Friday, 29 May 2015

Face mask bawldan

Na maiah na lungkimzo lian lo thei hi.Na mai a ngo zawk deuh nang leha mam zawk deuh nangin na Inn pan nangmah in Face Mask bawltawm theihiteh.Company te bawl te lei na sawm leh sum tampi bei ding hi.1. A ki tangsam vante:(a)Khuaizu Sikneu dim nih(b)Sekthuk(Lemon) tui sikkeu dim nih mahA bawl dan:Khuaizu leh lemon limtakin gawmkhawm dikdek phawt in.Tua khitciang namaiah nuh biak buak lel in.Nai lang khitciangin mai phiat kik ding ahihi.Tua in maivun ngosakin etlawm sak zawdeuh thei mawk hi.2.A ki tangsam vante:(a)Camomile Tea(b)Oatmeal singkeu dimkhat(c)Khuaizu sikkeu dim nih(d)Almond Oil taak nihA bawl dan:Camomile Tea leh Oatmeal a kikim in gawmkhawm in.Tua ah Almond Oiltaak nih leh khuaizu sikkeu dim nih hel in.Limtak in tawk zan dikdekin.Tua khitciang na maiah nuh ta mai in.Minute 15 khitciang na maiphiat kik in.Tua in vun no suahsak thei tazen hi.3.A ki tangsam vante:(a)Tangmai tui sikkeu dim nih(b)Dawnpawl tui sikkeu dim nih(c)Yogurt sikkeu dim khat(d)Bawngnawi sikkeu dim khatA bawl dan:A tunga kigen teng limtaka gawmkhawm ding, tua pen mai ah nuh dinginminute 15 khitciang maiphiat kik ding hi ziau ei.Dawnpawl bang beltoner hoih mah mah khat hi bilbel hi.Tangmai in maivun vaak suaksakthei hi.Yogurt in maivun neem sak thei hi.Hih bang teng hong kigawmciangin vun siangin ngo hi.4.A kitangsam vante:(a)Pongmouh them(b)Malai(Bawngnawi Cream)A bawl dan:Pongmouh leh Malai gawmkhawm in la, minute nih khitciang na maiah nuhin.Na maiah na nuh khit minute 15 ciang na mai phiat kik in.Hih penmaivun adingin hoih bilbel hi.5.A kitangsam vante:(a) Bawngnawi hai khat(b) Flower Blossoms sikkeu thumA bawl dan:Paak pen bawngnawi lakah khak in la, mei sa lua lo ah minute 30 sungsuang in.Tua khit ciang khingdai sak phawt zawzen in.A khinciangin namai ah nuh ziau in.Hih zong mai vun adingin hoih vanglak hi.

Mipilten Numeite bangci muh!

1. Khang tangthu kisuutna laibu sungah tuciangciang numei min kihel nai lo lai bilbel hi. (Virginia Woolf)2. Numei leh zawhngeu pen a ut bangun hong gamta lel ding uh a, a awlmawh lo leh a patau lo dingte pen pasalte leh Uite ahi uh hi. ( Robert A Heinlein)3. Numeite lungsim pen manlang mahmah hi. A paktat simsimte uh ngai thei pah uh a, a ngaih khit uciangin it pah uh hi. Itna leh mopawi kizomto suak pah leh ut thei lai uh hi. ( Jane Austen)4. A gamtat hoih leh a citak numeite'n khang tangthu kigelhna laibu sungah mun ngah lo zaw uh hi. (Laurel Thatcher Ulrich)5 Pasalno khat pilna tawh na pattah aleh pasal khat bekmah a pantah na hi a: Numei khat pilna tawh na pattah aleh mihingte nuntakna khang khat a pantah na hihi.6. Hih leitungah numei om lo bang hileh pasalte bang suak in na um aleh? Bang ih suak diam thei keng, ahizongin leitungah numeite om lo hizen leh pasalte pen kitawm mahmah ding hi cih bel telpi in tel ingh. ( Mark Twain)7. Numei khat a ka pianna hangin " Hih ka gam, hih ka leitang hi" cia ka aituam lak theih ding mun leh gam om lo hi. Numei khat ka hihna hangin leitungbup kei gam hizaw acinuam ka hihi. Bang hang hiam cileh ka pasal ding kua hiam kigen khol thei lo hi. (Virginia Woolf)8. Numei leh pasal ngaihsutna kibang kim lo hi kici hi. Himah hi, a kibang lo lakah a kilamdang phadiak khat om a, tuapen: Pasalten nakhat pepeuh mangngilh ziauziau thei napi, maisak zawhna lungsim nei lo uh hi. Numeite leuleu ciangin maisak zawhna lungsimhoih nei uh a, ahizongin maisak khin mah taleh cikmah hunin mangngilh zo ngei lo uh hi. (Robert Jordan)9. Numeite'n gam uk kumpi hong sem uh hileh gal kidona cihbang om lo kha thei hi. Ahizongin khakhat in atawm pen ni 28 sung kitot kiselna leh kilemtuamna tawh hun hong bei den lel kha ding hi. (Robbin Williams)10. Numei na hileh hih thu ciamteh in: Thuneihna leh vangliatna hong kipia ngei lo ding hi. Tuate na deih leh nangmah ngiat pai a na lak tawm kul ding hi. (Roseanne Barr)

