"Ka genzelsa mah bangin a kum nihna ciangin siamna taktak kinei pan hi." Jose Mourinho, leitunga bawhlung sia siampen a kingaihsun leh tu laitak Real Madrid siapa in a genna ah Club khat peuhpeuh a hilh ciangin siam taktak nadingin a tawmpen kum 2 kisam hi ci hi. Real Madrid zong 2012 ciangin a siamna taktak uh hong kilang pan ding hi ci hi. Jose in bel Chelsea, Inter a hilh masak kum in zong gualzawhna pawlkhat lapah hi. Ahi zongin gualzawhna thupi taktak pen a kum 2-na ciang ngahpan hi. "Mihing in siamna taktak leh lungsim ngaihsutzia kikhekna taktak neihna dingin kum 2 kisam hi," ci hi. "A kumkhatna ah gualzawhna neih pen hithei mah a, tu kum zong ahih ding ka lamen veve hi," ci hi. Real Madrid te tu laitak in Los Angeles ah zin uh a, mun tuamtuam ah kidem kawikawi uh hi. "Pawlkhat pen ka upmawh sang na siamzaw in, pawlkhat lah ka upmawh zah na hi kei," ciin gen hi. Mipi gen a banlo ama naupangte om ciin a gennopna hi. Bawhlung hi in, thu dang khat peuh ah hita leh mite upmawh ciang tunna dingin deihtaka kisin phot, hun tampi piak kul hi cih hong ngaihsun sak hi. Real Madrid pen leitungah bawhlung siam penpen teng kituahkhopna hi a, ahi zongin gualzo den lo uh hi. Amau lungsim ngaihsutzia leh a siamna uh kituaklo cihna hi. Tua bangte akituaksak dingin kum 2 bang leptuahtuah kisam hihtuak hi. Mihing lungsim thakhat thu in kikheklo a, mihing pumpi zong thakhat thu in kikheklo cihna hi. Kisinsin, kihilhhilh, kipattahtah mah a kisam cihna hi.
Paunak 24:5 Thahatna sangin pilna hoihzaw a, thakhauhna sangin thutheihna hoihzaw hi. (Lungdam)
Thursday, 4 June 2015
Melhoih
Melsia te melhoih kici theilo hi. Melhoih te zong melsia kici theilo a, melhoih bek kici thei hi. Melhoih leh melsiat ding kiteel theilo a, kibawl thei pianpian hih tuak hi. Melsia pan melhoih kibawl thei a, melhoih pan melsia zong kibawl thei hi. Melhoih leh melsia a kibatna omlo a, a kilamdanna zong tampi om hi. "Aktui sungah a vom a kang ding kitheilo" a kicih bangin a piang nailo khat a melhoih ding a melsiat ding kigenkhol theilo hi. A pian ciangin zong a khankhit ciang a melhoih ding a melsiat ding kigenkhol theilo a, a khan laitak zong a melhoih suak ding leh a melsia suak ding kigenkhol theilo hi. A hang tampi om a, a kingakna khuambul kibanglo hi. Mihing melhoih te hampha a, mihing melsia te hamsia tuanlo hi. A sep theih uh kibanga, a hih theih uh kibang hi. Mite muh dan kibanglo hi bek a, amau tungah kilamdanna omlo hi. A ente muh dan bel kibang thei vetlo hi. Tua in tampi kilamdangsak hi. Melhoih melsia a tehna ciangkang omlo a, a gikna tawikhaina ding zong omlo hi. A sawpna ding satpiang leh a nuh ding powder a om cih zong hi tuanlo a, a ente mit ah kinga pen zaw hi. A ente in melsia i sak mahmah zong a pianna nu leh pa mit ah na melhoih mahmah thei a, mi pawlkhat in hoih a sak mahmah