Thursday, 28 January 2016

Nagil-Tui in thau nakisalua hiam

Nagil Tui In Thau Na Kisa Lua Hiam ?

Zatui Zaha Nek Kul Lo Tam paza/Khuaizu Formula khat ki kum ni....

✔A masa pen in Tampaza (Lime) te tuitawh sawpsiang in...
✔ A pum in Ci (salt) tawh Minute 3 khawng Nuai in...
✔ Na nuai na Ciiteng sawpsiang kik in...
✔Tua ciang Keusak photin...
✔ Tui teng akeu khit teh aLim sung aa dan in a Bem in At in...
✔ Tampaza teng Thawl sung khat ah koih gai in la..
✔KhuaiZu sit (A kum lui hoih zaw lai) Tampaza a tum' lian in sung suk in...
✔A sin bit tak in sin in la Icebox sung ah Ni Thum sung koih in....
✔ Ni Thum khit ciang in Tui lumtawh phiau in, Nitak sim dawn lecin Nagil Ong Tuai LiahLuah nawnlo ding aa Namel hoih in Nalung nuam ding hi....

♥ ♥
Note / : Tuilum tawh phiau dan ding...
          #Tuisa_Them(Niang tui Hai khat) #Tampaza_BakThum_khawng_leh_aTui_themcik

Copy
#Blessing_Beauty

Wednesday, 27 January 2016

Education For All

EFA (Education for All) Huzaap aa Kawlgam SDA Sang Omzia Tomcing etpakna

Dakar EFA leh Millennium Development Goals (MDGs) te mungtup tawh ki zui iin Kawlgam Education for All: National Action Plan (EFA-NAP) in zong kawlgam pilna khanna dingin ngimna bulpi 6* a neih te lak vuah a thupi pen khat leh a kisam pen ahi naupang sangkah thei ding kumcing khempeuh akhon in Zolai Sang ii cih tan 4 ciang (Primary) kahsak ding cih ahihi. Tua bek thamlo in a kisam laikul, laidal aa ki pan sangvai tawh kisai sumbeina te dongah kumpi in sik in akhon in kahtheihna ki pia hi. Tua bang in thukhun a om ciangin sangnaupang tampi tak sumbei iin biakna sang te ah kahsak ding sangin a khon in kumpi sang ah kahsak ding nu le pa te teelna hong hi ta hi.

A diak in ei kawlgam saklam, adiak in Zogam, innkuan sumlut a tawm zawkdeuhna mun te aa om SDA tan 10 sang ahi UMAS, PAS, leh AAS sangnaupang phazah** en pak leng:

- 2004 kum in AAS (Anderson Adventist Seminary, Tedim) sang ii enrollment pen MYUM High school khempeuh enrollment ii 9.23% pan in 2012 ciangin 5.10% ah kiam suk hi.
- 2004 kum in UMAS (Upper Myanmar Adventist Seminary, Gyotopin) sang ii enrollment pen MYUM High school khempeuh enrollment ii 18.38% hi aa asang pen hun ahi 2005 kum in 21.97% pan in 2012 ciangin 15.80% ah kiam suk hi.
- 2004 kum in PAS (Pyidawtha Adventist Seminary, Pyidawtha) sang ii enrollment pen MYUM High school khempeuh enrollment ii 12.10% pan in a tawmpen hun ahi 2011 in 7.27 leh 2012 ciangin 8.38% ah kiam suk hi.

Hih a tung aa sang teng pen ei Zomi te’sang teng hi aa bang hangin Union bup enrollment tawh ii etkaak ciangin hih zah ta in enrollment kiamsuk thei hiam cih ngaihsut huai kha ding hi. Tua kawmkal ah MYUM enrollment tawh etkakna leh khatguak enrollment (individual) ah akhangto mahmah khat om aa tua in YAS (Yangon Adventist Seminary) hi.

- 2004 kum in YAS (Yangon Adventist Seminary, Bahan, Yangon) sang ii enrollment pen MYUM High school khempeuh enrollment ii 7.44% pan in 2012 ciangin 19.74% ah khangto hi.

A tung aa teng ih etkak ciangin hih enrollment kiamna leh khanna pen kua te in influence pen hiam cih ii tel ding ki sam ding hi. A ban in ah Statistic en kik leuleu le hang:
- 2004 kum in AAS (Anderson Adventist Seminary, Tedim) sang ii Non-SDA enrollment pen AAS total enrollment ii 33.% pan in 2012 ciangin 9.29% ah kiam suk hi.
- 2004 kum in UMAS (Upper Myanmar Adventist Seminary, Gyotopin) sang ii Non-SDA enrollment pen UMAS total enrollment ii 51.71% pan in 2012 ciangin 36.64% ah kiam suk hi.
- 2004 kum in PAS (Pyidawtha Adventist Seminary, Pyidawtha) sang ii Non-SDA enrollment pen PAS total enrollment ii 51.85% pan in 2012 ciangin 47.83% ah kiam suk hi.
- 2004 kum in YAS (Yangon Adventist Seminary, Bahan, Yangon) sang ii Non-SDA enrollment pen YAS total enrollment ii 9.64% pan in 2012 ciangin 72.51% ah khangto hi.

Bang hangin hih zahtak in ki lamdanna om thei hiam cih ii ngaihsut ciangin, thu tampi te lak ah khat om aa tua in bang hiam ii cih leh EFA huzaapna hang hi ci leng ki khiallo ding hi. Banghang in EFA huzaap hi ci thei ka hiam cih leh sangnaupang ding (prospect students) te in sangsum bei zia (fees) leh sang hoih zia (quality) enkaak iin telkaak ding te (alternatives) a gualhsuk ciangin hih bang dinmun a tung ih kha ding hi.

Tua hi aa SDA sangnaupang te ahih leh SDA sangmah ah a tam zaw ( avek phial in) ki kah aa SDA sangnaupang AAS ah 2004 in 66.50% pan in 2012 ah 90.71%, UMAS ah 48.29% pan 63.36%, PAS ah 48.15% pan 52.17% cih bangin ki khangto aa YAS ah ahih leh 2004 in 90.36 % pan in 2012 in 27.49% ah kiamsuk hi (YAS ah 2004 in SDA sangnaupang 150/166 om aa, 2012 ciangin 149/542 om ahih manin SDA enrollment akiam hilo aa Non-SDA enrollment a khang hi).

Tua a hih leh mite in sum tawm beina bek mah lunggulh uh aa nu le pa te in a tate uh akhon aa sangkah ding deihzaw uh hiam cih dotna ii en suk leuleu ding hi. Tu hun ciangin pilna citak ki deih mahmah ta aa laisin mawkmawk ki ut nawn hetlo hi. Tua ahih manin nu le pa thumu te in a tate uh sum tam bei ta leh sanghoih quality nei te ah kha uhhi. Union in sang aa ding appropriation YAS ah tampia beh lua khollo dingin ka mimal upna hi (ka khialh leh ongmaisak un). Tu hi aa strategic planning ii neih kei leh EFA huzaap in Upper Myanmar ii sang te sangnaupang tawm semsem iin sia hoih cial ding haksa mahmah kha ding hi.

Hih a tung aa teng na et ciangin na lungsim sungah bang hong suak hiam? Bang in SDA (a diak in angsung khual ii hi phial zongin UMM sung)sang te puah zo ding aa picing sak zo ding hiam? Sum le paai ki sam maw? Tha le ngal ki sam maw? Geelna hoih ki sam maw? Mailam SDA Pilna aa dingin bangteng leitawi a kul ding hiam?

Lunggulhna bek mah tawh,
Kham Khan Khai, (Adventist Univ. of the Philippines)

Etkak tukantelna te:
*Education for All: Access to and Quality of Education in Myanmar, Ministry of Education, Conference on Development Policy Options with Special Reference to Education and Health in Myanmar13-16 February, 2012, Nay Pyi Taw, Myanmar.
**Southern Asia-Pacific Division, Division Secondary Statistics (2004-2012).

A gah na lawhnop khaicii tuh in

A GAH NA LAWH NOP KHAICI TUH IN
(Rev. Dr. J.M. Ngul Khan Pau' gelh "Kumpi Solomon in Khangnote a Thuhilhna" sungpan eu khiat hi)

A kikhek thei lo ngeina khat in, “I tuh bang i at ding hi.” Na tuh bang at ding na hih leh tu laitak na tuh khaici na at ciangin na lung a kim ding hiam? A gah na lawh nop khaici mah ahi hiam? Tuh bang at ding i cih ciangin thu thum i lungsimah ngaihsut dingin ka deih hi. Amasa penin, na tuh bang na at kik ding hi. Mi pawl khatte’n, “Ka ut bangin om ning, tua zawh ciang kikhel in kibawlhoih ning,” ci uh hi. Na ut bangin na omna khaici pen na kibawl hoih zenzen hangin a gah na lo veve ding hi. Kibawlhoih cih pen mihing hanciamna tawh saupi piangthei mah ding hi, ahi zongin lungsim kikhelsak thei Pasian loin eima kibawlhoihna bek tawh sau hong tun zo lo ding hi.

Anihna ah, na tuh khaici khua hun tuam ah na at ding hi. Khaici tuh hun a om bangin annlak hun om hi. Na tuh hun leh a gah na lak hun kibanglo hi. Mi pawlkhat amau bekin gitlohna khaici tuh kisa uh a, ahi zongin ama khangah, a tate khangah a gah at lailai uh hi. Khuahun kibanglo hunah na khaici tuh hong gah ding hi. Thu hoih, gamtat hoih tuhte zong amau lamet hunin a gah lo khalo thei uh hi. Pasian thu ka zuih hangin bang phattuamna om hiam cikha thei uh hi. Ahi zongin a gah manpha ne loin na om kei ding hi. Athumna ah, na tuh zah sangin a tamzaw na at ding hi. Buh bung khat i tuh ciang bung bang zah piangsak a, tangmai tang khat i tuh ciang tangmai bang zah gahsak hiam? Na tuh khaici sangin a tamzaw na at kik ding hi.

From Tuan Go Pau wall

Tano ading nagamh

Kisekna: Tano ading nagamh 

Tano khansuahna ah a haksa pen ih phutkha te lak ah khat in gamtat hoih ah lamlah ding a hihi. Gamh thupi pen te lak ah ih nusiat theih khat zong a hi zel hi. Kisekna pen pattahna ah ihsial sak lam pi a hihi. Nulepa tampi in Kisekna ih cih ciang in khalna/danpiakna tawh a ki unau sa kha hi, a hi zong in kisekna hoih tak pen ki lamdang hi. Ganhingte khalna/danpiakna tawh ki sek in kamkaih nakpheh ki tuah a, tua bang in naupangte a pantah sang te bang sang hoih kici zaw mah lai hi. Tuhun ciang in thubul kan te in ahoih loh na mukhia in,ahoih zawding lampi nei uh hi.