KalNi simdan

Khangluite          ZCLS              Mikang

  Thangsa    …..    Pizing   …..    Monday

  Langmai   …..     Pithai   …..   Tuesday

  Ningtho   …….     Nilai    .. Wednesday

   Leipak    …….    Laizing ….. Thursday

  Zumsakeih  …   Laithai  ….. ..    Friday

    Sakawn  …….    Nino   …….  Saturday

       Nipi    ……..     Nipi   ……..   Sunday

Pasal,Numei

PASAL, NUMEI / HUSBAND AND WIFE

PASAL=HUSBAND *P=Pasian'thutawh innkuansung makaih.*A=Asia apha khensiam.*S=Sepna bawlna ah hanciam.*A=Ahunzuia thupiangkan.*L=Lungduai.HUSBAND*H=Housing. (Inn leh lo vai pasalte vaipuak.)*U=Understanding. (Asia apha telsiam)*S=Sharing. (Nekhawm dawnkhawm)*B=Buying. (Akitangsam bangin lei.)*A=Attention. (Thusimh thudonh.)*N=Never (Atawntungin)*D=Demanding. (Kitasamh sak ngeilo.)NUMEI=WIFE *N=Neek le dawn tavuanla. *U=Um le beel siangding geel. *M=Maitai/nuihmai. *E=Ettuam paihtuam neilo * I= Innkuansung nopna'ng numei thupi.WIFE *W=Washing (Silh/teen siangthosak.) *I=Ironing (Maamsak ziilzial.) *F=Food (Neek/dawn abaisa in koih.) *E=Entertainment (Zin le leng hosiam.)

Thai Kumpipa kammal

Bhumibol Adulyadej kammal ciapteh huai pawl khat.

