Sunday, 12 July 2015

Eimah kituam.ngaihsutna

Eimah kituam ngaihsutna lungsim

Ei Zomite pen mi tawh kithutuah ding ut mana i mawk thukhual khak leh eima’ hihna nangawn a mansuah thei ding khat hihang.Tua ahihmanin ei leh ei thupi kisakna lungsim zong i puak siam ding thupi hi.Minam neu te namlian zawte lakah damdam in kizep mang zel hi.Tua pen minam ki nawmvalhna (assimilation) hi pah hi.Zomi te zong i omna mun peuhah namdangte sangin tawmzaw hi hang.Pasian in minam kim gamgi hong khunsak hi.Tua kigi pen adang hi lo in ngeina (culture) mah hi pah hi.I hihna Zomi ah akigawmkhawm kimzo nai lo zomi te i kiim i kiangah namlian zaw ten hong umcih  hi.Hih i kim leh kianga namdaangten hong assimilate loh nangin pilvan kuul hi.Hih i kiim leh kianga om minam liante nam itzia ngaihsun phot dih ni.Hindu vaite bang amau identity a kem tinten nuam pawl ahi uh hi.Jesu nungzui Thomas nangawn in a upna uh kician takin kheelzolo mawk hi.Nidang lai bangin  midang tawh kitat kha nuamlo zen uh hi.Hindu numeite bang phadiak namdang pasal nei nuam hetlo uh hi.I theihsa mah bangin India leitunga mihing tam pen nihna ahi hi.Mipi lak pan za ah sawmgiat val ten Hindu biakna zui uh hi. A mipi tamna zah tawh kituakin Hindu numei namdang pasal nei a om zongin tam khollo hi.Hindu numei te a pasalte uh galphual ah a sih ciang meikuang sungah tailut ziau ngam uh hi.A pasal te uh a sih ciang a hinglai a zi tawh kihal khawm hi.A pasal te uh sihpih ngam ngiat uh hi.Kawlte leu leu zong minam lungsim lian mah mah khat ahi uh hi. Mangkangte nangawn tung et tuan het kei mawk uh ei.Kawlgam sungah amau sanga minam khangto zaw a om khak ding lau uh hi.Tua man in namdangte dem cihtakin dem uh hi, tua pen pilna nam khat hi pah hi.Bang hang hiam cihleh midemna lungsim nei ngiat uh hi.Hih a tunga i gen minam lian ten amau hihna a kitheih cian dan uh leh mite a thusim tuanlohzia  uh etteh huai  hi.Zomite hih a tunga i gen nampi nih ten hong uk leh hong umcih uh hi zen hi.Namdangte sangin tamzaw in thahat mah mah mawk uh hi.Tua ahihmanin i nam adingin a lauhuai thei amaute ahi uh hi.India kumpi ki ukdan bel hoih vanglak hi.Kumpi hoihlo khat hileh north east India lam te adingin thuak hak kha ding hi.Inner Line Permit(ILP) kizangin tua hangin vaite hong tamlut thei lo zawlai uh hi.Tuabang kawmkalah kumpi lam thunei amau mah hi mawk ahihmanin amau’ thunuai hong suak veve hi.Sumbawlna lam ah vaite pen mi thanuam leh kuhkal ahi uh hi.India gam zomite’ teenna Manipur leh Mizogam khawng vaiten lampi kaalkhat khakcip leh buaizo ding hi.Lam tuam tuam pan eite hong assimilate nang uh baih mah mah hi.Tua lak pana iki dal theih nangin eimah ki tuam ngaihsutna lungsim i neih phot kuul ta dih hi.Sumbawlna bek tham lo in, numei te a zi dingun la zel lai deep uh hi.Tuhun ciang sum a om naak leh Hindu pasal neih ziau  phamawh a sa khollo mi tampi om ta  hi. Nu leh pa pawlkhat in zong sum ngaihsut man in namdang makpa neih ding phamawhsa  lo uh hi.A tak takin ci leeng vaimi, Manipur leh Mizoram  khawnga zi hong nei ten amau gamah zipi(zi taktak) nei uh hi.Hih lama te pen a zi neu uh hi in a sumzonna mazan nang uh hi lel hi.India gam zomi(Manipur+Mizoram) te teenna teng bang vaite zalen taka ki lutsak lo hi zawlai hi.Ahizongin tuabang kawmkalah tampi mah om man veve uh hi.Na tuam tuam siksia zawng, khutdawh leh adangte nangawn muh ding tam tek tek ta mawk uh hi.Nidangin vai a om sunsun te kumpi nasem khawng himahleh tuhun ciang i gam i lei pen sumdawnna munpi in hong zat sawm ziau mawk uh hi.Vaite permit ki tawpsak hen la, suakta takin hong lut thei uh hileh huntomno sungin hong assimilate ding uh hi.Mautam zusa mahbangin vaite hong