Kisekna hoih pen kizopna hoih pan kipan hi

Na sekna a lawhcinna ding in na tano tawh itna ki hel kizopna na neih kulhi. Tua kizopna pan in zongsat hoih kisekna kipan a, tua kizopna hoih neih nang in tano kisap panpih a kikholpihna kisam hi. Ama sep le bawl khempeuh na thukim khitloh ding a ngeina hi a, ahizong in sekna hoih neihnang in it a kikholna hoih neih pihna thupi hi.

Nadeihna le thukhun

Nadeihna le thukhun naupang a ding in kisam a, tua in agamtat na ding lungmuangsak hi. Tua lo in na lungsim ah ong suak hun sial in sawl, gen leng naupang in lungkaa in na gen kik ding ngak lel hi.

Nadeihna leThukhunte limtak lenkip in

Nadeihna le thukhunte limtak na letkip loh ciang in tano in na lametna theilo in lungka hi. Na gen te kician tak in nang na letkip leh tano le nang a ding in tatdan nuam zaw hi.

Khat veivei ciang in naupangte in atakpi hiam ci in ong sin thei hi. Na deihna na thukhun na khel themthum ciang in tua in naupangte citaklo sak a susia hi. Ong thuman loh ciang in na hehna limtak na puaksiam ding thupi hi. Na hehmai  a muh ciang in launa lungsim guan hi. Tua ban ah tua dan in hehdan ong zang ding hi. Lungdai tak leh siangtak in a thu manlohna sai in. a kiphuah phatna ding in na hehna thuak sak ken la a thumanloh na gah bek at sak in.

Khalna/danpiakna a ki sap zenzen leh heh sa in pia ngei kei in, awsang tawh taina le pumpi natsak na tawh khalna pen naupang a ding in sia huai mahmah hi. Na danpiak khit ciang in kizopna lamkik in/nuak ken. Na thukimloh pen ama thumanlohna hi a, amah deihlo hilo cih a telna ding in om siam in. Amah na itna gen in la a ut leh pom in kawi in.

Ongpanpih thei lamlahnate

Ahoih lam mitsuan zaw in: Nadeihloh te sang in na deih te gen zaw in. Gentehna: “Tai ken!” Na cih sang in “damdam pai in” ci zaw in.

A hoihna te man in: Ahoih a sepna munte man in thugen zaw in la ahoihlohna te tam man kei zaw in a hih thei lai teng. Gentehna: a laibu te a cian dingna deih leh, acian laitak in hoihlua hidan ding hi ci zaw in la, a thengthah laitak in han in sawl zaw ken.

Zuih ding thukhun koihsak in. Genkhol in telsak in. A etteh theih ding in zong om in.

A ma thuakdan/feeling zong theihsiam pih in.

Na tano athumaglo ding in lamen ken la ong thumang ding in lam en in.

Khial theihna mun diak te

Khemna pattah kha.

Cinema pai pih pen napu ten ong dot leh “Nu Niang te’n hawh ci in maw” ci in zuau ki pattah mahmah thei hi. Kum 7 nuaisiah ganhing etna ah sum kila lo pen kum 8 pha na tano kiang ah “ong kidot leh kumguk ci oo maw” cih te pawl pen a siahuai mahmah pattah khialhna a hihi.

Kamciam pelh
Kam na ciam leh tangtun ding hanciam in. Naupang in ong muanna neu thei hi. “Na nautawh na kimawl khop kei leh na kimawlna ong hepsak ding hing” na cih a, na thu ong man kei leh hemtak pi in. tua in agamtat na deih lohna I gah ciamsak hi.

Tuesday, 26 January 2016

ZOMI NAM NI HONG PIANKHIAT ZIA

Zomi Nam Ni Hong Pian Khiat Zia

Zomi Nam Ni pen Tuunkha (February) 20 ni-in kiciamteh hi. Hih ni in muhna toi tawh hong piangkhia vat hilo-in minam leh gam itna lianpi tawh hong kipan khia ahi hi. Hih Zomi Nam Ni hong piankhiatna thu pen thuk-in zai-a, zong sang mahmah hi. Hih ni-in Zomite’ adingin suahtakna, ki-it kilemna, minam vai leh cikmah cianga a mangthang ngei nawnlo ding Zomite’ tangthu mungpi khat ahi hi.Zomite’ adingin Zomi Nam Ni a hong piankhiatna thu tel taka ih theihtheih nadingin hih banga a hong piankhiatna tangthu tawmbeek ih theihloh kiphamawh hi. Mikang kumpi in ni suahna lam gamte hong keeka, India ciang hong tung ta hi. India panin Kawlgam khanglam teng 1824 kumin hong la hi. 1852 kum tak ciangin Kawlgam phellang hong laaksak khin ta uh hi. 1885 kum ciangin Kawlgam buppi hong nuaisiah uhhi.Tua hun laitakin Zogam pen ei le ei ki-ukna India leh Kawlgam kikal-ah om hi. Zogam in Kumpi neilo-in mi khempeuh kumpi leh nautang kici hi. Ki-ukna Thukhunpi kineilo hi. Hih bangtengin gamkeek, huang-eu Mikangte in hong muh ciangun Zogam hong sim uh a, kum tampi hong sim khit 1896 ciangin Zogam hong la zo uh a, 1907 ciangin Zomite’ deihna hilo, Mikang kumpi deihna tawh ki-ukna hong bawlsakin Zomi tangpi tangta deihna donglo-a, Zomi leh Zogam uk ding Ukpi (Feudal Chief) hong guan ziau uhhi.Tua banga hong bawlnate uh kithuak nuam tuan lo-in Kawlgam sunga om minam kimte tawh a kibangin Zomite in Mikangte ih dona tangthu ciaptehna-in Zomi Nam Ni hong piankhia ahi hi. Tua tangthu leh-et kik leng:-1939 kum khit ciangin suahtakna ngah nanga hanciamna hong nasia semsem hi. Zomite’ khuamuhna zong hong zai semsema, Zomi Kipawlkhopna panmunlente in gamkeek Mikang kumpi’ tungah anuaia bangin nam 9 na ngen uh hi.
Tuate in:
1.  Zogam in Zanggam tawh a kibanga ki-ukna lama phattuamna angah nading.
2.  Zogam ki-ukna pen Zomite deihna tawh kizui-a Thukhunpi bawlnang.
3.    Pilna lam, cidamna lam leh sumzuak sumleinate a khantoh nanga puahphat nang.
4.    Zogam pilna sanglam aman langa puahphat nang.
5.    Suakta taka Biakna zuih theih nang.
6.    Zogam lampi kizopna amanlanga hong bawlsak nang.
7.    Zogam leh Zanggam suakta takin kikawm kizop theih nang.
8.    Zomite mimam dangte tawh liangko kikima kizop theih nang.
9.    Kawlgam in suahtakna a ngah ciangin Zogam in zong a kibanga a ngah pah nang.ci-in thu nam 9 na ngen uh hi.Hih atunga ngetna nam 9 te Mikang kumpi in a piak ding sangsikin, hih kipawlna a bei nang hanciam lai hi. Makai teng zong gamvai (politics) a sep nawn loh nang uh thupia zawsop hi. Ahih hangin mipi-in Mikangte’ vaihawmna a deihlohna uh nakpi takin lakkhia uh ahih manin Kanpetlet pan Mikangte taikhia uh hi.Kawlgam in Suahtakna ih ngah cil ahi 1949 kum-a ki-at Gambup Thukhunpi tawh kizui-in Paliman (Parliament) a a dawl tungnung leh a nuainung ci-in dei nih om hi. Zomi namte adingin tua Paliman dawl nih aitang palai puak ding hong kul ta hi. Palimanah Zomi tangpi tangtate’ lungkimna tawh a kitel palai puak ding ahih hangin Minam kim Palimante- ah gamke dangte bangin Ukpite leh Khawk-ukte’ tel palai puak ding maw- cih thu kitelkhiatna hong omta hi. Tua thu siangsak dingin Zomite kimtaka thu kikupkhopna akhatveina Zomi Nambup Khawmpi (Zomi National Conference) Falam khua-ah 1948 kum Tuun kha (February) kha 12 ni pan 22 ni dong nasia takin kibawl hi. Tua khawmpi a ni nihni-in Tedim pana Pu Thang Khaw Kai in thu sunna nei hi. Tua in Suahtakna ngah ma hun lai-in Zogamah Gamkeekte’ hong nutsiat gamah hoihlo ahi hi. Ukpite leh Khawkukte’ hong uk cipna hanga a piang mi zawng tangpi tangta’ tungah kilawm kituak lo-a siah donna, kuli vanpuate thaman pia lo-a sawlna, mizawng nautangte in khua-ul sisan luanga a thalawhsa, a sepsa tungah thuman lo-pi a laksakna, akipan a thuneihnate uh uang zatluatnate’ hangin nakpi takin gentheihna kithuak hi. Tua ahihmanin hih Ukpi ngeina tawh ki-ukna a zung natawmin longkhia-a ei leh ei suakta taka mipi’deih ngeina tawh ki-uk na’ng cih ahi hi. Tua a thusun pen Falam khua huam Lailun khua pan palai Pu Chun mang leh Kanpetlet pan palai Pu Thang Muangte nih in thukimpih pah uhhi. Tua a thusun thukimpihna mipi vote tawh a khensak uh ciangin mipi 5000 sung pan vote sagih bek in nial-a vote 4993 in thakhat thu-in lungkimpih ahih manin kikipsak pah hi. Hih banga atamzaw thukimna tawh Ukpi ngeina a kibeisak nadingin Zomi nam khempeuh mipi’ deihna tawh ki-ukna ahi Democracy huihdam kidik kha a, khuamuhna mittang hong keuh ta hi.Hih banga kikhopna a kibawl khit phetin thuvaihawm pawl in Ukpite a kibeisak manin liauna (compensation) dangka 500,000 piapah hi. Tua dangka pen a zaa lianpen panin a zaa neupen dong 70,000; 20,000; 5000; 1000 leh 100 cih bangin seh hawmsak uh hi. Tua pana kipanin kum tampi a kithuak ki-ukcipna, kigawtna leh Ukpite’ siahkaihna khut nuai pan kisuakta ta hi.
1.   Hih banga Falam khua-a a kibawl khawmpi in gamkeekte’ hong nutsiat gam hoihlo ahi ukpi ngeina tawh ki-ukna a kibeisak bek tham lo-in,Zomite’ khang tangthu sungah kithutuah diamdiama Zomi Nam Ni bawl theih denna,
2.    Mipi atamzaw deihna tawh ki-ukna ahi Democracy ngeina zatnaSuahtakna a ngah cil Kawlgam sunga teeng minam tuamtuamte tawh liangko kikim a,
3.   Kipumkhatna ngahin ih gam a kip den na’ng leh Zomite minam vai lampan deihta kipanpihna zong ahi hi.Gamkeekte’ hong guat gamh hoihlo Ukpi ngeina tawh ki-ukna a beina ni ciapteh nadingin Theinosih kha (February) 20 ni pen Zomi Nambup adingin ni thupi pen ni hi, cih Kawlgam sung bek thamlo leitung buppi in hong theihpih nading deihna tawh 1950 kumin Falam khua-ah Zomi Nam Ni nasia takin kibawla, tua lai-ah Kumpipa Sao Shwe Thaik leh a pawlte zong na kah uh hi. Hih bang teng ciangin “ZOMI NAM NI” hong piangkhia ahi hi. Zomi a kici peuhmah in hih ni thupi ni kumsimin bawl dena, a kip tawntung nadingin Zomi khempeuh ii mawhpuak ahi hi.