Tutung Thai kumpi pa Bhumibol Adulyadej kammal ciapteh huai pawl khat sim dih ni.1. Mimtang, taangtang khat tuisik tak khat bek ahiphial zongin nekledawn ding aom sim in lungdam tawntung in.2. Pasian tungah thu na nget simin neihlelam hauhna ngen kha kei in la, pilna le hanciam zawhna tha bek ngen zaw in.3. Lawm thak na neih pen letsong hoih khat hi, tua mah bangin na lawm luite zong akipai thei lo amanpha ahih lam phawk den in.4. Biakna tawh kisai Pasian thu kigelhna laibu kum simin khat ta beek sim sawm hamtang in.5. Nang mahmah mi hoih na suak theihna dingin mi dangte hoihna dingin va huh sin dih in.6. "Lungdam ing" cih kammal cilbawl ken la, tampipi zat sawm zaw in.7. Na lawmlegualte hong kuppih thusim, a thuak khakuh khasiatna hong kuppihte hoih takin ngaihsak in la, kepcing sak in. Mi dang tungah thanggen sak ken in cihna hi.8. Mawh maisak nopna lungtang neih sawm den in.9. Thu gen ding sangin, thu ngaih zawh ding lam hanciam zaw in.10. Na khialh khak aom leh khial kha ing ci ngam in.11. Na kiat leh, na tuk leh, thokik, dinkik sawm pah in. Lau kei in.12. Haksatna tuak semsem gualzawhna ding limci semsem cihna hi.13. Evaluator sungah nasep vai thu kisel kha kei in. Kikhut khial thei cihna ahi diam maw!14. Na credit card avalin zang ngei kei in. A batin van na deih peuh lei gawp kha kei in cihna hi.15. Mi tungah na khialhna thumkik ding haksa sa kei in.16. Na theih loh thute thei keng ci ngam in. Na theih loh zumpih kei in.17. Tai tampi agamla khualzinna pen noptakin tung ding cih bang om thei lo hi.18. A suah phet in atai zanzan thei kuamah om lo hi. Damtakin kipan in.19. Nuntakna nopsak gualzawhna dingin ciil zek kul hi. Nanglenang ki it in.20. Sum akem siam lote pen akikhual lo, khantoh ding a-sawm lo mite hi.21. Mi kitawng nih ah akhawl masa, adai masa pen mipil zaw ahi hi.22. Khantawn nisim nasem cih bang hi lo zaw-a, nisim tawlnga kawm-a nasem hizaw hi hang.23. Lungsim khaut sak ding kisap hun om a, lungsim nem sak ding hun om hi.24. A tel lo mite a-tel dongin hilh zawh sawm in.25. Sum dangka tang na ngawnin maitang lang nih nei hiven, Nuntakna zong gualzawh hun, guallelh hun aom khawm zel ding mah hi.26. Na lungsim deihna bangin mawk gamtat pahpah kha kei in.27. Na ha bang hangin kitan thei? (a khaut luat man hi) tua leh na leii ee leh a kitan hia?28. Singkung no agol mengmeng ding deih in a-dawn pan kai gawm kei in. Kizung loh in si ding hi.29. Nisim in nanglenang thum vei ta asi thei nahih lam phawk sawm in, tua hi leh ahoih pen akiging thei den ding hi teh.30. Puan ang-kilh pen a-masa khat khial kha le-cin, a-vekpi a-khial na hipah hi.31. Nasep khat pepeuh tua hun, tua ni teitei in zo ding cih ciangtan nei hamtang in.32. Tui hai sungah tui alang bek aom bangin kingaihsun den in.33. Aksite le khapi pen sang lua deuh sam hiven, na bat zawh ding ciang bat sawm masa phot in.34. Nuntakna ah nasep nop tampi tak om hiven, a thupite sep masak theih sawm in.35. Laibu pen leitungah a-manpha pen pilna, thu theihna phualpi bang hi, kha sim bu khat ta bang sim zawh sawm in.36. Na khempeuh mun, zialetong, dan-te nei sak in, Van khat pepeuh na-lakna munah koihkik pahpah in. Mihing manphatna pen cihtakna le kiciatna, thumaanna cihte tawh kiteh hi.Hih Thai kumpipa pen Thai gam tangthu-ah kumpi-za sawt vei alenzo pen, a vangnei mahmah kumpi khat ahi hi. A pa Prince Mahidol in Public Health certificate Harvard University ah asin laitak December 05, 1927 ni-in Cambridge, Massachusetts hospital ah suak hi. June 09, 1946 in a-Upa kumpi Inn sungah thau tawh kikap lum a, tua pan in amah kumpi-za tu ni dong hong ngah to suak hi. A Upa sihna hang pen tu ni dong kithei khia zo lo hi. Bangbang ahi zongin hibangin gam khat kumpi sawtpi asem Bhumibol Adulyadej pen mi mawkmawk hetlo, mipil mahmah khat na himawk hi. 