pawlkhat in hoih hong sakpih hetlo thei hi. A tamzaw in hoih a sak leh hoih hi inteh kici thei bek a, a hoih pen a sia pen cih kiciangtan theilo hi. Leitungbup ah nungak hoih pen cih bang om theilo a, a ente etna leh a muhzia a kibang cih om theilo hi. Tangval hoih pen cih zong om theilo a, a en nungakte mit ah kinga hizaw hi. Baby Show cih khawng zong om keei a, a hoih pen a kitel mah hiam, a bang pen kitel hiam kigencian thei tuanlo hi; a kitel pen a kitelna mun ah ahoih pen dinga a up uh a tel uh hilel a, hoih pen hi cihtheihna ding om tuanlo hi. Nupi melhoih pen cih zong om thei tuanlo a, ei zi tek mah melhoih kisa pen ding hi lel hi. Tua mah bangin papi melhoih pen cih zong om thei tuanlo a, sam kang in talkolh taleh amau pasal tek mah hoihpen sa le uh kilawm hi. Tua man hi diam piang masate in "melhoih cih zong a ente mit hi zaw" (beauty lies in the eyes of the beholder) na ci uh hi. Pasian in nu leh pa melhoih pen hong pia a, tu leh ta melhoih pen tawh hong phungvuh in, zi leh pasal melhoih pen tawh hong kalsuan sak hi. Tua pen leitung paidan hi a, mihing ngeina ah ei a pen a hoih pen in a kipia nuam den ahi hi. Tua bangin zong kingaihsun takpi hi. Ei a a hoihpen (ei adingin) zong na hi takpi pah a, mi hampha hi dinga tunglam pan hamphatna i ngah hi ngelngel ding hi. Ek zong ei a uih kisa lo napi midanga khat hileh ki mut susu pah hi. Nak kihum nuam pah hi. Nupi te bang amau ta hi peuhleh eksiak ding kihhuai salo a, mi nau ek hi leh siak ding cih thadah leiko nuamlai thei uh hi. Mihing ngeina hi dinga, a gei pan i muh tawm pak tawh khel pak cih hitheilo ding hi. Lawmte khat in kuai lianga melhoih a sak a ihmut mawh liang pen midang khat adingin a ik ah zong namlo thei hi. Bawhlung siam Carlos Tavez pen nungak khat in laikhak in, "Hoih hong sa lua ing," ci hi. Tavez in, "Ka koilai hoih hong sa na hiam?" "Na ngawng tom thinthen hoih sa pen ing," ci hi. Bawhlung a suih ciang na en dih vaw - a ngawng tom thinthen manin hoih nasa hiam? Olympics, World Cup, Conferences, Concerts, etc a om simin a tawpna ah, "Tu tung mah thupi pen hi," cih tawh thugen nunung pen in gen den hi. Sydney Olympics closing ceremony ah "tutung mah thupi pen hi," ci in gen uh hi. Tua zawh kum 4 ciang Beijing Olympics ah zong "Beijing Olympics thupi pen hi," ci in IOC President in mangpha khakna ah gen hi. 2006 FIFA WC Germany ah "Tu kum WC thupi pen hi," ciin gen a, 2010 WC tawpni in zong FIFA President mah in "South Africa WC mah thupi pen hi," ci veve hi. Tua ahih leh koi thupi pen?? Koi, koi, koi???? A nunung penpen thupi pen den hilel hi. Nang hong kigensak hileh kua melhoih pen ciin na gen tam? Na muh nunung pen mah "melhoih pen" na ci den lecin leitung tomkal nunsung mi hampha mahmah khat na hipelmawh ding hi. Melhoih pen ka hi na, melhoih pen na hi na? The answer is simply 'YES'!