Written by Tg Vungh Za Pau
Posted: Sawbua Von

Saturday, 23 January 2016

Ih khuasung cidamnading akisam

I Khuasung cidam nading a kisam – Drainage and Sewerage System

Pumpi cidam lo khempeuh , lungsim damlo a hihpah loh hang’ pumpi cidam in thahat leh lungsim zong cidam in, hatzaw hamtang hi. Khuami khatciat a cidam ciangin, khuasung cidam I ci hi.Khuasung cidam nang’ zia leh tong tampi lak pan;Annek tuidawn ding lung-himawh kawmkawm mah-in, anbuk leh awngbuk sung aa I paih te pan-in kingah thei gilsung laisung leh a kilawhthei natna lauhuaite tawmtuam leh mibang-in I khuasak theih nading a kisam khat in, I niin te bangci kep leh paihding a hihi.Khuasung ah, niin kimu kei leh lungsim siangtho-tuam pha mahmah aa, pumpi zong hong damsak tuam hi. A hizong, hunkhat lai-in, Yangon khuapi bang-ah inn-nunglam niinbung in kizang thei aa, lah kikhawm mello a hih man-in, thosii thovai in bawm zuahzuah mawk hi. Theihloh kal in, natna a ki kaikhawmkhawm tawh kibang hi. Tungsiah te bekbek zong mawhsak dending hipah lo aa, ei leh ei septheih tampi tak a om hi.Nidang lai-in, niindum neihding hong kihanthawn aa, ekbuk aa ding zong, thobit ding ci-in UNICEF pan tuikuang/zawl hong kipia hi. UNICEF te’n hong pia nawnkei phial zong, innkhempeuh phial-in kizangzo ta hi. Tua dungzui in, a piantheihna te-ah khangtogamte tawh kibang in, hawktui(Drainage System) leh inntui-niin (Sewerage System) te limtak in a kineih theihnang hanciamtoh huai hi. Zomi te, khat in pan leh a kizui, nungzui hoihte I hih man in, kipat nading lampi zong-in, pat photphot ding a hi hi. Mikaang te’n, ‘There is a WILL, there is a Way’ ci. A ki hanciam zawhleh namdang-te nangawn in, etteh-in hong neiding uh hi.Banghang in maw?Gamdang khangto gam pan-in khual hong zit ding uh ciang, a zinnading-uh gamdung zui in natdalna tuamtuam tawh kigingkhol den uhhi. Tuamah bangin, Kawlgam pan gamdang lutding te zong cidamna ki encik a hihi. Banghang in, a mau cidam tuan se hiam? A dang tampi lak pan Nek leh Dawn, Nasep-Silbawl, Inn leh Lo, Nisim nuntaakzia cihbangte ento pak leeng;Nek leh Dawn: Tanglai- vaimim leh gataam tawh I kivak lai-in, sathau meh kiza ngei-in ka um kei hi. I pu leh pa te cidam mahmah in I thei hi. Tunbel Zomi te sathau nezo kei leeng, tualniam I kisa mahmah thei hi. Nek leh Dawn etcingna hang-in, ki cidam tuam pha mahmah hi. Mangkaang te’n, ‘You are what you eat,’ ‘Na nek bang na hi,’ ci thei uh hi.Nasep silbawl: Nasep silbawl te’ a pumpi uh gamtaangden a hih man-in, cidamzaw kici hi. Lokhawh singpuak tawh I nuntak lai-in, kithau tuaklua samlo hi. Tulai aa minthang mihau-natna khawng omtuak lua khollo hi. Naham semnawn lo mikhangto deuh a kici te-in, pumpi tawlnga saklo veve hi. Tunai Kawlkumpi makaihna a hoih bilbel khat, phalbi sung in, khuabup zinglamsiau ding cih hi aa, zingsang in kisa khengkhang in, a tholo a pailo te na ngawn khanglo sak gawp hi. Pumpi gamtatna hangin, pumpi cidam tuamzaw hi.Inn leh Lo: Inn leh lo hoih neihna hang-in nuntaakzia kilam dangmah hi. A diakdiak in, innsung innpua tuizatna nuamzaw hi. A zangte a siangtho zawh kei leh cidamna huhtuam lualo hi. mikhat ciat gamtat zia in thugen a hihi. Neizo leng hoih napi, inn hoih hang-in ki cidam zaw tuanlo hi. Cidam thahat in, inn leh lo hoih hanciam in zatsiam ding a hihi.Nisim nuntaak zia: Mihing khat I hihna I cidamna pen a tamzaw in, nisim I nuntaakzia, kikepzia-in thugen pha mahmah hi. A tamzaw ei leh ei hih theih vive hilel aa, pawlkhat bel mitawh vaihawm khop, kipawl khop theih zong a om hi.Zomi te lungsim siangtho vabang pil nang’ Sianmang laukha tawh kop-in I gamsung, khuasung, pumpi leh lungsim cidam ding hanciam ni e.

Wednesday, 20 January 2016

ANSAI AH

AT THE RESTAURANT
What would you lik to have Sir?
Can we get fried chicken?
Yes, you can.
I want to have rice and curry.
Please give me beefstesk.
This curry is tasety but very hot.
Give me soup.
Give me salad.
Give me meat stew.
Give me pork chops.
Give me roast meat.
Give me fried fish.
Give me scrambled eggs.
Give me eggs with ham.
Give me roast chicken.
Give me fresh fruit.
Give me fruit salad.
Give me pine apple.
Give me a second helping.
Please help yourself.
How about some more.
No, thanks.
Yes, please, very delicious.
I enjoy it very much.
Bill please.
Shall we go?
Let's go.

Tuesday, 19 January 2016

TELIPHONE MUKHIA MASA

TELEPHONE MUKHIA MASA PEN IN ALEXANDER GRAHAM BELL HILO IN ANTONIO MEUCCI NAHI ZAW

Zomi te Media lam thu kizakna lamah kiziakai mahmah ahihmanin abeisa hunte ihnung sutsut hongkul ta hi cih kongtheisak masa nuam hi.Leitung ah mi khempeuhin  a hipen,a siampen leh a mu masa pen cih min deihna tawh mipil tampi takin hong khemkhem uh a,tua te anung katkatna uh hunsawt nailo himahleh Zomi te'n kilaplo lai ahih manin enzongh ihnung zuihzuih kulta hi.

Mi khempeuh theihna-ah Telephone mukhia masa penpen Scotland mi, Alexander Graham Bell (1847-1922) hi a,hipa pen zuaukhempa,mi citaklopa hi'n,a mukhia cil taktak papen Italy minam Antonio Meucci (Mi-yu-chi) nahizaw hi.

Meucci pen April 13,1808 kumin Italy gam, Florence khua ah nasuak a,1830 kumciangh Cuba gam ah  navaai uhhi. Amah pen Electric tawh natna tuamtuam zonkhiatdan akankan mi ahi hi.Hidan akatkatna pan  datkhau sungah " AW " paithei cih hongmukhia hi.Tua zawhteh 1870 kumin Meucci pen a zi tawh USA gamah navaai leuleu uhin New York kiang ah nateng uhhi.
Meucci i azi pen kawngnuaisiah zawcip damlohna nei ahihmanin lupna tungpan thoto theilo ahihmanin Maucci in innsung a nasepna peuhpeuhpan kiho theih nadingin bawngnawi bunghawm 2,ataw vutvangin khau tawh zomkhawm a,tuadan in azi lupna paikullo in kiho theihna namukhia hi.Tuadan  Telephone system i kipatkhiatdanpen 1860 kumin New York khuapi ah lahna nanei hi.

Meucci pen mi cimawh mahmah khat ahihmanin a muhkhiat telephone system adingin  copy rights ngah nading in register bawlkul cih thei napi'n nabawl zolo hi .Tualai in register bawl nading $250/- thunkul a,tuading naneilo hi.

Tua khitteh  Meucci pen Alexander Graham Bell tawh munkhatah naa hongsemkhawm uhhi.Graham Bell zongh Meucci dan a,Electric tawh natna tuamtuam zongkhia pawl nahi a,Meucci in Telephone system kipatkhiatna khausungah " Aw " paithei cih a mukhiat nathu nathei hi.

Meucci in siikkhau,datkhau bawlna company, Western Union ah amuhkhiat thu te khempeuh  semkhawmdingin lai tawh nakhak khawm a,Company te'n kimuhkhop nading hun napia vetlo uhhi.Tualeh tua amuhkhiat thu lai tawh akhaksa khempeuh Company ah a ngetkikleh napianuam nawnlo uhhi.Tuazawh kum 2 khit  1877 kum ciangh, Graham Bell in Telephone bawlkhiatdan copy rights adingin register nabawl a,na ngahpah hi. Bell Company ci'n Telephone Company nabawl a mihau sumhaupi kisuakziau hi.

Telephone system mukhiacilpa  Meucci in thuakzolo ahihmanin a neih alam tampi bei in  Bell pen thukhen zumah nakhia hi.Muecci in 1869 kum lai a,a muhkhiat,a bawlkhiat te thukhen zumah alah takteh thukhen te'nzongh zahtakna napia uhhi.Tua bangtengtawh Bell pen gilbeem khumding dinmun honghita a,Meucci pen lunggim natna tawh October 13, 1889 kumin a nuntaakna hongbeita hi.Amah hongsih takteh athu uh laklawh takin kibeisak pah hi.