Bishop Felix Lian Khen Thang Thugen

Sim leitungah mim bang piang buang, laizom pianpih ciin leh tuai, Zo vontawite va bang pil ding tup in lian pen e.b). Zo vontawite va bang pil ding tup in lian pen e, zatam lai-ah heisa bang pal gualtung tuan ding hai bang ngak lang e. 1. Kei bang Zomi lel khat, vaimim leh gataam tawh khangpa-in pilna sangpi sin a, maangkaang maangvomte lah ah maatutna ka ngah zawh na-in: "thungetna leh hanciamna", hang ahi hi.2. Kei aadingin holy days cih bang om lo-in, lawmte'n nai khat lai asim leh ke'n nai nih bang kasim tek mi nung mimaa a kiban zo pan ka hi hi.3. Ih sangnaupang hun sungah, thadah leh apieu laihsana-in phat tuamna hong pia vet lo ban ah a kizang theilo khat ahi hi.4. Rome om sung, ka lai vuan lai tak in, ka nu' sihlai ka ngah a, ahih hang dah man hun ding ka pia zo kei hi.5. Pilna picing i ngah khit tek, i sep nop khat peuhpeuh sem leng mi nuai ah ki om lo zaw deuh hi.6. Ngimna tupna a san leh gim zek tawl zek kisam hi. (High aim, high price).7. Tu laitak hun pen, mipil taktah tam phalo-in, a kipilsak atam mahmah hun ahi hi. A kipilsak teng in mun ngah in, a pil taktak te’n ngah khin zo nailo ahih man in, i gam khangto zo nailo ahi tam?8. Ei Zomite'n sum leh paai i thupisak a, pilna i nunun hi.9. Athak khempeuh zong hoih kim lo a, alui khempeuh zong sia khin tuan lo hi. (Sangmang Hau Go)10. Ih pu ipate pen lawki Christian  a na hi uh a, eite pen Christian lawkite i hi hi.11. Ih pu i pate' ngeina hoihte nuntakna Pasian kammaltawh phungvuk siam in, no suak sak ni, nuntak pih ni.12. Ih gam i lei tulta keuta ci-in nusia in taisan kei ni. Isreal mite mah bangin ih gam i lei zunsiam puahsiamin nuntak gim namsak kik ni.13. Ih pilna leh ih siamnate Pasian minthan nading leh i mi isate aa dingin zang siam ni.14. Ih mi i sate in, gilkial pen na sa mahmah in, ahih hang laitheilo pen phamawh sa tuan nailo, awlmawh tuan nailo uh hi.15. Tu hun pen thugen (agen) siam mi tam in, a sep siam mi ki tam nai lo hi.16. Lai Siangtho nuntakna kammal kisim ngeingai napi'n, a nuntakpih kitam nailo hi.17. Ih gam pen B.A. ong vive te'n, lo kho sing puo-in, Kumpi na leh Pasian na khut kilen-in i sep khawp ngei ngai ciang hong khangto mahmah ding hi (cf. Sangmang Johnson).18. Thu ngaih ki han ciam tei napi'n, zuih kisawm, nuntakpih kisawm zo nai lo hi.19. Tu nia na zawh ding nasep khat pen, zing ciang cia nel siahin, azing ciang azah nih na sep zawh kei leh ni khat ai a sum na hi hi (English Proverb).20. A zawng ciatciat, apilpa/nu mah kilawm zaw; ahau ciatciat, apilpa/nu in sawt khawm zaw; amel hoih tuaktuak, apilnu mah ngaih baang zaw; hai a mel hoih sang, mel hoih lo a apilpa/nu kizang thei zaw; apil tuaktuak, thu-umte mah in khantopih zaw lai.21. Ei mite pen, sum leh paai leh neihsa lamhsa bek hilo; ngaihsutna, thupi khualna, ki-itna, thumanna, thu-upna, ki niamkhiatna, pilna ciimna, thu theihnate ah zong ki zawng lai mahmah hi. Tua banah, omdan khawldan, gamtat luhek kampau ziate zong kiniam lai mahmah hi.22. Tu laitak ih neih hunte zat siamna-in, mailam khanto nading kipatna siksan/pansan hoih pikhat ahi hi.23. Mite' nuntakna lapsang sakna-in, nang' nuntakna a sang pen ah hong tungsak hi (By elevating the lives of others, your life reaches its highest destination).24. Lungdamkoh siamna in, ngah kikna ding tuinaakpi ahi hi.25. Natup na ngimna mitsuan gige in.26. Na nuntatzia-in, na ngimna leh na ngaihsutnate hong kilangh sak hi.27. Ih nisim nuntakna ah ih tuak, gimna tawlna, dahna kaihna, hamsat lunglennate in, thu hong ngaihsunsak mahmah a, tua in khantona leh picinna lam ah hong tonpih hi.28. I