akhangtote gamtatdan
French mipi in etiquette thupisak mahmah uh a, English te in manner thupi sim mahmah uh hi. A theipen, a siampen, a zangpen, a ciingpen cihna hilo in mite gamtat luhek zia i muh ciang i etteh ding zong om hiveh aw i cih hun om a, tuate phawk kikkik na dingin kong zawng singmat suk gawp ding hi. Kei theihna ciangah kei khanna kim leh pam pen leitungah a khangto pente mun leh tenna hilo cih ka tel hi. Tua manin khuapizaw ka zin ciang ka kisin ding ka mu thuah zel hi. Minam dang ka tuak khak ciang ka etteh ding na omzel a, ka kisin zel hi. "Eh, tua bang hizaw maw" cih hun tam hi. Khua leh tui peel a gamvak khiat pen meetna tampi om a, eima khua ah nuamtak sa a i om hunte i phawk vangvang hun zong om hi. I khualzinna leitung kici hiven, tuakkhak thu themthem kikum leng hilo dia. Tuipi gal kan a civilization huih dik masa, kalsang suan masa minam lakah i bual khak sunsun ciang seem... i kisin ding diil keei hi. A lamsau i theihpak loh Auto-Teller Machine cihna a hileltak ATM khawng pan sum hong pusuak deldel ciang lungsim hong tawldamsak mahmah napi i ngaihsutna zong hong vaksak gawpgawp sa mawk ing. Amau vanzat sang a nuntakzia, a gamtat zia uh hi lungsim hong sausak! Khualam leh gamlam: Amau leh ei pen i kipatkhiatna aki batloh mah bangin i zia i tong zong kibanglo a, ei sang khangto masazaw te tawh i kigenteh nuam pak hi. Nam tampi om thei inteh. 1. Lamgei ah zun thak pen khualam ah phamawh hetlo napi gamlam ah kizang thei hetlo hi. Zang ngei ung cih zong kigen nuam phalo hi. Amau a thakna ding mun kibawl ah thak ding hi cih ngaihsun uh a, tua bang tawh na khangkhia uh ahih manin a tuabanglo pen lamdang sa uh hi. Tua pen a kilawmzaw na hi takpi hi. Utna peuh ah lamphung lam ngat pahpah pen uital zunthak lua deuh a, khua lam ah zong tua bang zang thei leng 'A Khangtote Gamtat Dan' a zui kihi dinga, ei zong a khangto hi ding hi hang. Zunbuk ah khutsilna ding tuikai om pahpah a, tua ah sillo a pusuah pen 'mawhna' ahih loh hang mawhna zaha khialhna in ngaihsun uh hi. 2. Awnghawh ciang en nidangin ciangkang kizanga, tuhun ciang tui kizangta hi. Tuipi gal gamte ah ciangkang zanglo, tui zong zanglo, laineel (tissue paper) zang uh hi. Tui zah in a siang taktak diam, themcik a banglai kha diam cih hong ngaihsun sak hi. Mikang nungak, sen nungak ngo deldal siang kilhkelh a kimu, a mai a vun khawng uh no sitset te zong laineel mah a zat uh leh, guai, themkhat a bang kha laitam cih khawng e... ha ha ha...3. Annek ciang khualam ah bel khut mah tawh kibak ziahziah lel in, ciamnuih siamte bangin 'pianpih sikkeuka' ci ziau lel in nop mahmah lel hi, khut dim in ann bak leng gil zong dim hanhan. Ahi zongin gamlam ah mite in khut tawh ann na ne nawnlo, sikkeu, sikkeuka, temta, ciangkang cih khawng tawh na hih setset mawk uh in, ei a zat ding hong nuampha mello hi. Voksa ngial bang bel khut mah tawh deihtak hum dingin tua ciang ne leng limdiak se hi. Amau gam lamah tuate zat theihloh mawk in 'gilvah' hi pong in, 'lim mahmah' cihna ding a limna teng kikantan kha hi. Ahi zongin 'ki khua ah zin ki nek ne' cih phawkloh lah phamawh mawk hi. 4. Lengla do ciang amau gamah kitutpih, kihoho, ciamnuinui cih khawng om mello in, khua lam ah bel sun thapai zong hun kinei lel ahih cianga kigualnuam mahmah lel hi. Ei zong mi kiangah vak nuam hileng ut banga kivak theilo, mi zong ei kiangah hong vak pahpah ding uh kideih khollo, eimah beka hun zat nop hun cih khawng kithupisak ta himawk in, 'zin leh leng' pen hilhkholh, theihsak masak ahih kei leh kideih masa khollo hi. Khua lam banga