A hizongh Italy mipil te'n kum 100 val khitteh a thu na pholhkhia kik uh a,  June 15, 2002 kumin,  American Congress makai te'n Leitung ah Telephone mukhiacilpen Scotland mi Alexander Graham Bell hilo in, Italy minam  Antonio Meucci  nahizaw hi ci'n Leitungbup zakdingin nataangkokhia uhhi.

Monday, 18 January 2016

TELIPHONE TAWH KIHONA

TELIPHONE CALL:
Tangpaal: Hello, good morning Liapaal?
How are you?
Liapaal: Fine. Thank you.
Dam buang. Lungdam ei.
What about you?

Tangpaal:  Hello, is that 356885?
Voice: Yes, Can I help you?

Tangpaal:  May I speak to Liapaal please?
Voice: Who's on the line please?

Tangpaal: This is Tangpaal.
Voice: Please hold on.

Liapaal: Hello, Tangpaal how are you?
Long time no see. When did you come back to Zogam?

Tangpaal: I came back yesterday from london. I want to see you very much.

Liapaal: Me too.

Tangpaal: Can you come and see me now at the Zogam Hotel?
Liapaal: That's right. I'll  come and see you now.

Tangpaal: Thank you. Can you call me a Number ....? Did anyone call me?
Is there any mail for me? Have you any stamp?
Would you mail this for me, please?
Are there any messages for me?
May I speak to Tangpaal, please?
Who's speaking, please?
Just a moment, please.
There's a telephone call for you.
Is Tangpaal in?
No, he is out.
I'll call him back.
Can I leave a messages for him?
Hold on, please.
Don't replace the phone.
The line is engaged.
There's no reply.
I think you got the wrong nunber.
Could you tell me how much the call cost?
Dial the police station.
What nunber?
The line is out of order.

MAISAKNA LEH THUUMNA

EXCUSES AND APOLOGIES

I am sorry.
Excuse me, please.
Excuse me.
Excuse me for being late.
I'm terribly sorry.
I'm awfully sorry.
I beg your pardon.
Pardon me.
Please accept my apologies.
Do forgive me.
Please forgive me.
Sorry to keep you waiting.
I must apologize for disturbing you.
That's all right.
It dose not matter.
Don't worry about it at all.

Sunday, 17 January 2016

Igamtat kampau kidop huai hi

Gamtat, Kampau kidop huai...

Nagamtatna khempeuh nangmahin man nasak hangin, TOPA in nalungsim tawng a et naphawk in (Paunak 21:2).Ci-lesa deihna nial thei inKhaici ituh ciang ahoih dingleh ahoih loh ding akung pan akitheih mah bangin, Ei mihing tezong I ginaat ding leh I ginaat loh I gamtat kampau in ana laklak nahi hi.Pasian nasepna, Kumpi nasepna te-ah bangzah ta-in I thu neihna lian ta leh gamtat kampau iki dop zawh kei a leh mite’n hong koihnakhat ana om gige nahi mawk hi. (Paunak 21:23).Leitungah mipil minthang ahi Socratis peen Khut-lamen khatin bangci geen hiam cih leh… “Soratis pen numei lamah ahaat mahmah khat hi” .. a cih leh Socratis nungzui ten tua khut lamen pa vuak gawp sawm uh hi. Socratis in “Vua kei un athugen aman mah hi, kei leh kei kaki kep zawh man hikei leh abuai huai mah hing..” ci hi. Tua ahih manin pumpi cilesa pen keptheih daan kidop theih daan himawk hi. Ahi vulvul pha deuh, mi’ lakah ahilo phadeuh cihte zong ahaat phadeuh hituanlo in akikeem zolo peuh nahi thei zaw hi (Paunak 21:11).Pumpi tung nate kepsiam inNidang kum 500 hun lai-in (VOLTA WEIGH leh LIGH WEIGH) a mitup siam Jacky Bark acih khat hong minthang mahmah hi. A minthanna te asawt na ciang hong puazo nawnlo-in, hong ki phassak ta hi. Kitupna ah azawh sate khawng tupbeh, vuakbeh in, cilphih in kampau hoih lo tawh kogawp thei hi. Tuazawh kum 1 khit ciang amah sang a siamzaw khat tawh hongki tupciang upmawh lohin hong lel hi. Ama bawlsiat daan lian mah, ama cilphih kampau daan lianlian dan mahin ama tungah hong kibawl kik in, ama cilphih kampau dan mahin ama tungah hong tukik hi. LANGBAWM A EK AH AWK acih khanglui te paunak hongtang tung mawk hi.Na Muk(kam) kem zo inLeei in meitawh kibang hi. I pumpi na sungpanin a neuno khat hi napi’n pumpi buppi siasuah thei a, heel sung panin hongpiang mei tawh I nuntaakna buppi hong kangtum sak thei hi.(James 3:6-10)Gal Vaanleng hon pi, thauvui thautang lompi a leen na’ng thu apia kam 1 hilel hi. Mi tampi aliamsak asi sak thei zong kammah hilel hi. Kamin aki it mahmah innkuan nupate khenkhap ding haksa salo hi. Aneu mahmah meigiit tangkhat leltawh khuapi khat akaat tum theih mahbangin aneu mahmah kam hangin mihing te-in khatvei leh kinuak, kitawngin buaina tampi hongtun thei hi.Leitungah I om laiteng mual leh guam, tuipi te in honghal mah bangin gamkhat le khat khuakhat le khat innkuan khat-le-khat gamtat kampau zong kibang lo hi. Tuamah bangin khat I gamtatna kampauna lel khat peen khat a dingin ki-elna kikona suak ek thei hi. Ei ciamnuih khat pen khat adingin kamkha mahmah nasuak thei hi(Late 37:5;39:1)Mikangte paunak ah Who knows says least-Thutheite tampau khollo naci hi. Tua ahih ciang kampau pen lauhuai mahmah cihna himawk hi.Thumaan anungzuih thautangThe Bullet that found its mark after 20 years cih thului sungkhat ah zong….. 1893 kum America Texas khuangei a Henry Ziland in azi itbawl lo ahih manin azi amah leh amah kithat in si hi. Azi kithah, a Upa in atheih ciang hehlua in Henry Ziland agal pan thautawh kap hi, Tua thautangin Henry khalo in singkungkhat sungah tum hi. 1913, Kum 20 bangkhit ciang Henry in singkung khat phukin aphuk zawhloh ciang Dynamite tawh kap hi. Tua 1893 lai a akikapna thautang singkung sungah na omin tua thautang leng kik in Henry Ziland hongkha kik veve in sitatak ta hi.I gamtat kampau te-in nisimin I nungpan gukhaal bangin hong nungzuih gige ahih lam mawktat, mawkpau huai hetloh daan phawk tek ni.

Ka sih khit ciang

Ka sihkhit ciang
Ka sih khit ciangin kaluang hawm om na ding taihbuuk nong bawlsak uh sangin,Ka nuntak lai-in ka khe ngak na’ng singpeek no khat hongpia zaw le uh cin ut zaw ingh.

Ka sih ciangin sileng dim in paakkual tawh nong khak uh sangin,Ka nuntak lai-in ka innsung ah kasuan ding lingpaak kung khat hong pia zaw le uh cin ut zaw ingh.

Ka sih khit ciangin kei nong phawk na-un mualsuang na phut uh sangin,Ka nuntak lai-in kabelh theih ding sawlbuuk no khat hong lamsak le uh cin ut zaw ingh.

Ka sih ciangin khanken kua-sah kengin nong khak uh sangin,Ka nuntak lai-in ka nek ding anteh sipkhat hong pia zaw le uh cin ut zaw ingh.

Ka sih khit ciangin kei hangin hun, sum leh paai tampi nong suplawh uh sangin,Ka nuntak lai-in kazat ding dangka tang tang khat hong pia le uh cin ut zaw ingh.

Ka sih ciangin mite mai ah hong phat in nong pahtawi uh sangin,Ka nuntak lai-in kazak kik ding phatna kammal khat gen le uh cin zaw ut ingh.

Ka sih khit ciangin kei hangin sun leh zan ih mu lo-in nong zanhak lawh uh sangin,Ka nuntak lai-in ka kiang hongpai in tuibuuk muantam tan beek hong khawl zaw le uh cin ut zaw ingh.

Ka sih khit ciangin kei mah itna la phuak in nong awih uh sangin,Ka nuntak lai-in ka kiang hongpai in nong it, nong ngaihna thu kamkhat hong gen le uh cin ut zaw ingh.

Wednesday, 13 January 2016

Buansing Innkuan khang simna

KAALZANG HAUSA PU HANH SUUM' KITHU-TUAHPIH ALAWMTE:

(1) Pu Khan Thuam (Sukte)
(2) Pu Khan Lam (Sukte)
(3) Pu Zuan Lam (Halkik)
(4) Pu Kaih Lun (Guite)
(5) Pu Hau Thang (Min vak) Pu San Son' Suan te
(6) Pu Hang Khual (Thawmpuang)

Atunga mi(6)te Pu Hang Suum lawmhoih mahmah leh amuanhuai, akithu-tuahpih mahmah mite ahi uh hi. Hun khat lai-in Pu Khan Thuam thahna ding mang(9)te-in a vaihawm' uh hangin vekpi thikimna a om keileh mawk thah theilo ding cih thu khung uh hi. A hizongin mang(9)te kituah kim thei ngeilo ahih manin Pu Khan Thuam akithah hun ding om thei lo hi.

PU HANG SUUM IN A TUPA SUAN KAI (Suante)A KEPNA:
Pu Hang Suum in a neutung a tagah, a tupa Suan kai kemin khan suah hi. Suan Kai hong khang lianto-in gal le sa lamah hangsan in amah zong kimuang hi. A Pu Hang Suum' theihpihloh in khuapihte' sum tampi Suan Kai in ba hi. Khuapihte-in Suan Kai-in a leibat hong piak kei leh ka that ding uh hi, a ci tawh, sila in ka kai ding uh hi, a ci zong om hi. Pu Hang Sum in a Tupa Syan Kai sumbat lungkham in a omlaitak, a lungsim sungah ngaihsutna khat hong lut hi. Pu Hang Suum in Suan Kai in ka sum hongba hi, a ci khempeuh ka innah hong kikhawm un, ci-in sap ding ngaihsutna nei hi. Ka Tupa Suan Kai-in hong sumbat khempeuh hong maisak un, ci-in thuumsak a kilemna bawlin, tua ni akipan a Pu Hang Suum' vaihawm sakna tawh a Tupa Suan Kai' leibat khempeuh maisak uh hi.