pu i pate in, lungdamna Pasian kammalte na nuntakpih khin uh ahih manin, ngeina hoihte tawh picingtaka anungtate ahi uh hi.29. I nuntak sungin, veng leh paam le i kiim i paam a om singkung lopa, ganhingte tawh kilemtaka om khawm diamdiamna-in vantung gam malepna ahi hi (cf. Dr. Do Sian Thang).30. Eite-in ni sim nai sim a piang thu leh la leh nate tung panin, thuman thutak i zong thei ding kisam hi. (We seek truth in facts)31. Mipawlkhatte-in, van tunggam a kinileh bang kek khat in, a nopna ciiltui kai liangin Lai Siangtho tawi kawm a a gengen hang, leitung nop nading leh kepsiam dan ding, i lei nunna ah, van nunna i tunsakding ki phawk zo nai lo hi. I vantung thungetna a mawkna pi hi lai zen hi.32. I mite pen antawk ding han ciam, sum leitawi hang mahmah napi’n pilna tawk dan siam zo nai lo deu.33. I mite pen zindo dan (innteek sepdan) zong kisiam zo nailo ban ah zintun dan zong kisiam lo phadiak, zin hoih zin gina hih ding gamla lai mahmah hi (I kim i paam pen innteek hi-in, ei leitung mite pen zinte i hihi). Ei Tedimmite’n zin koicido cih pen ngaihsut huai mahmah hi.Topa sungah kongit, sangam u leh nau, nu leh pate, ih pu ih pate in a beisa kum 100 lai dongin, dawi (pusa pasa) nabia uh hi. American Baptist Missionaries te leh Foreign Missions of Paris (Piantit topate) tungpan, Topa Zeisu hong gupkhiatna, lungdamna thupha ana kisan siam ahih manin, tu-in eite in, Christian te ih hihta hi. I Zomite ki ciaptekna ahi Zo vaphual lim ih thupisak ma bangin, Christian te i ki ciaptekna ahi, Singlamte lim zong ih thupisak zaw kan laiding kisam hi. Ei Zomite-in, mual dawn leh biak-inn dawn khawngah Singlamteh phuh ding i han ciam mah bangin, i lungtang satak tungah phuh ding hun ta hi. A singlamte tawh nungtak tawntungna hong piak bek thamlo in, Topa Zeisu in, Singlamte pen, thuhilna tokhawm bangin hong zaang lai a, tu nidong in eite in bangci gamtat luhek kampau dinga, bangci lampi tawnding cih hong thuhilna, “Kei-in, lampi kahi hi. Thuman thutak kahi a, nuntakna zong kahi hi”, (Jn, 14:6) a cihna tawh hong kipsak lailai hi. Tua ahih man in, Singlamte pen, nisim naisim i nuntatna sungah, ih etteh dinga Topa hong piak nuntakna liimlang, i ki tawitekna, i pikhau, i ciantuai, i tuitai leh i gamhoih penpen (Criterion of Christian Life) ahi hi. ‘En un, hing ta un’, (Num. 21:4-9), ci-in la a ih sak mah bangin, Singlamte pen, kimuhdana, hehna leh kithangpainate a om na munah ki–itna leh kilemna; a ki phasakmite adingin kiniamkhiatna; khat leh khat kitelkhial nate a omna ah mawmaisakna; ci leh sa nopsakna sungah kidiah in mawhna sungah a koltangte adingin, suatatna leh hinkikna; a zultatte leh a zuautheite adingin, citahna leh thumanna; kisimmawna leh kiniamnetnate a om na munah kizatakna; alungleeng akhuangaite adingin, kihehnepna ahi hi. Singlamte tawh ih nuntat a, ih kalsuan ciang bek in, Pawlu tawh kibang in, “Singlamte tungah Topa Zeisu tawh ka kikhaikhawm zo a, tu’n kei a nungta hinawn lo, Zeisu ka sungah nungta hi”, ih cingam pan ding hi. Topa Zeisu tawh ih sikhawm a ih thawkhawm leh, Moses leh Tuuno la (Ex. 15:1-21; Rev. 15), Alleluia (Praise the Lord), cih gualzawna leh lungdamna lapi ih sak ziazia dinga,Amen (so be it), hi tahen, ih cina in zong khiatna hong nei pan ding hi. Tua in, Christian picingte i nuntatzia ahi hi.  Cope Topa kum 100 cin Jubilee phawkna pawi ih bawlna ding ah, a masa penpen in, Topa tungah lungdam kohna ih nei masak ding kisam hi. Banghang hiam cihleh i nuntakna mahmah Topa thupha hi a, tua nuntakna thupha pen, Topa thupha lo tawh mainawt zo lo ding hi cih phawkin thungetna tawh Topa a bel siam, Christian picingte i hih nadingin hanciam ni.  