Wednesday, 22 July 2015

Cidam nading bulpi nam-3

Cidamna i cih pen Pasian’ hong piak thupha khat a hih na thu i theih sa ahi hi. Mihing i hih nungsang kuamah a cina ki-utlo hi. Ahizongin mi khempeuh kicidam kimlo hi. I cidamlohna leh akilawhthei natnate i ngah khakna thu lianpi thum om hi.Tua thu nam thum te in,(1)        I neulai in a khauh lua zatui, zaha te i zat hang(2)        I pumpi aading akisam dat (nutrition) kicing takin i ngah loh hang le(3)        Khuahun zui in a kilawm omdan, khawldan le kikep zia te i theih loh hangte ahi hi.(1)        Ei mihingte pen i ngei na ah natna khat peuhpeuh ingah ciangin a manlang thei penin kidamkik nuampah hi. Tua ahih manin i damkik mengmeng nadingin zatui zaha tuamtuamte le lamtuamtuamte i zangh hi. Gentehna in, lutangna sungkhak ci pak ni. Lutang natna apiangsak sungkhakna hemkhia masa lo pi-in lutang natza akhauh theithei i neek leh tua lutang natna dampak lel ding a asau veilo in hong nakik pah veve ding hi. Tuabang zatuite in a na adamsakpah hang in adeihhuailo sapna tampi (side effects) a piansak lam aphawk, atheikha  kitawm mahmah hi.Tua ahih ciangin natna khat peuhpeuh i ngah khak leh tua natna zungpi te zong masa in kibawl ding kisam masa hi. Ahih hangin natna khatpeuh ahizongin, akilawh thei natna khatpeuh i ngah ciangin ahi zongin zatui khauh theithei kizangh pahpahnuam ciathi. Natna hong piangsak thu zungpite hepkhiat ding, natna lungno te i do zawhna dingin a kisam thate i ngah nadingin nekdan, khawldan siamdingahte tuni akipan phawk tawnntungin zang ciat ni.(2)        I sanggam Kawlte in “An zong zatui, zatui zong an” ana cih mah bangun, nuntakna neite khempeuh cidam takin i nuntaktheih nadingin nek le dawn mah akisam thupha bulpi khat ahi hi.Mihing, ganhingte khempeuh an le tui tawh akinungta ahi hi. Tua hi a, naupaai nupite anaupaai sungun akisam dat (nutrition) te akicingin ngah kha kei leh, ta cidam asuah nading uh hamsa hi. Hihte pen neek le dawn tawh kisai thule la theihhuaite i theihlohman leh i neihsa, i lamsa in atawklohman ahi hi. I hih zawh ciangciang, i sum i paite i zattheih banah cidamna tawh kituakin i neek. i dawntheihding zong kisam hi. I nek ngeina ahi buh, vaimim, mim tuamtuamte, be sa le meh teh mehgahte i huan ciangin akisamlo supna te aom loh nading in i huansiam ding kisam mahmah hi.“Limsa” cih bek tawh i lungkim ding hilo hi. Gentehna ah buhtang i huan ciangin thumvei bang i sawp sangin nih vei ciang sawp dingin, antui khit kullo dingin huan ding or nganhuan ding. kilawm zaw hi. Tuamah bangin mehteh mehgahte zong siangtakin i sil khitteh huan ding, sathau / tuite ahoih bek zah zang ding, mehza i zat tangin ngapik, cikhum cihte zang ding, mei zong sasak lualo lah daisak lualo ding, cihte pen anbuk sung aa anhuante theih ding cidamnading thu bulpite ahi hi.Buh le mangbuh tawh kibawl nate tampipi ne in meh tehmehgah le sa te i ngawlh nate in a phiatkhiat huai ngeina khat ahi hi. I tha ahat nading in i zingsang nate ah tha adim be le sadat kihel nek le dawnte i nek ding hoihzaw hi.(3)        Khuahun kikhel zui in cidamna tawh kituakin i nuntak theih ding kisam hi. A masa in pumpi siantho ding kisam hi. I naupangte kum 3, kum 4 bang hong phak ua kipan in amau le amau ihmutma khut le khe sil, maiphiat, hanawt, anneekma le dailenkhit khut silsiang ding cih zongsat hoihte i pattah siam ding kisam hi. Akipumsil uh ciangun zong natna lungno te bawm theihdiak na ahi lenuai le kalkawmte hoihtak silsiang ding cihte zong gensiam, pattahsiam ding kisam hi.I nek khit i dawn khit ciangin i sung i lai ahoih ding zong hong kisam zel hi. Ne ne-ding in hong pusuak kik thei kei mawkleh i sungah muatgawpin i omdan nuamlo ding hi. Thamlo in akisamlo natna tuamtuam hong thuaksak lailai hi.Tua ahih manin i sung i lai ahoih nadingin tui tampi i dawn ding hi. I pumpi seh thum suah seh nih pen tui ahi hi. Ahang khat peuhpeuh tawh i pumpi pan tuitampi i supna hangin i nuntakna beilawh thei hi. Nikhatin tuithawl (6) bang i dawnding akisam hi a zingsangtuungin dawn 20 le’ng hoihpen hi. Mai i phiatnop leh phiatin, ha bel nawt kul nailo hi. Tua khit teh tui thawl nih bang dawn ding hi hang. Tua hi leh tua tuite le Thyroid gland pan ahongphulkhia tuite in igilpisung lam manhawh uh aa, angawi nading le sungnawi nadingte hong sepsak uh hi. Tui i dawn ma in awng i hawhnop leh hawhphotin, tua tui i dawnkhit minutes 5-10 ciang bang lamsiau ni. Tua hi leh i thate hong zang mahmah ding aa i om hongnuam ding hi.Sanggam aw, a zenzen in tuabangin tui na dawn ngei kei leh tuni mahmah in kisin pah in. A patcilin haksa sa mahmah ding hi teh. Ahi zongin dawndawn leel in. Asawtvei ciang kisekin na dawnzo lel ding hi Tua bangin tui nadawnna hang in cisa natna, lungtang natna le thagui natnate tawh na kipelh ding hi.Tua ahih manin, hih atung aa thu thum teng zui lecin na nuntak hunsung in sumle paii tawm bei leh huntawm bei napin nopsakna nangah dinghi.