PU HANG SUUM' IN, ATUPA SUAN KAI (Suante)KOLH BULH A TUAHNA PAN ATATKHIATNA:
Ni khat ni-in Saizang te-in Kalzaangte' kiangah kamtai sawl a, Kalzaang pan galhang mi muanhuai hong paisak in, galsim ding om, gsl i mat zah a kikim in hawmin, sa i mat le zong a kikimin i hawm ding hi, pelh loin hongpai un, ci-in thu zasak hi. Kalzaang panin Suan Kai maikai-in galhang mihing(4) tawh Saizang paipah uh a, kalzaang pan apaite zukhamsak mahmah uh hi. Zukham a ihmut kalun a galvan teng uh seel simin a khut le khe-ah kolbulh uh hi. A khanlawh uh ciangin, "Note pen galmat na hita uh hi, Kalzaang Dak leh khipivui zangthum tawh nong kitat kei uhleh kong khah kei ding uh hi," ci uh hi. Tua khit ciangin Kalzaang Hausapa Hang Suum kiangah thu kizasak a, na mite ka man uh hi, manlang takin nong tatkhiat kei uhleh sila in ka nei ding uh a, ka thah nop uh leh ka țhat ding uh hi, ci-in thu zasak hi. Tua hun laitak Kalzaang khua hausa vaihawmpi, Pu Hang Suum ahih mah bangin a tupa Suan Kai galmat tuak ahihna thu a zak ciangin dahin lungkham mahmah hi. Saizang te-in Pu Hang Suum' neih Kalzaang Dak ngaih mahmah bukhat a neihlam teltakin a theihsa uh ahi hi. Kalzaang Dak bukhat leh khipi gui zangthum tawh hong tang un.
I kiciamni-acinciangin Vangtehkhua khungmual(Khumvum)ah Dak hong tum unla, ka lungkim uh leh mei kong khusak ding uh hi. Meikhu na muh uhleh manlang takin Dak bu khatleh khipi gui thum, hong puak un, ci-in thu zasak hi. Tua hun laitakin Pu Hang Sum in Dak bu nih nei a, khivui zang tampi nei hi. Saizang tawh a kiciam hun uh a tun ciangin, Pu Hang Sum zong Dak hoih pen tawh khumvum-ah paito hi. Kaalzang Dak hoih pen a tum ciangin Saizangte zong lungkimin meikhu sak pah uh hi. Pu Hang Sum in Dak a ngaih lo zaw pen leh khipi gui zang thum Saizangah puak dingin sawl hi. Tua bangin Saizangte' kalh teng a vapuaksak ciangin Suan Kai leh a lawmte suakta in Kalzaangah hong cuah uh hi.

PU HANG SUM' LAPHUAH
(a) Saitui a i lah thawl te'n henkolbulh e, kum kivei ma'an luai nambang sutngawn ing e. (b) Awh khi ngen ven a pha zaw-angah sianga, ciandal ngen ven a ging zawm kaal khua lum e.

PU HANG SUUM LE A TUPA SUAN KAI KIKHEN:
Ni khat ni-in Pu Hang Suum' zi leh Suan Kai nau nu singpua in gamlakah pai uh hi. Singpuakna-ah Suan Kai naunu tukin a awh lai keppi kitam hi. Inn a tun uh ciangin Suan Kai heh in a Pu Hang Suum' gap sawm hi. Pu Hang Suum khasia-in ka kep ka khoisa-in hih zah takin hong ne nuam na hih leh Sangh khi(Tangcilciang)na dawh in, kong khiat ding hi, ci hi. Pu Hang Suum' ngaihsutna-ah aneu tunga ka kep ka khoisa ahih teh, hong ne ngam, hong la ngam liang ken teh, cih lungsim nei kawmin, a van-gil teng a khiat suk leh Suan Kai-in thu khual loin a vekin paikhiat pih a, tua panin a kikhen uh ahi hi.

Kalzaang hausa  Pu Hang Suum' le Mualbeem hausa Pu Than Thuam(Sukte) kizopna:
Pu Hang Suum' le Pu Khan Thuam pen zawlin kiman uh a, ki thu tuak mahmah uh hi. Tua tham loin Pu Khan Thuam zikik ding, Pu Hang Suum' in zon sak a, Buanman khua-a Hau Kam' Sanggam nu, Kam Vung tawh kiteeng sak hi.

Amaute nih in kamciam namli nei uh a, zawl aw,
(1) Gal le sa haksa-a tuak in om leh kihuh ni,
(2) Anduh gilkial ih omle zong kihuh ni,
(3) I tate zi nei thei ding, pasal nei thei ding a omleh kiteengsak ni,
(4) Tu nei tanei-in ih omleh min kitamsak ni, kici hi. Hun khat ciangin Pu Khan Thuam in a teenna Mualbeem khua-ah inn golpi khat lam nuam a, gua-heh, hehsuk hehphei atungsuak deih ahihmanin, Ziam Dong le Go Song kiangah, note nih vapai unla, Kalzaang hausa, ka zawlpa Hang Sum' gua va ngen un. Ama gua phungpha mahmah a, inndung inn vai gua heh tungsuak ding ka deihna va gen un, ci-in sawl hi. Ziam Dong le Go Song zong Kalzaang vapai pah uh hi. Pu HangSuum' kiangah, na zawlpa Pu Khan Thuam in innlam nuam ka hihmanin, inndung inn vai a tungsuak ding gua-heh deih ka hih teh, Kalzaang Hausa ka zawlpa Hang Suum' kiangah va ngen un, ka ki-gensa uh hi, va ci-un, ci-in hong sawl hi,"ci-in Pu Khan Thuam vaikhakna bangin mantakin gen uh hi.
Kalzaang hausapa, Hang Suum'dawnna-ah:
Ziam Dong le Go Song aw, "ka zawlpa in tua bangin inndung inn vai tungsuak ding gua deih ahihleh, pia mah ning,"ahih hangin ka gua phung pha lua mahmah ahihmanin gua phuk nading haksa mahmah hi. Nuam takin hei kivaan theilo, tem nangawn nuam takin kivaan theilo hi. Sikkhu tawh khet ngelhngelh kul ding hi, ci-in dawng kik hi. Tua bang thu hoih a zak khit uh ciangin Ziam Dong le Go Song Mualbeem zuanin ciah uh a, lampi-ah thu ki-kumkum uh hi.
Amaute nih thu kikupna-ah:
I Pu Khan Thuam in gua phuk dingin eite nih hong sawlkik hamtang ding ahihteh Pu Khan Thuam uptheih dingin a zawlpa, Hang Suum' jampau ding ih phuah tawm kul ding hi, kici uh hi.
Hici bangin Pu Hang Suum'kampau ding hong phuak tawm uh a,:
Pu Khan Thuam aw, na zawlpa Kalzaang hausapa pen nang ngaihsutna bang na hipeuhmah lo hi. Gua hong pia nuam kei, a cih khit uh ciang, Hang Suum' hong vaikhakna-ah: gua deih ten gua ciing(suan) uh hen. Ka gua pen Teizang lusante inn dingin gua ciing keng, amah hongpai leh a deekkhuk ah sikkhu khen nuam ing ci-in, phun mualmual kawmin inn sungah hong lutsan hi, ci-in a phuah tawm thu-uh Pu Khan Thuam kiangah gen uh hi.
Pu Khan Thuam in hih zuau thute a zak ciangin:
Oh!..zan diak mahmah a thu tampi kiciam khawma, hici zah taka ja zawlpa Hang Suum hong zuau khong..,zawl le bikha heu baih acih thuman taktak ahi ve maw, ci hi. A hih hangin, Pu Khang Thuam in a zawlpa Hang Suum tawh a kamciam uh hong phawk a, i tate zi nei thei ding, pasal nei thei ding khang kituak hong om leh kiteengsak ni, cih kamciam tawh kizui-in ka tapa Pau Kam lah tangval zi nei thei ding hita-a, ka zawlpa Hang Suum' tanu Vung Ciang pen, a melhoih, apil a minthang ahihteh, ka tapa Pau Kam tawh kiteengsak leng hoih ding cih ngaihsutna hong nei hi. Ni khat ni ciangin Pu Khan Thuam in a tapa Pau Kam zi dingin a melhoih le apil, a minthang Kalzaang hausapa Hang Suum' tanu Pau Kam zi ding va dotsak in, ci-in Dakdung hausapa, Zom Eng(suihcingpa)sawl hi. Zom Eng zong Kalzaang lam manawh in hong pai vingveng a, Pumva khua-ah Ziam Dong le Go Song tawh a kimuh uh ciangin, Zom Eng koilai-ah paiding acih uh ciangin, Khan Thuam in a tapa Pau Kam' zi dingin Kalzaang hausapa Hang Suum tanu Vung Ciang va dotsak in, ci-in hong sawl hi, ci hi. Ziam Dong le Go Song inzong, ahihleh va pai inla, nong ciah kik lamteh Pumva-ah hong baang hamtang in, numei ten zu na khaih ding a, an na huan ding ahihteh, sun an nekhawm ni, ci-in kam vaikhak uh hi.
Dakdung hausapa Pu Hang Sum'tawh kimu:
Dakdung hausapa Zom Eng in zong Pu Hang Suum'kiangah, na zawlpa Khan Thuam in ka kigensa uh hi, hih thu va gen in, ka tapa Pau Kam lah zi nei thei ding hita, ka zawlpa Hang Suum'tanu Vung Ciang zong pasal nei thei ding hita-ahih manin, amaute nih kiteengsak hoh leng ka ut mahmah hi, ci-in hong paisak hi, ci hi.