Israel mite sekneelgam sungah Pasian in, zan in meikhuampi tawh ahi zongin, sun in meeikhuampi tawh a makai ma bangin (Ex. 13:21), Topa’n eite zong, a taklam khut tawh hong dal, hong cing, hong kem, hong makai tawntung in, ihmaa hongtunpih ding hi. Tua hihleh, Samuel mahmah in, Cope Centennial Jubilee MualsuangEbenezer hong phuhkhawmpih kik dinga, Topa in tuni ciangdong, hong keem, hong gualzawhpih leh hong sihpih hong hindenpih ih Pasian ahi hi (cf. 1 Sam. 7:12), ci-in ih kisial, ih ki-angtaangsak ngam pan ding hi.Ih Zogam, Tedim mite lakah Pasian' deihna i kicin sak nop leh Christainte kipumkhatna (Ecumenism) i seploh phamawh hi cih phawk ni. Khatkia kikhuasa zo ngei lo hi. Tua ban ah, Christiante kipumkhatna in mihingte phuahtawm thu hilo-in, Pasian sawlna (divine imperative) hi zaw hi. Hih thu pen mihingte deihna hi lo-in, Pasian gelna hi zaw ahih manin, ecumenism pen missionthupi mahmah khat a i koih ding kisam hi. Ei Christiante pen, Topa sungah kipumkhat in, khut kilen, ma pang khawm a, i minam leh i gam i lei apuah khawm a zun khawm dingte i hi hi. Kamdang khat in ci lehang, Pasian gam pen hih leitung, a diakdiak in i Zogam ah hong kiphuh theih nadingin, ei Christiante in pumkhat sakhat i suah ding ki sam hi.Christian biakna, lungdamnathu i cih pen vantunggam a ding bek hi lo-in, tua vantunggam lei-ah hong tungsak pen lungdamnathu ahih lam phawk siam ni. Christian biakna i cih zong lunggulh biakna bek hi lo-in, nuntakpih biakna leh sepkhiatpih biakna hisak ni. Tua ahih manin ei Tedim Zomi Christiante in kum zalom sawmnih le khat sunga i nuntak zia dingte gel khawl khawlin, mission kum zakhat a cinna kum 2010 ma in i nuntakna sungah biakna le ngeina tawh kituakin picing tak a i nuntak zawh nading, Pasian kammal tawh i upna le i gamtat i luheknate i nuntakna sungah i nosuah sak zawh nadingin han ciam ni.Tulaitak Christiante dinmun:(1) Tulai Tapidaw biakna sungah vai khat peuhpeuh i sep ciangin, Tapidaw masate hun laia bawlsiat, simmawh, cilphih a nathuak lawh uh a nusiatsa animism dawi biakna leh zu lo-in kiphamawhkik hi.(2) Lawki Zomite misi bangkua ah sibawlte sikemte simloh in ankeu liik lo ahih hangun, Tapidaw Zomite in misi bangkua ah zu leh sa a kham a neek mateng lungkimlo uh hi. Ei Christiante peuh mahin, tuilum bek tawh nuam khawm dah khawm a, Topa deih dan a i om zawh nang han ciam ding kisam mah mah hi. Vai khat peuhpeuh ah meh ciangbek tawh lungkim lo/phasak lo uh a, saluang simin salu suang uh hi. Animism thupi/phamawh kik mahmah ahih manin, Tapidaw pawlpite pen a si a nuamte bangkua sungah innteek zo nawn lo, vaihawm zo nawnlo-in, zuhai leh sabak bekmah in thu hong nei zawta hi.I Pawlpi pen eimau thuthu a i kawiheek ding, i pei lengleng ding hilo-a, thu um/zui mite i hih leh Pawpi thukhun i zui ding kisam hi. Jesuh sisan sungah kizual zo nailo hi. Beh leh phung kipawlna pen hong ultung kikin, ki thupi sak mahmah ahih manin, Pawlpi i cih zong, kipawlna society dan khat bek ciangin, kineu seek ta maw hi. Himah taseleh Ministerte in a mipi/a thuzuite uh Pasian thu thuk pipite muam thapai uh ahih manin, amaute-in valh zolo ne zolo napi’n limsa in, thei tamin, tel kuam om lo dan in ki om hi (the discovery of Zoland by Gougin, 1980, page 2).