annek lai tuak leh ;hong nekpih vuau; cih ding hipahpahlo ahih cianga kimawkvak mello hi. Cimvak, cimphawng cih bang kitamzat thei khollo hi. Tua bang ahih leh mi kiangah hilo in sumbuk khawng, niangtui zuakna khawng, tui bualna mun khawngah hun zat ding na hizaw mawk hi. 5. Kizep dan zong khualam ah bel a taw kiphopsa zong kizangzang lel in, a liah ding teng a kidawk kei nak leh, gam lam ah bel tua bang kizang theilo hilo napi kizang utlo himawk hi. Amau gam ah amau tua bang a zatloh uh na sawtta a, ciamnuih bawlna, leh a tuam vilvel a zat utna ahih kei leh ngeina in na zang nawn mello uh hi. Puansilh ding zong a mel kituak ding na khinkhai mahmah citciat uh a, a kituaklo silh ding ut mello uh hi. Tua pen a min phuak siamse uh a Fashion ci se uh hi. Khua lam ah bel a san i neih leh asan silh, a kang i neih leh a kang silh, a vom i neih leh a vom silh hi mai a, ol mahmah hi. Bang hang i nuntakna hamsa sak ding i hiam? A kilawm, a kituak, a siangtho, a limci ding zonna, lunggulhna, deihna leh hanciamna hang hi. Tampi om hi. Gen khin zo pak kei ni. Tua bang hun ciang bangcih ding? Etiquette leh Manners: Etiquette in 'bang puan silh ding' cih hong hilh a, manners in a silhlo na lawmte kiangah 'bangcih ding' cih hong hilh hi. Mopawi ah pyjamas silh in kihel lecin hong kilawm hetlo ding hi. Suit and tie hileh bel hong kilawm pah setsat hi. Kikhopna ah nasep puan tawh kuan biambuam lecin a kilawmloh mah bangin nasepna ah biakinn puan tawh kuan lecin kilawm tuanlo hi. A dan om cihna hi. A mun leh a hun om cihna hi. Sen te zatdan ah annekkhop ciang a kham nunung penin ankuang a zuut ding ciang midang kiangah 'nang gai in' ciin pia masa ding hi kici hi. Midang pia masalo a amah bek in gaihsuak pah pen 'uisan' vai ci uh hi. Kawlte ngeina ah annek ding ciang kianga te suah masak ding pen ngeina hi. Tua zuilo a an bak pah pen 'uisan' vai hileuleu hi. America te dan ah zinpa in ann a kilui teng a gaih teitei ding hi. Ahang - ann kilui, ann kipia pen lim mahmah hi cih lahna ding hi. Tua te pen etiquette hi a, 'ngeina' ahih kei leh zuih teitei ding, zat teitei ding ahi hi. Inn lamah zong tua bang om mah veh aw, bang teng ahia? Ankuang ah upa pen in an a bak mateng kuamah in bakloh ding, ute tutphah pia ding, etc. Etiquette tampi khualam ah zong om hi. Tua leh manner eleh? Zuih teitei ding, ngeina, zatdan, code of conduct hilo in, ngaihsuttawm thusiamna tawh a kilawma gamtat ding ahi hi. Mikhat in na hong pia, 'lungdam' cih pen gen teitei ding cih omlo hi, ahi zongin cihloh pen thusiamloh vai, ngaihsun theihloh vai ahih manin 'manner neilo' cihna hi. Mawtaw sungah putek khat ding in nang tu kenkan cih kilawm lo a, na tutna awn lecin tua pen 'manner' hi. Thusiam taka nungta cihna hi. Nek ding hong kilui pen lim in lim kei taleh 'lim sa ing' na cih pen a luite lungdamna hi a, lim nasa kei phial zongin thusiamna hi in 'manner' ahi hi. Etiquette leh Manner zangsiam peuh leng khualam hi hen aw, gamlam hi hen aw, koi lai koi gam ah kihtak ding, nopmawh sak ding omlo hi. I theihloh a om leh theihsawm ding, i sinloh a om leh kisin ding hibek a, i theihsa i sinsa pen zatzat ding hilel hi. Tuate in mite mai leh eima nuntakna ah lungdamna, lungnopna hong pia hi. Sin nuam, theihsawmlo a 'ko cih dan hi kei' cih lungsim a om leh bel koi mun koi gam peuh ah maizum kituak thei a, maizum i theih kei leh zong mite in hong nuihsan thei ding hi. Theihloh pen haina hipahlo a, theih theihloh, zuihtheihloh, kisinnoploh cihte pen haina namkhat hithei hi. A haite pahtawina omlo a, a pilte kipakta in ki etteh hi.