Tuesday, 12 January 2016

Buansing Innkuan khang simna

PU HANG SUM' TANGTHU
Pu Hang Sum pen Pu Han Thang ta-ahi hi. Pu Han Thang in, lawi le bawng tampi khawi-in gan hau in aminthang khat ahi hi. Pu Hang Sum kum 12 aphak akipanin aPa'gan neih teng cingin kem hi. Pu Hang Sum aneulai akipan athumang, acidam, athahat leh acitak, nasep tha nuam mi ahih manin aPa in muang mahmah hi. Thamloin aPa' sila (sal)te inzong it mahmah uh hi. Pu Hang Sum Kawlzaang ateen lai-in Ci(salt)siah kai hi. Hun khat ciangin tual gal hong tam semsemin Kawlzaang pan Khamtung hong peemto uh a, Pimpih(laihan)ah hong teeng hi. Laihan panin Kalzaang khua hongsat hi. Pu Hang Sum pen acidam, athahat ahihmah bangin, gal le sa tampi man hi. A pa Han Thang asih ciangin a pa'za luah in ateenna Kalzaang ah Hausa semin mang hi. Tuahun laitaki Kalzaang mangpa kici-in mi tampite -tawh kizom hi. Kalzaang ah apa' lamsa innpi khek in adung laam sawm(10)inn lianpi khat lam hi. A huang pen kiuli nei sakin, khanglui pau in "Tap"kici singpek agol mahmahle asah mahmah tawh umcip hi. Akiu ciat ah "Kawldawng" kici kawmpeek kibulh kong khakpi, li om hi. Tua kongpite asunglam pan bekin kihong thei-in apualam pan kihong theilo hi. Pu Hang Suum in Kalzaang khua-ah Vokno siah kai-in Sial lamman nee hi. Tuni dongin Pu Hang Sum' inn mun aphungphei suang kiciangte kimu thei lai-in, Kalzaang mangpa' inn mun kici hi. Thuklai gam huam sung ahi, pumva-aki cihna munah om a, singno huanin kinei hi.
SIAH KAIHNA La:
(a) Sau sak ka pheilam lianga siahtang ka kaih, sialsial ing e zan ciang ka zalmang bang e.
(b) Sawm sial aw na pai loin na khawl in aw, tawl om na khawlna hi e, na ngai nam aw.
Kalzaang khua-ah nuntakna nuamsa mahmah uh a, ki ukna lamah ahi a, neihle lamah ahi zingin gual tung tuangin, midangte' neihsa deih gawh lo hi. Kalzaang Dak ci-in angaih mahmah dakbu khat leh Siallam Dak ci-in angaih phalo dak bu khat zong nei hi. Khi-awh taubulh akipan kim takin nei hi. Gal le sa-ai-in, Zu nungin na Tong hi. Gawh le lup, thahle mat lamah minthang jn Zo ngeina sim kim hi. Kalzaang pen gam hoih mahmah ahih manin mundangah na paikhia nawn loin na kip suak uh hi.

BUANSINGTE A TONH UH CIANG, PANSIK NITTAK TA'ANGSUAH LATE:
(a)ka lolai-a suanpi aw,alai nim na dildel e. (b)khipi tang khat ka bah leh ka na-ah kai va liak.
(a) ka lolai-a tungpi aw, bokbawn in bawm va liak. (b) sawmsial suak thei na hi lecin, la nu pha bel nuam ing e.
(a) ka lolai-a lui aluange, lui lo-ah, lui aluang e. (a) ka lo nawl a thei tah, aw a nun tual na diipdiap e. (b) Ni nih nithum ka hal leh hai thei sawk bang san nah.
(a) suanin kal lah e, ka khua suantu suanin kal lah e. (b) ka khua suantu suanin kal lah e, ka khua kaaltui tunga, ngau zu lian tembang ka tawi hi e.
(a) a sing na vaam aw, a sing pang sai ba vaam aw. (b) a sing pang sai na vaam aw, luai tebg na vaam aw.
(a) Tong ning ka cih ka ton na hi e, hang ning ka cih ka hanba hi e. (b) dumpuan ka-ah tawh ka lawm nam aw, tang khat ka gual tawh siamna ung e.
(a) tong dinpa pawh hang vungvung thang vungvung e, vungvung e kai tung nung e.
(b) mi that. Mi man mi zaluang kai, khua kim kai e, khawh zangah tang sual sun e.
*(Nidang lai-in gal-ailo, sa-ailo, zunung masa lopi-in Tong theilo hi.)

KALZAANG PU HANG SUUM' GAL-AIH MALLAP LATE: (Hih Mallap kici pen midang a nei omlo hi)
(a) Za in bawm za in bawm, ahang sumlu tawi-ing e za in bawm. (b) a hang sumlu tawi-ing e, ahang lai kawlciang phung e, za in bawm.
(a) lai thah thuk va ta-ing e, veilam a luai phuk ing e. (b) veilam ah luai phuk ing e, kai tem khuk ah ta ing e.
(a) lai thah kua pat a hiam aw, simbu ta leng pat hi e. (b) simbu ta leng pat hi e, pengpelep lai thah hi e.
(a) thaitu phai thei bang ka lawh nin e, tuklu buh al gia in ka zom e. (b) tuklu buhal gia ka zom hi e, ka hai keuta kawi na kiukeu e.

Note, tangthukan, Pu Thawn Za Cin(M.Th)Kaptel in a gen'na-ah: Hih Buansingte' Tangsuah Lapite midang kuamah anei omlo ahih manin, Pu Hsng Suum' Tungah,"Suante"te-in Sial khat tawh lei a, Suante te" tung panin "Naulak"te'n Taubulhkhat in leisawn leuleu-uh hi. Naulak te-in zong anuai abangin tangsuah La khat na phuak thuah uh hi. (a) khua muizawla pi hausa, tuan apa'n sawmsial ngen e. (b) tuan apa'n sawmsial ngen e, a zai man tangsial kai e.

PU HANG SUUM'TONH LAPITE:
(a) khua mui zawl a phaipui hausa, tuan a pan tangsial sun e. (b) tuan a pan' tangsiak sunsun e, a zai man buhtau ngen e.
(a) vo lawng e vo lawng e, a sa phual leng, a sa vo lawng e. (b) lun i ta'n pawh dem tong ci e, a sa phual leng a sa vo lawng e.
(a) a mi laamkhawm omdiam aw e, kawi kop laamkhawm om diam aw. (b) mi laamkhawm leh kawikop laamkhawm, pahtang ah ngobang lang e.
(a) a tong suan tong leuleu e, a hang suan hang leuleu e. (b) a tong suan leh a hang suan aw, khua khang siah bang palmawh e. (a) ka khan lai, ka dawn lai-in, keeltal humpei ka bang e. (b) tumbang ka vuai zawh ciang in e, akgia tang tawh ka bang e. (a) a mi aw galkhua-a mi aw, mi nihthum ten mi na ngai namaw..(b) lam man sial hong ngen ka khau sadim mai tana ung e. (a) hong laamlam veh aw, tua mang hong laamlam veh aw.(b) ciinin tangsial a sut leh tuai mang hong laamlam veh aw.(a) hau aw na bawl a, hici mah leng ka ci e.(b) kuhsa bang tang ka laam e, kigia ging na sengseng e.(a) thuam i nuai a tulta hiang zau bang thai aw na lungtup hi e, sumtual ah tubang ka suan hi e.(b) gamlai tulsing na khan tang bangpha, tam gual ka dem nam e, sumtual ah tubang ka suan hi e,(a) ngawng ka put ngawng ka put e, von aw na ton ngawng ka put aw e,(b) von aw na ton ngawng ka put aw e, laak nuai sawmsial ngawng ka put aw e.(a) thuam i sak a phihtu pak cilte tangval in bawm e.(b)cilte tangval namtem tawi a vei tawi-am a tak tawi-am vei khat ngawngtang sat ngamlo.

PU Hang Sum' zi, in a pasal a phuah:
(a) ka pianna nibang a lun zawm aw, ka pianna geel bang a hau zawm aw.
(b) a kop in ni bang a lun khawm e, lianun ngek tang bang ka kai hi e.
(Note: a tunga late, thalmual le lailo te' ciamtehna kibang hi)

Thah le Mat tawh kisai late:
(a) ka sau aw e namcih ka kholhna, a sa lang e, sa lengluai lang e.(b) a sa lang e sa lengluai lang e, khua kiim gual aw lambang veel ve aw.(a) tuan a pupa gel bang hau e, thai tawh laamkhawm omlo e,(b) thai tawh laam khawm omlo e, pahtang thai gel lam khawm e.
(Hih hunsung khempeuh Pu Hang Sum leh a zi, cidam tak leh nuamsa takin a nuntak khop lai-uh, hun hoih pen leh hun nuam pen ahi hi)

KAALZANG HAUSA PU HANH SUUM' KITHU-TUAHPIH ALAWMTE:
(1) Pu Khan Thuam (Sukte)
(2) Pu Khan Lam (Sukte)
(3) Pu Zuan Lam (Halkik)
(4) Pu Kaih Lun (Guite)
(5) Pu Hau Thang (Min vak) Pu San Son' Suan te
(6) Pu Hang Khual (Thawmpuang)

Atunga mi(6)te Pu Hang Suum lawmhoih mahmah leh amuanhuai, akithu-tuahpih mahmah mite ahi uh hi. Hun khat lai-in Pu Khan Thuam thahna ding mang(9)te-in a vaihawm' uh hangin vekpi thikimna a om keileh mawk thah theilo ding cih thu khung uh hi. A hizongin mang(9)te kituah kim thei ngeilo ahih manin Pu Khan Thuam akithah hun ding om thei lo hi.

PU HANG SUUM IN A TUPA SUAN KAI (Suante)A KEPNA:
Pu Hang Suum in a neutung a tagah, a tupa Suan kai kemin khan suah hi. Suan Kai hong khang lianto-in gal le sa lamah hangsan in amah zong kimuang hi. A Pu Hang Suum' theihpihloh in khuapihte' sum tampi Suan Kai in ba hi. Khuapihte-in Suan Kai-in a leibat hong piak kei leh ka that ding uh hi, a ci tawh, sila in ka kai ding uh hi, a ci zong om hi. Pu Hang Sum in a Tupa Syan Kai sumbat lungkham in a omlaitak, a lungsim sungah ngaihsutna khat hong lut hi. Pu Hang Suum in Suan Kai in ka sum hongba hi, a ci khempeuh ka innah hong kikhawm un, ci-in sap ding ngaihsutna nei hi. Ka Tupa Suan Kai-in hong sumbat khempeuh hong maisak un, ci-in thuumsak a kilemna bawlin, tua ni akipan a Pu Hang Suum' vaihawm sakna tawh a Tupa Suan Kai' leibat khempeuh maisak uh hi.