(3) I gam tulta, mi nam dangte lakah sal leh innteeng sila kisuak. Mizo gama nasem pawlkhate bang, akamphate’n pi hoih pu hoih amuh uh hang akamsia vanglakte pen  kivel kisat ton sial ngawh a hong kigo lel dankhat hih tuak hi. Hehpih huai zong hong kisa nawnlo. Sal suahna thu ki ngaihsun lo-in, khitui tawh i thalawhsa sumpen a hoih a pha leh Pasian deihna lam ah zat ding ngaihsut lo-in, Pasian thupha hi ci-in phualneekin mitphiat kalin gaihtum ding i sawm ta zen hi (Sia Gin Khan Khual; It seems that they want to make history of eating and drinking only, the discovery of Zoland by Gougin, 1980, page 61). Ei Christiante pen Christianism Pasian upna lam pan i nusiatsa animism dawi vai lam tengah i ciah kikta hi (cf. 2Pet. 2:22; Prov.26:11).(4)  Leitung bup huam in, mipil, misiam, mi minthang, mi khuasuak i om tei hang, a tamzaw tawh zing vai nitak vai ki hawm khawm thei lo hi. Tedim khuapi ah Zo lengthe khuang nawnlo, Tedim Sangpi Golden Jubilee innpi ki lam zo nailo, Haiciin lui kikhe zo lo, Sialtaang tui ki khamlo semsem, tuisik takpi ki tawlmeek liang in i kituh niloh hi. Thumanlona gah a lo/a ne i hi hi.(5)  Ngeina kician nei ngeilo minamte bangin i om a, niik nangawn puan in kisil in, tawngnok (puandum) pen niik in kiteeng ta leuleu hi. Zum huai hi. Ngaihsut huai hi.(6) Tulaitak pen, i Ministerte in mipi a makaih ahi uh hi. Leitung leh Vantung thu amaute khut sungah om hi. Amaute in zong ‘Zomite khantohna pen Pasian hang bek mah hi’, ci-in thudangte thawl sak zolo uh hi. Kimakaih khialta i hih manin, Gongkhak thei; Khansih thei, Innmang thei cihte peuhmah Zomite ngaigsutna lungsim sungah teeng nawnlo in i zulhzau mang gawp ta hi.  Ei Christiante in Pasian hehna a thuak tak ciangun, Pasian dan ci lo-in, ‘Dawi peh’ peuh ci zaw sawp uh hi. (the discovery of Zoland by Gougin, 1980, page 48).(7)  Pawlpi tam semsem pung semsem 100 bang val liang leh kilawm, ki-itna leh ki pumkhatna peeng semsem. Hazatna, kielna, phulakna, kibawlsiatna khang semsem, mawh maisakna, kizaktakna, lungduaina teng veng semsem, Kha gilo, Khanin gah tam lua, Khasiangtho gah om phalo, Christiante nuntakna ah Khasiangtho nuntakna gun mei bangin thengta (cf. Gal. 5:22-23). Pasian thu um/Pasian nasemte'n sum vai leh numei vai cihte tawh Pasian min ki daisak hi. Thu-umlote kizozo nailo-in, amau in hong zozaw ta hi. Mopawi nopci ding ki hanciam tek na ven, innkuan nopcit ding ki vai hawm zo nai lo. Zomi innkuan sungte ah, Teek leh mote ki lemlo pha deuh. Tate'n zong nu leh pate thu mang nuam nawn phalo. Inn kuansung limcit lona-in pawlpi sung hong lawh to hi.Biakna upna tuamtuam hangin ngeina van manpha tampi mei tawh kihal tum ta. 1990 kum pawla kipanin Zogamah BEH thu hong kikin kik leuleu-in, a ki-it a kingai sapipite zong hong ki-it nawnlo hi. Beh pawi khawng, khua pawi khawng a uang takin ki bawl ngeingai . Tua tawh khawl lo-in, biakna pawlpi sungah zong beh in thunei kawmkawm ta hi.(8) I Pawlpi tekah, biakinn hoih, inn hoih lo hoih lam ding ki han ciam tek napin, thu-um kician, thuzui hoih hih ding kihanciam zo nai lo hi. Lai Siangtho anungta Pasian kammal zui-in nuntakpih ding sang, Lai Siangtho pen ei deih dan bek in, ki deihkaih pian ta maw hi. A dang khat in cileng, Lai Siangtho in ei hong makaih in, a deihna i zuih ding sang, ei i deih dan hat in kitawi ziau in, cim phawng dan khat bek in kisim lel a, Pasian kammal pen nungtakpih ki sawm zo nai lo. Pasian kammal, Lai Siangbu, Zomite’ bangkuan sungah, zin tang lai, zual zo nai lo.