dimlet pah ding uh hi.Ei sanga sumhau zaw, pilzaw siamzaw leh thanuam zaw lah hi mawk uh ahihmanin amau thunuaiah i lut loh hong phamawh ding hi.Kawlgam leu leu lah; kawl ten amau ut banga hong ukcip uh hi mai hi.Leitung hong khangto sem sem leh i nam mansuah theihna ding chance hong sang sem sem ding hi.Tuabang kawmkalah i nam a man pah loh nangin “tuikulh lungsim” pua ni.I theihsa mah bangin tuikulh pen tui in a umcih leitang ahi hi.A pua lam pan mawk lut ding baih het lo hi.Tua mah bangin i lungsimah gamgi khat i kham siam ding hoih hi.Tua hi loa i mawk thukhual leh i nam pen dam dam a bei zel ding ahi hi.Kawl leh vaite gen loh iki naipih zawk namte simmawh dingin zong ki om thei ding hi.Mizorama zomite bangin pan i laak ngel kei leh denciang mi kinungdelh tha paai ding hi.Lusei pau zang ten Mizo vive hi hang ciin thuhoih tawh hong  khem ding uh hi.Ahizongin mawk hai thukhual kei un, zosuan(zohnahthlak) zong ahi lo Chakma leh Brute ei sangin deihsakzaw uh hi.Leitung minam tampi lak pan i nam a survive khiat  theih nangin hanciam ni.  Nidanglai in sente kulh tawh ki umcih uh ngiat uh hi.Ahizongin tuhun ciang tuabang om nawn lo ahihmanin lungsimah boundary khun siam kuul hi. Hih ka gen ciang namdangte lakah kibual lo ding cihna hi sam lo hi.Namdangte lakah pilna siamna sin ding hi hang.Ahizongin namdangte lak kibualna pen eima nam mansuahna hihsak loh ding thupi hi.Eima angsung meetna ding bek ngaihsun lo in  nam ading zong khual kuul hi.Mi pawlkhat amau leh mau bek ki ngaihsun liuliau mawk uh hi.Ehe! mipil tam sem sem leeng nam it tawm tek tek thei ven cia, cih phial in om hi.Mihing pen khat leh khat aki tangsam tuak(social being) i hih lam phawk huai hi.Ahizongin tua khat leh khat kizopna in nam hihna mangsak leh hoih tuan lo hi.Nahoih seem lah hi khollo a khawpi a mi vakvai tam luat pen hoih khin khollo ding hi.India gamsung leh leitung mundang khempeuhah Nepali te namdang ten neumuh uh hi.Bang hang hiam cih leh nasep nuai nung sem leh numei kizuak a tam luat man u ahi hi.AIDS vei zong a minam tawh ki tuak in a tam lam ahi uh hi.Nasep hoih lua ahih kei naak leh mun gamla pi a kikoih zong siatna kipatna lel hi.Bang hang hiam cih leh khangno pawlkhat nu leh pa kiang pan paikhia le uh suakta lualiang uh hi.Tua ahihmanin siatna khuukah va kibual kha ngiitnget uh hi. Vaigam ah nungak meelhoih sim khat nai bangzah sat ta, cih bek va dongin va hopih lecin zong, a kianga tangval khat hong kigawlh sai dingin hong dawng ding hi.Phial zawzen aw cih deep in om hi.Ahizongin amau leh amau kicinna lungsim a neih man uh ahi hi.India gam zosuan te teena mun teeng khong tuma hun leh tuhun ngaihsun le ucin namdang ten hong  zuan ta uh hi. Sumdawng lian vaite tam mah mah ta uh hi.Ki nawmvalh na vanzat khat pen sumbawlna pan ahi cih phawk ni.A guktak in Hindu ten amau’ biakna kibehlap zelna dingin pan la uh hi.Yoga masuan in mi’ lungsim khek sawm masa phawt zawzen uh hi.Aizawla ka om lain Muslim te ni thupi hong tun ciang Galkap tualpi(Assam Rifles Ground) ah biakna pia zel uh hi.Tam cih takin tam uh hi, Hindu pen Muslim zah nih val bangin tamzaw lai ding  hi.Ki nawmvalhna i cih pen Satan ze etna mah abang hi in theih siam haksa mah mah hi.I duh i deih theih ding hong ki masuan ding hi.Sumbawlna lam ahizongin, zi neih pasal neihna tawh ahi zongin, kumpi ki ukna tawh ahizongin, lai leh media a taum tuam tawh ahi zongin assimilation om thei hi.Tuabang kawmkalah political safeguard neilo zomi ten i hihtheih tam lo hi.I hih theih om sun pen namdang lak pan eima nam tuam ngaihsut a lungsim gamgi i khun siam ding ahi hi.I mawk hai thukhual luat leh hoihlo thei hi.

No comments:

Post a Comment