PU HANG SUUM' IN, ATUPA SUAN KAI (Suante)KOLH BULH A TUAHNA PAN ATATKHIATNA:
Ni khat ni-in Saizang te-in Kalzaangte' kiangah kamtai sawl a, Kalzaang pan galhang mi muanhuai hong paisak in, galsim ding om, gsl i mat zah a kikim in hawmin, sa i mat le zong a kikimin i hawm ding hi, pelh loin hongpai un, ci-in thu zasak hi. Kalzaang panin Suan Kai maikai-in galhang mihing(4) tawh Saizang paipah uh a, kalzaang pan apaite zukhamsak mahmah uh hi. Zukham a ihmut kalun a galvan teng uh seel simin a khut le khe-ah kolbulh uh hi. A khanlawh uh ciangin, "Note pen galmat na hita uh hi, Kalzaang Dak leh khipivui zangthum tawh nong kitat kei uhleh kong khah kei ding uh hi," ci uh hi. Tua khit ciangin Kalzaang Hausapa Hang Suum kiangah thu kizasak a, na mite ka man uh hi, manlang takin nong tatkhiat kei uhleh sila in ka nei ding uh a, ka thah nop uh leh ka țhat ding uh hi, ci-in thu zasak hi. Tua hun laitak Kalzaang khua hausa vaihawmpi, Pu Hang Suum ahih mah bangin a tupa Suan Kai galmat tuak ahihna thu a zak ciangin dahin lungkham mahmah hi. Saizang te-in Pu Hang Suum' neih Kalzaang Dak ngaih mahmah bukhat a neihlam teltakin a theihsa uh ahi hi. Kalzaang Dak bukhat leh khipi gui zangthum tawh hong tang un.
I kiciamni-acinciangin Vangtehkhua khungmual(Khumvum)ah Dak hong tum unla, ka lungkim uh leh mei kong khusak ding uh hi. Meikhu na muh uhleh manlang takin Dak bu khatleh khipi gui thum, hong puak un, ci-in thu zasak hi. Tua hun laitakin Pu Hang Sum in Dak bu nih nei a, khivui zang tampi nei hi. Saizang tawh a kiciam hun uh a tun ciangin, Pu Hang Sum zong Dak hoih pen tawh khumvum-ah paito hi. Kaalzang Dak hoih pen a tum ciangin Saizangte zong lungkimin meikhu sak pah uh hi. Pu Hang Sum in Dak a ngaih lo zaw pen leh khipi gui zang thum Saizangah puak dingin sawl hi. Tua bangin Saizangte' kalh teng a vapuaksak ciangin Suan Kai leh a lawmte suakta in Kalzaangah hong cuah uh hi.

PU HANG SUM' LAPHUAH
(a) Saitui a i lah thawl te'n henkolbulh e, kum kivei ma'an luai nambang sutngawn ing e. (b) Awh khi ngen ven a pha zaw-angah sianga, ciandal ngen ven a ging zawm kaal khua lum e.

PU HANG SUUM LE A TUPA SUAN KAI KIKHEN:
Ni khat ni-in Pu Hang Suum' zi leh Suan Kai nau nu singpua in gamlakah pai uh hi. Singpuakna-ah Suan Kai naunu tukin a awh lai keppi kitam hi. Inn a tun uh ciangin Suan Kai heh in a Pu Hang Suum' gap sawm hi. Pu Hang Suum khasia-in ka kep ka khoisa-in hih zah takin hong ne nuam na hih leh Sangh khi(Tangcilciang)na dawh in, kong khiat ding hi, ci hi. Pu Hang Suum' ngaihsutna-ah aneu tunga ka kep ka khoisa ahih teh, hong ne ngam, hong la ngam liang ken teh, cih lungsim nei kawmin, a van-gil teng a khiat suk leh Suan Kai-in thu khual loin a vekin paikhiat pih a, tua panin a kikhen uh ahi hi.

Kalzaang hausa  Pu Hang Suum' le Mualbeem hausa Pu Than Thuam(Sukte) kizopna:
Pu Hang Suum' le Pu Khan Thuam pen zawlin kiman uh a, ki thu tuak mahmah uh hi. Tua tham loin Pu Khan Thuam zikik ding, Pu Hang Suum' in zon sak a, Buanman khua-a Hau Kam' Sanggam nu, Kam Vung tawh kiteeng sak hi.

Amaute nih in kamciam namli nei uh a, zawl aw,
(1) Gal le sa haksa-a tuak in om leh kihuh ni,
(2) Anduh gilkial ih omle zong kihuh ni,
(3) I tate zi nei thei ding, pasal nei thei ding a omleh kiteengsak ni,
(4) Tu nei tanei-in ih omleh min kitamsak ni, kici hi. Hun khat ciangin Pu Khan Thuam in a teenna Mualbeem khua-ah inn golpi khat lam nuam a, gua-heh, hehsuk hehphei atungsuak deih ahihmanin, Ziam Dong le Go Song kiangah, note nih vapai unla, Kalzaang hausa, ka zawlpa Hang Sum' gua va ngen un. Ama gua phungpha mahmah a, inndung inn vai gua heh tungsuak ding ka deihna va gen un, ci-in sawl hi. Ziam Dong le Go Song zong Kalzaang vapai pah uh hi. Pu HangSuum' kiangah, na zawlpa Pu Khan Thuam in innlam nuam ka hihmanin, inndung inn vai a tungsuak ding gua-heh deih ka hih teh, Kalzaang Hausa ka zawlpa Hang Suum' kiangah va ngen un, ka ki-gensa uh hi, va ci-un, ci-in hong sawl hi,"ci-in Pu Khan Thuam vaikhakna bangin mantakin gen uh hi.
Kalzaang hausapa, Hang Suum'dawnna-ah:
Ziam Dong le Go Song aw, "ka zawlpa in tua bangin inndung inn vai tungsuak ding gua deih ahihleh, pia mah ning,"ahih hangin ka gua phung pha lua mahmah ahihmanin gua phuk nading haksa mahmah hi. Nuam takin hei kivaan theilo, tem nangawn nuam takin kivaan theilo hi. Sikkhu tawh khet ngelhngelh kul ding hi, ci-in dawng kik hi. Tua bang thu hoih a zak khit uh ciangin Ziam Dong le Go Song Mualbeem zuanin ciah uh a, lampi-ah thu ki-kumkum uh hi.
Amaute nih thu kikupna-ah:
I Pu Khan Thuam in gua phuk dingin eite nih hong sawlkik hamtang ding ahihteh Pu Khan Thuam uptheih dingin a zawlpa, Hang Suum' jampau ding ih phuah tawm kul ding hi, kici uh hi.
Hici bangin Pu Hang Suum'kampau ding hong phuak tawm uh a,:
Pu Khan Thuam aw, na zawlpa Kalzaang hausapa pen nang ngaihsutna bang na hipeuhmah lo hi. Gua hong pia nuam kei, a cih khit uh ciang, Hang Suum' hong vaikhakna-ah: gua deih ten gua ciing(suan) uh hen. Ka gua pen Teizang lusante inn dingin gua ciing keng, amah hongpai leh a deekkhuk ah sikkhu khen nuam ing ci-in, phun mualmual kawmin inn sungah hong lutsan hi, ci-in a phuah tawm thu-uh Pu Khan Thuam kiangah gen uh hi.
Pu Khan Thuam in hih zuau thute a zak ciangin:
Oh!..zan diak mahmah a thu tampi kiciam khawma, hici zah taka ja zawlpa Hang Suum hong zuau khong..,zawl le bikha heu baih acih thuman taktak ahi ve maw, ci hi. A hih hangin, Pu Khang Thuam in a zawlpa Hang Suum tawh a kamciam uh hong phawk a, i tate zi nei thei ding, pasal nei thei ding khang kituak hong om leh kiteengsak ni, cih kamciam tawh kizui-in ka tapa Pau Kam lah tangval zi nei thei ding hita-a, ka zawlpa Hang Suum' tanu Vung Ciang pen, a melhoih, apil a minthang ahihteh, ka tapa Pau Kam tawh kiteengsak leng hoih ding cih ngaihsutna hong nei hi. Ni khat ni ciangin Pu Khan Thuam in a tapa Pau Kam zi dingin a melhoih le apil, a minthang Kalzaang hausapa Hang Suum' tanu Pau Kam zi ding va dotsak in, ci-in Dakdung hausapa, Zom Eng(suihcingpa)sawl hi. Zom Eng zong Kalzaang lam manawh in hong pai vingveng a, Pumva khua-ah Ziam Dong le Go Song tawh a kimuh uh ciangin, Zom Eng koilai-ah paiding acih uh ciangin, Khan Thuam in a tapa Pau Kam' zi dingin Kalzaang hausapa Hang Suum tanu Vung Ciang va dotsak in, ci-in hong sawl hi, ci hi. Ziam Dong le Go Song inzong, ahihleh va pai inla, nong ciah kik lamteh Pumva-ah hong baang hamtang in, numei ten zu na khaih ding a, an na huan ding ahihteh, sun an nekhawm ni, ci-in kam vaikhak uh hi.
Dakdung hausapa Pu Hang Sum'tawh kimu:
Dakdung hausapa Zom Eng in zong Pu Hang Suum'kiangah, na zawlpa Khan Thuam in ka kigensa uh hi, hih thu va gen in, ka tapa Pau Kam lah zi nei thei ding hita, ka zawlpa Hang Suum'tanu Vung Ciang zong pasal nei thei ding hita-ahih manin, amaute nih kiteengsak hoh leng ka ut mahmah hi, ci-in hong paisak hi, ci hi.

Buansing Innkuan khang simna

{Abu aombang lianlian in kong gelh ding hi. Gualhdan alemlote photo tawh hong koih ning}

Thumasa:
PU NGAH PHAWNG A ZI, PI TEL ENG [Tawmging] Tate
Pu ngah Phawng a zi, Pi Tel Eng(Tawmging)Tapasal (6)te'suanle khak laibu-i bawl theihmanin i lungdam hi. A(2)veina laibu i bawl'theihna dingin 1985 kumin Pa On Khan Pau(Thalmual)in ama hanciamna tawh sumle paai leh hun tampi bei-in khangthu na kan khia-a, ama laibu bawl tungtawnin behlap in akizom ahi hi. Hih laibu sunga Pule Pate' tangthute, ih ciaptehna kibang kimlo ding ahih manin ka kan theihna ciangciang hong kigelh ahi hi. Mailam hunah khangnote in a kicing zaw leh a hoih zaw in hong bawl zawhna ding in, i pilna, i siamna le i neihsate gawmkhawm in na i sepna ding i ki-vaikak hi. Hih tungtawnin bawlphat nopte bawlpha-a, a omlote i behlap theihna ding deihna-ahi hi. Beh Fund cihbsng a om hiloin keima hanciamna tawh kong bawl'hi a, tangthu kilawm khempeuh kikhum khin zolo hi. Zuhawm, sahawm, tat dan tawh kisai-in Thalmual khua-a ka zat dan uh zui-in hong kilak ahi hi. Laimal kicing lo ahi a, lai gual dan a hoihlo a om leh kimaisak ni. U le nau ki-it, kizop dan siam dingin Topa'n thupha hong pia kim ciat tahen. (Ka lungdam hi)

{a) Hong ki-um vua sing suan vontawi, pianna sang sul bang kan ve ni ea
b) Pianna sangsul bangkan ve ni, koi pan mawng zung bang kipeem hiam aw.}