(9) Ei Tedim Zomite pumkhat suah theih nadingin:      *Lai Siangtho kammal proper namete kibang sak ding (Matthew, John etc..),      *Topa thungetna (Vantung thungetna) namkhat version khat bek nei ding,      *Zomite Pasian phatna labu namkhat ahi ciangciangin,      *Sunday school pai zia leh Zolai zat dan leh hilh dan,      *Christian common culture/minam lapi neih ding cihte a phamawhin kisam hi.Hihte pen thu taangzai, thu haksa mahmah hi napi’n, ngaigsut thei leng a olno mahmah khat hi ta leuleu hi. Bang hang hiam cih leh eite pen animism dawi nusia in Pasian Christianism a angpomte i hi a, Christian ngeina thak tawh i kalsuan zawh nadingin, i Missionaryte in hong pattak sate i hi hi. Hih thute, Missionary te leh Tapidaw masate-in Church conduct/precepts a na bawlsa uh hinapi’n, i mansuah leuleu hi. Pierrie Gheddo kici RC Topa khat in ama gelh,'Bang Hangin Leitung Thumna Third World Gamte Zawng Uh Hiam?' cih laibu sungahleitung thumna gamte a kici Asia, Africa leh Latin America gamte ah biakna pawi leh ngeina pawi tuamtuamte tam lua ahih manin sum khol man/theilo uh hi, ci-in gen hi. Leitung/ngeina pawite biakna pawi dingin i laihna ah hih thu kidop ding kisam hi. Biakna pawi, lungdamkoh pawite i bawl ciangin sum a khengvalin mawk zat ding hilo hi. A thu (Message) thupilak ding hizaw a, a kihel mimal kim lungnuamtak in kilawmtatna a neih theih ding uh thupisak ding kisam hi. Nuntak khuasakna a sukha zah dong dingin sum tampi beisak-huai lo hi', hong ci ngiat hi.Tua ahih manin, ei kiangah zong, si-in bei thuah; nuam in bei lua, ahih nawnlo nading hunta hi.Tu ni pawi bawl, zing ciang anngawl ci liang pen ngaihsut huai mahmah hi. Khiatna neilo beinate Pasian min tawh peel zo leng, noptuamna, khantohna leh picinnate-in hong nungzuih pah ding hi. Saul kumpipa in Pasian maipha a ngah lai tak in, a upna zong picingin, a gam sung pan dawi siam, aisan thei teng khempeuh hawl khia hi. A hih hang, Pasian in amah hong nusiat ciangin, upna lamah zong hong thanem tak teh, a hawl khiatsa En-dor khua a, dawi siamnu hong dawt bawl mah bangin (1Kings 3:3); tu lai tak i Christian tawn ziate i et phat kik kei leh thei lo phawklo kal-in, from animism to Christianism pan from Christianism to familism, clannism and tribalism, nepotism, privatism, personalism, semi-paganism etc. dawi nusia in, Pasian i angpom hang, Pasian nusia in inn kuan, beh leh phung din mun, kipawlnate ah i tun kik ding lau huai hi.I nusiat dawi biakna, i hawlkhiatsa dawite, tuni-in Christiante bangkua sungah thu hong nei kik in, hong zual kik leh ki lawm sa ing. Naboth in kumpipa Ahab kiang ah, hih leeng gah huai, kapu kapate gamh pen nang kong piak ding Pasian in deih lo hi na ci ngeu hi. Amah in a sisan a luan dong a huan na cing na kem hi (1Kings 21). A pu a pate ngeina leh a upna khah suah peuh mah lo hi. Tua mah bangin ei Christiante in zong, Pasian hong piak ngeina hoihte leh a diak diak in Pasian i gamh hoih pen a hi, i upna pen Isau banga an kuang khat peuh, na dang khat peuh tawh i khek hial lo nadingin, i han ciam mahmah kul ding hi. Pasian thu hong tunzawh kum zakhat khitteh Zomite in i lungngaih kik ding pen, "Eite sungah Lungdamnathu in zung a kha taktak hiam? or I upna, i ngeina leh i thu up zia leh i thuzui ziate a kizawi tawn hiam? cih thu ahi hi.Tua hi-a, Zomite ngeina tawh lungdamnathu nuntakna Pasian kammal sang thei lehang Zomite Christian picing taktakte i hi dinga, Christ in zong Zomite Topa taktak hong hiding hi. Tua ciang bek in, Zomi Christiante in, kha thu ah, taksa nuntakna ah, pilna siamna ah, Pasian thuthuk/laigil ah cih bang in, a ciang a ciang pan in, din mun namkim pan lawh cingin i khangto pan ding hi.Aw, tun leh zua ciin leh tuai, piangpan momno gualte, ih zaaitha patbang neemsak kei ni. Baanzal ziatsuan kilen kawm in, ih mailam nawi ciat ni. Mimbang pianna, pupa gamnuam, Heisa paakte apallunna, Zo vaphualte a gual nopna, etlawm gamnuam Zogam kuam ah, Sian sinthu cibang the in, Sianmang vontawi, Zeisu min, Heisa paalbang lunsa dih ni!