Tuesday, 12 May 2015

Meitei icihte kuate hiam,

Compiled and translated by Paul Thangpi, Offenbach, GermanyMeitei te India gam state (25) sunga state khat ahiManipur State  sunga minam lian pen ahi uh hi.  Meitei cih min (nomenclature) a taangmin (original name) hi in, tuhun ciang Manipur te (Manipuris) kici uh hi.

I. Manipur Mipi (Population of Manipur)

Manipur state ah mipi 2,388,634 pha in, a gam 8,628 sq mile in zai hi.  Mongolic minam hi in Tibeto-Burmese kampau zang uh hi.  Mipi (60%) Meitei hi in, (25%) Naga hi in adang (15%) te Thadou, Paite, Hmar, Gangte, Ralte, Simte, Vaiphei, Zhou, etc. ahi uh hi.   Mipi a tamzaw in Meitei pau (Meiteilon) zang uh hi. Mi kigakna (Density of population) 277 per sq. mile hi. Bangladesh ah Meitei mi 92,800 bang (1982) om-in, Kawlgam ah mi 6,000 bang (1931) om uh hi.  Bangladesh a Meitei omte Kawl te‘n kum (7) sung (1819-1825) a ukna nuamsa lo a atai te ahi uh hi.

Manipur State sunga Districts (9) teng leh mipi pha zah: District

Area

Population

Headquarters

Bishnupur

496

208368

Bishnupur

Churachandpur(Lamka)

4570

227905

Churachandpur

Chandel

3313

118327

Chandel

Imphal East

709

394876

Porompat

Imphal West

519

444382

Lamphel

Senapati

3271

283621

Senapati

Tamenglong

4391

111499

Tamenglong

Thoubal

514

364140

Thoubal

Ukhrul

4544

140778

Ukhrul

Source : Wikipedia: Manipur II. Manipur Leitang (Geographical)

Manipur state in Kawlgam, Nagaland, Assam, le Mizoram te tawh kigamgi uh hi.  Kawlgam tawh 200 miles ki gamgi hi.  A gam sung a tam zaw tuipi level pan 2,600 ft bang sang in, a sang pen na mun tuipi level pan 8,500 ft in sang hi.  A khuapi Imphal hi in mi 217,275 (2001) teng hi. III. Tangthu (History)

33 A.D. kum pan Meitei kumpi masa pen ahi Pakhangba in Meitei gam sung ukna hong kipan in kum 120 sung uk hi.  1819 kum in Kawlten Meitei te va sim in 1825 dong kum (7) sung  Kawlte ukna sung om uh hi.  1891 kum in Anglo-Manipuri gal hong piang in Manipur gam Mikang (British) te khut sung hong tung hi.  May 3, 1894 ni in Christian missionary masa pen Rev. William Pettigrew Scotland gam pan Manipur hong tung hi.  October 15, 1949 ni in Manipur, India kumpi ukna nuai ah gamno (Territory) khat in hong om hi.  January 21, 1972 ni in Manipur in Territory pan State hong ngah hi.

Meitei te khang sung thumping te a tom in:

33 A.D.

Meitei kumpi masa pen Pakhangba in uk kipan, kum 120 sung uk.

154 A.D.

Khuivoi Tompok kumpi suak.

264 A.D.

Taothing Mang kumpi suak.

568 A.D.

Wura Konthouba kumpi suak.

821 A.D.

Ayanba kumpi suak.

1074 A.D.

Loiyumba kumpi hong suak in a gam sung ah minam khantohna tampi bawl.

1467 A.D.

" Chaithaba " Kyaamba kumpi pa in hong mu khia.

1567 A.D.

Khagemba kumpi hong suak in a masa pen Manipur sum nen (coins) hong bawl.

1661 A.D.

Paikhomba kumpi suak.

1704 A.D.

Charairongba kumpi pa Vaishnavism biakna hong suak in, gambup biakna in hong zang.

1714 A.D.

Garibaniwaz kumpi suak.

1736 A.D.

Garibaniwaz kumpi pa in a galkap the tawh Ningthee gun kan in Meyedu khuapi sukia.

1762 A.D.

Manipur East India company tawh kigawm.

1776 A.D.

Kumpi pa Bheigyachandra in Imphal ah Govindajee biak innpi lam.

1819 A.D.

"Kum sagih sung thuakna " 1819 pan 1825 dong Kawl te‘n Meitei gam uk.

1825 A.D.

Maharaj Gambhir Singh kumpi suak.

1834 A.D.

The Kabaw zangkuam Kawlgam ap.

1890 A.D.

Surchandra kumpi suak.

March 31,1881 A.D.

India kumpi in Mikang (British) tawh kipawl in Manipur galdo hong kipan.

April 23, 1891 A.D.

Manipur galkap te leh Mikang galkap te kidona `Khongjom gal` hong piang.

August 13,1891 A.D.

Yuvraj Tikendrajit le galkap mang Thangal te Pheida Pung (tun B.T. Park) ah Guiawkna tawh sihna ki pia.

May 3,1894 A.D.

Christan missinary Mr. William Pettigraw ( Scotland ) Manipur hong tung.1904 A.D.

`Nupeelal` ( Numei te‘n Mikang te gal a do na) hong kipan ).

May 15,1907 A.D.

Manipur state Darbar hong piang

August 29,1931 A.D.

Jeliangrong makai Jadonang guiawkna tawh sihna kipia.IV. Biakna (Religion)

Meitei te atam zaw in a tang (original) biaknaSanamahism zui uh hi.  Pawlkhat in Hindu biakna lehBahai biakna a zui zong om hi.  Manipur mualtung mi Naga, Thadou, Paite, Hmar, Gangte, Ralte, Simte, Vaiphei, Zhou etc. teng atam zaw in Christian biaknazui uh hi.  Christian missionary Mr. William Pettigrew Scotland pan May 3, 1894 kum in Manipur hong tung hi.  Christian biakna azui (35%) pha hi. Muslim zong (8%) bang om in a tamzaw Bengali te ahi uh hi.References:

Britannica Concise Encyclopedia. Britannica Concise Encyclopedia. © 2006 Encyclopædia Britannica, Inc. All rights reserved.

Wikipedia, the free Encyclopaedia. This article is licensed under the GNU Free Documentation License. It uses material from the Wikipedia article "Manipur".

Columbia Encyclopedia. The Columbia Electronic Encyclopedia, Sixth Edition Copyright © 2003,

http://www.ethnologue.com/14/show_language.asp?code=MNR

http://www.manipuri.org/

The European Manipuri Association website

http://www.ema-europe.org/pages/Home.html

The North American Manipur Association

No comments:

Post a Comment