THALMUAL KHUA BUANSING BEH OM KIPANCILNA
Pa Vial Za Nang'inn, Sialpi khat kigo hi.(30.9.1948)
Tualaiah mapangteng:
1. Vial Za Nang (mi,4) Vaimim bawk 1700, sumkhiat zah 4/-
2. Vial Do (mi,4) taangseu 10, Vaimim bawk 1000, sumkhiat zah 3/-
3. Kam Vungh (mi,4) taangseu 30, Vaimim bawk 1300, sumkhiat zah 13/-
4. Chin Gin (mi,8) taangseu 40, Vaimim bawk 900, sumkhiat zah 13/-
5. Nek Kam (mi,8) Vsimim bawk 1300, sumkhiat zah 3/-
6. Neng Chin (mi,7) taangseu 20, Vaimim bawk 500, sumkhiat zah 13/-
7. Suan Tawng (mi,8) Vaimim bawk 1500, sumkhiat zah 3/-
8. Suan Pum (mi,7) Vaimim bawk 1400, sumkhiat zah 7/-
9. Thang Khan Sut (mi,6) taangseu 20, Vaimim bawk 800, sumkhiat zah 4/-
10. On Za Cin (mi,10) taangseu 10, Vaimim bawk 1500, sumkhiat zah 7/-
11. Tel Kham (mi,11) taangseu 20, Vaimim bawk 1700, sunkhiat zah 4/-
12. On Za Nang (mi,11) taangseu 10, Vaimim bawk 1500, sumkhiat zah 6/-
13. Uap Thang (mi,7) taangseu 10, Vaimim bawk 2000, sumkhiat zah 13/-
14. Zel Khan Do (mi,5) taangseu 30, Vaimim bawk 1500, sumkhiat zah 5/-
15. Phawng Kam (mi,5) taangseu 70, Vaimim bawk 800, sumkhiat zah 13/-
16. Zel Khua Thang (mi,6) taangseu 20, Vaimim bawk 500, sumkhiat zah 13/-
17. Tun Za Suan (mi,2) taangseu 10, Vaimim bawk 500, sumkhiat zah 5/-
18. Gin Khen Thang (mi,4) Vaimim bawk 500, sumkhiat zah 5/-
19. Kham Pum (mi,4) taangseu 10, Vaimim bawk 400, sumkhiat zah 4/-
20. Phung Go (mi,5) Vaimim bawk 700, sumkhiat zah 3/-
21. Chin Do (mi,2) taangseu 20, Vaimim bawk 500, sumkhiat zah 7/-
22. Nek Khual (mi,5) taangseu 30, Vaimim bawk 1500, sumkhiat zah 13/-
23. Zong Kho Thang (mi,9) taangseu 30, Vaimim bawk 1500, sumkhiat zah 13/-
24. On Kho Pum (mi,5) taangseu 30, Vaimim bawk 800, sumkhiat zah 7/-
25. Thang Kho Nang (mi,4) taangseu 20, Vaimim bawk 1000, sumkhiat zah 13/-
26. Tun Za Thong (mi,3) taangseu 10, Vaimim bawk 1300, sumkhiat zah 13/-
27. Phung Khai (mi,7) Dampi-ah teeng sumkhiat zah 13/-
(Theih ding: taang bung 3ciang SEU khat)

Laibu bawl: Rev.Tun Khan Kap (Thalmual)

Part l

Saturday, 2 January 2016

Tonu Suanghawm lamkhiatna

Sawbua RCM Pawlpi
Thu patna
1. 18-10-2007 in Siadaw mikola Mang Thang hongpai in noh Sawbuayishin ten Topa deihle uhteh deihkeitale uhteh ngah dunghi uhteh ci-in hong gen ciangin pawlpite lungdam mahmah hi. Topa omna dingpen 2005  kuma, a'sumthalawhna aa kingah tul-80 tawh a kilamsa Sia innpen Khampat Topa Parish Pu Topa-Sum in hong behlapsak in tusunga, sem Pa Pau Lian Thang, Pau Gin Za Mang leh Sia  Sing Khan Cinte in lamin a'kizawh ciangin Topa khat kingah hi. Sawbuayishin Parish honpawi pen 1-6-2008 ni-in kibawlbawl in tua honpawi ah Topate 6 bang hong kihelthei ahihman in ki lungdam mahmah hi.
2. Biakinnpi tawh kisai in a'dung 70, a'van'g 35, နံကပ္​တုိက္​ kilam in Siadaw Mang Thang mah in, a'tung sikkaang leh kilhna hong leisak ahihman in ki lungdam mahmah zel hi. Tubek hiloin ​ေစတနာမူလတန္​း​ေက်ာင္​း​ေဆာင္​ zongh hong lsmsaklai in tun Sang ki hong nawnloin Hall in ki zangh hi.
3. RC biakinnpu a'huang a'zaina Arce 12 bangpha in, a'uumna ding sikkhau leh a'khuam teng khempeuh Bishop Filex Lian Khen Thang in hong sikh ahihman in ki lungdam mahmah hi. Hih huang sunga Siadawpa huhna tawh a'om singkungte Coffee kung 5000, ကြၽန္​း 2000, သစ္​​ေမႊး 1700, ​ေရာ္​ဘာ 500, နံ႔သာနီ 100, ငွက္​​ေပ်ာပင္​ 200, leh Cilansing pawlkhat kisua'n in singkung manpha kungtul-7 bang om hi.
4. မယ္​​ေတာ္​ဂူ tawh kisai 1-6-2008kum Parish honpawi zawh ciangin kumlang sung peuhmah bangmah ki vaihawmzoloin khatvei 2-9-2008ni-in hong uk Topa Florian Kam hong hanciampihna tawh sumpek khatzong omlopi-in Tonu suanghawm lamding ci-in Upa teng tawh kivaihawm in lulaitak in Tonu suanghawm lamna ah President,Secretary cihte Committee kiseh in tuhun Pawlpi makai Pum Lam Khup Sia Sing Khan Cin leh Topa Zam Kho Kamte hi-in kinak hahkat mahmah a,ျဖစ္​​ေျမာက္​​ေရး​ေကာ္​မတီ dingin President Pum Za Lian, Secretary Gin Lam Thang, Member Thang Kap Lian, Kim Za Kan, Tun Luan Nangte kiseh in 6-2-2009 ni akipan suang ki kaikaita hi. Tuhun laitaka Upa a'sem Pa Tung Tuah Lian, Pa Nang Deih Tuan, Pa Cin Go Pau, Pa Pau Khen Thangte ahi uh hi. Na sepna ding sumpek khatzong omlo ahihman in meeting samin inn satan vuah innpawlkhat 20000, pawlkhat 15000,pawlkhat 10000, pawlkhat 5000 cihbangin sehtan kibawl hi. Tutawh a'kingah nengneng tawh suangkaiin a'sum a'beiteh khawlzel a'kingahteh semzel in kumkhat khit kumkhat hongpaitoto in ki zozo mahmah lo hi.
5. Tonu suanghawm huhna ngah nading Novena bawlna tawh kisai hong uk Topa Kam makaihna tawh Novena den in bawlkhat ah sum honkhat ngah bekthamloin Novena sungah sumpi zongh dongin Tonu suanghawm lam nading Voucher kibawl in a'khuakhua ah ျဖတ္​ပိုင္​း aki hawm hangin bangmah cingtaakloin gamdang mah muang ni ci-in kikupna om a, a'tuamtuam a'munmun panin hong kihuh a, Tonu suanghawm a'kilamzo suah hi.suanghawm asanna pi22, leinuaia Foundation pi4, hi-in pi26 asang suakin, adungpen 33 hi-in azaina 10 hi လြင္​ျပင္​ pen adung 63'hi-in ava'ng 32'hi. လြင္​ျပင္​ sannapen pi4 sanghi. Sumtam abei phadiakna ah anuai"a Foundation hong kipzolo, hong khang ahihman in abawlna aval Cement(ဘိလပ္​​ေျမ) ip10 leh ထံုး ip20 suang(က်င္​း)1 hong beibeh in asemte zongh tha ngah mahmah in tha150 bangbei hi.suanghawm keukhat kulluh ahihman in haksa mahmah hi.
6. Tonu suanghawmpi hong makaih topa Kam leh Pawlpi Upate leh Siapate tungah lungdam mahmah hi hong bawlsak ပရံ pen Sakhanyi khuapanin Pa Suan Kho Khai hi-in ama tungah zongh letsong nitha hong piakna tam mahmah ahihman in lungdam kiko lailai thei hi.
7. Suanghawmpen 2009 akipan kisemtoto in kizozo mahmahlo ahihman in 15-3-2015 ciangin Bishop Filex Lian Khen Thang in hong honsakthei hi.(kum 6sung kisawt hi)

Paris hong uk siate:
1. Sia Sing Khan Cin  (Sawbua)
2. Sia Mang Lam Khup (Sialthawzang)
3. Sia On Kho Mang (Tuikhing)
4. Sia Let Kho Sei (Singtum)
5. Sia Thang Ngaih Mung (Kuanglian+Likhan)
6. Sia Mang Do Lian (Tuikhal) cihte hong makaihna tawh Sawbua Paris akidingto hong suak hi.

TONU SUANGHAWM LAMNADING GAMDANGPAN HUHNA NGAHTE
1. Thang Lian Kim (USA)1380000
2. Nang Suan Gin (USA) 1000000
3. Thawng Lam Mang (USA) 1020000
4. Kap Khan Kim (USA) 100000
5. Khup Khan Khai (USA) 100000
6. Pau Lian Mung (Malaysia) 100000
7. Thawng Do Dal (Sawbua) 150000
8. Cing Lam Lun (Sawbua) 100000
9. Thuam Khan Lun (Sawbua) 100000
10. Thang ngai (Khampat) 50000
11. Vung Hau Nuam Cing (Malaysia) 500000 12. Cinpi(သ​ေဘာၤ​ေဆး acingh) kalay 100000
13. Pau Cin Khup (Yangon) 1000000
14. Novena sum 5vei sumpi 15215
15. Khual Sian Mung (Phakan) 30000
16. Thang Hawm Cin (Aizawl) 50000
17. Pau Cin Mang (Sawbua) suang က်င္​း1
18. Tuikhingzang Voucher pan 9900
19. Sialthawzang Voucher pan 14000
20. Likhan Voucher pan 14500
21. Sialthawzang Voucher pan 7100
22. Bo Nyi Myo Aung Cement ip10 ဒီဇယ္​ ၅ဂါလံ (ဆည္​​ေျမာင္​း)
23. Gin Sian Lun Cement ip5(Singapore)

TONU SUANGHAWM LAMNADING SUM KI NGAH ZAH SAYIAN
1. Gamdangpan leh mun tuamtuampanle khuasung Voucher tawh gawm Ks.6376700
2. Tha tawh kisai-in tha 1850×3000 Ks.5550000 abei vekpi- Ks.11926700

By: Philip Sia Sing Khan Cin
Sawbuayishin