' ngaihsutna-ah aneu tunga ka kep ka khoisa ahih teh, hong ne ngam, hong la ngam liang ken teh, cih lungsim nei kawmin, a van-gil teng a khiat suk leh Suan Kai-in thu khual loin a vekin paikhiat pih a, tua panin a kikhen uh ahi hi.
Kalzaang hausa Pu Hang Suum' le Mualbeem hausa Pu Than Thuam(Sukte) kizopna:
Pu Hang Suum' le Pu Khan Thuam pen zawlin kiman uh a, ki thu tuak mahmah uh hi. Tua tham loin Pu Khan Thuam zikik ding, Pu Hang Suum' in zon sak a, Buanman khua-a Hau Kam' Sanggam nu, Kam Vung tawh kiteeng sak hi.
Amaute nih in kamciam namli nei uh a, zawl aw,
(1) Gal le sa haksa-a tuak in om leh kihuh ni,
(2) Anduh gilkial ih omle zong kihuh ni,
(3) I tate zi nei thei ding, pasal nei thei ding a omleh kiteengsak ni,
(4) Tu nei tanei-in ih omleh min kitamsak ni, kici hi. Hun khat ciangin Pu Khan Thuam in a teenna Mualbeem khua-ah inn golpi khat lam nuam a, gua-heh, hehsuk hehphei atungsuak deih ahihmanin, Ziam Dong le Go Song kiangah, note nih vapai unla, Kalzaang hausa, ka zawlpa Hang Sum' gua va ngen un. Ama gua phungpha mahmah a, inndung inn vai gua heh tungsuak ding ka deihna va gen un, ci-in sawl hi. Ziam Dong le Go Song zong Kalzaang vapai pah uh hi. Pu HangSuum' kiangah, na zawlpa Pu Khan Thuam in innlam nuam ka hihmanin, inndung inn vai a tungsuak ding gua-heh deih ka hih teh, Kalzaang Hausa ka zawlpa Hang Suum' kiangah va ngen un, ka ki-gensa uh hi, va ci-un, ci-in hong sawl hi,"ci-in Pu Khan Thuam vaikhakna bangin mantakin gen uh hi.
Kalzaang hausapa, Hang Suum'dawnna-ah:
Ziam Dong le Go Song aw, "ka zawlpa in tua bangin inndung inn vai tungsuak ding gua deih ahihleh, pia mah ning,"ahih hangin ka gua phung pha lua mahmah ahihmanin gua phuk nading haksa mahmah hi. Nuam takin hei kivaan theilo, tem nangawn nuam takin kivaan theilo hi. Sikkhu tawh khet ngelhngelh kul ding hi, ci-in dawng kik hi. Tua bang thu hoih a zak khit uh ciangin Ziam Dong le Go Song Mualbeem zuanin ciah uh a, lampi-ah thu ki-kumkum uh hi.
Amaute nih thu kikupna-ah:
I Pu Khan Thuam in gua phuk dingin eite nih hong sawlkik hamtang ding ahihteh Pu Khan Thuam uptheih dingin a zawlpa, Hang Suum' jampau ding ih phuah tawm kul ding hi, kici uh hi.
Hici bangin Pu Hang Suum'kampau ding hong phuak tawm uh a,:
Pu Khan Thuam aw, na zawlpa Kalzaang hausapa pen nang ngaihsutna bang na hipeuhmah lo hi. Gua hong pia nuam kei, a cih khit uh ciang, Hang Suum' hong vaikhakna-ah: gua deih ten gua ciing(suan) uh hen. Ka gua pen Teizang lusante inn dingin gua ciing keng, amah hongpai leh a deekkhuk ah sikkhu khen nuam ing ci-in, phun mualmual kawmin inn sungah hong lutsan hi, ci-in a phuah tawm thu-uh Pu Khan Thuam kiangah gen uh hi.
Pu Khan Thuam in hih zuau thute a zak ciangin:
Oh!..zan diak mahmah a thu tampi kiciam khawma, hici zah taka ja zawlpa Hang Suum hong zuau khong..,zawl le bikha heu baih acih thuman taktak ahi ve maw, ci hi. A hih hangin, Pu Khang Thuam in a zawlpa Hang Suum tawh a kamciam uh hong phawk a, i tate zi nei thei ding, pasal nei thei ding khang kituak hong om leh kiteengsak ni, cih kamciam tawh kizui-in ka tapa Pau Kam lah tangval zi nei thei ding hita-a, ka zawlpa Hang Suum' tanu Vung Ciang pen, a melhoih, apil a minthang ahihteh, ka tapa Pau Kam tawh kiteengsak leng hoih ding cih ngaihsutna hong nei hi. Ni khat ni ciangin Pu Khan Thuam in a tapa Pau Kam zi dingin a melhoih le apil, a minthang Kalzaang hausapa Hang Suum' tanu Pau Kam zi ding va dotsak in, ci-in Dakdung hausapa, Zom Eng(suihcingpa)sawl hi. Zom Eng zong Kalzaang lam manawh in hong pai vingveng a, Pumva khua-ah Ziam Dong le Go Song tawh a kimuh uh ciangin, Zom Eng koilai-ah paiding acih uh ciangin, Khan Thuam in a tapa Pau Kam' zi dingin Kalzaang hausapa Hang Suum tanu Vung Ciang va dotsak in, ci-in hong sawl hi, ci hi. Ziam Dong le Go Song inzong, ahihleh va pai inla, nong ciah kik lamteh Pumva-ah hong baang hamtang in, numei ten zu na khaih ding a, an na huan ding ahihteh, sun an nekhawm ni, ci-in kam vaikhak uh hi.
Dakdung hausapa Pu Hang Sum'tawh kimu:
Dakdung hausapa Zom Eng in zong Pu Hang Suum'kiangah, na zawlpa Khan Thuam in ka kigensa uh hi, hih thu va gen in, ka tapa Pau Kam lah zi nei thei ding hita, ka zawlpa Hang Suum'tanu Vung Ciang zong pasal nei thei ding hita-ahih manin, amaute nih kiteengsak hoh leng ka ut mahmah hi, ci-in hong paisak hi, ci hi.