Wednesday, 26 August 2015

Dengue Natna

Hih Dengue Natna tuhun ciang hong lan'g mahmah mawk hi. Hih Natna virus bangci bangin mihingte cii leh sasung hong lutkha thei hiam cih akikan ciangin,
"Siangtho lohna hang hipipen cihi"
1, inn kiim innsung siangtho lohna hang.
2, tui zat siangtho lohna hang.
3, nek leh dawn siangtho lohna hang.
4, silh leh ten siangtho lohna hang.
5, pumpi siangtho lohna hang.
6, thokang pehna hang.
Ciin hong kipatna bulpi zawdiakteng ahi hi.
(A)"Hih Natna bangdan a kilawhthei hiam" Aedes akici thokangpi in Natna aneisa khat petin tua pan sisan hupkhia hi. Tua thokhangpi mahin tua ahupkhiat sisan ama tungah pua hi.Tua khitciangin midang khat petin tua Natna kilawh sak hi.

(B)"Hih Dengue Natna neite nattheih dan"
nasiatak aa natna, nasiatak lutang natna, Pumpi tungah cibawk omna, Taksa leh guh leh tang natna, Lungam a luakna. Atunga natna dan na neih aleh nasem pailo in Siavuan te kiangah kilakpah in.

(C)"Hih natna pan kidaldan ding"
Tui kholna bungte kal khatin khat vei laihden ding.Tuibung, tuihai zatlohte khupsa in koihden ding.Tui aom ahihleh siin hamtang ding.inn pualam aa kikoih vante'tungah tuicingte hemkhia/buakhia den ding.inn pualam aa vanzatloh khempeuh hemkhia/paikhia mang ding.Omna inn siangtho sak den ding. Lupna room sung aa tuikicin theina munte nisim siangtho sak den ding ahi hi.

Hih Natna in hong sukhak cih na kitheihleh siavuan kullo inzong damtheihna zatui hoih khat omhi sumzong abeilo, "thuhoih khat"siavuanten zongh hih thu amuhkhia uh sawnlua nailo in, tunung deuh mah aa media pawlkhat ah suaksak ta uhi. Tuapen hibang ahi hi nunu'n(singtangmai) kici ateh ladingin akung leh aguite paiiding tua ateh dildel teng siangtahin silsiang dingin gawizan dikdek ding thol(uum) sungah koih ding hitheileh athak thak bawlzoleng hoihzaw hi tuapen Nikhat nihveita dawn ding No1 ah khoihden ding ahi hi tua hileh asawtlo in damlel ding hiteh nasin dih ve....

Umkha ken

Ih nu leh ih pa te’ in an a nek uh tak ciangin, hih duhzaw deuh ing,  ci in gen ngei lo uh hi. A duh mah mah  a ki meh phial zong in ka Ta an ne nai lo te ‘ a ding ci in a duhlo danin a ta te’ ong khual uh hi.A kum uh  a tam ciangin an nek tui dawn ki sam uh in,tha a neih ding uh kul hi. Nu aw ni dang in hih te’ na duh ve ci leng hang zong ong buai sak ding uh a ut loh man in duh nawn keng ong ci thei uh hi.Ih lawm ngaih te’ in bang duh cih pen kha khat sung in tel zo hang a, a hi zong in ih nu ih pa duh bang cih pen tel lo thei hi hang. Duh ing duh kei in g ong ci phial uh hang in nang hih theih zah zah tawh a khum a al ngawl sak kei in. Hih duh ing ci in a ta te’ kiang ah ong  ngen ngei lo ding uh hi.Ih neu lai in ih deih ih duh ii ngen a, tu in ei ong muang ih nu ih pa te’ dot siam ni.Phawk siam ni. Neu lai in mi mai ah ih mai mial ding deih lo in a hih theih tawp a ong han ciam pih ih nu ih pa te’  tu in duh keng deih keng ong cih hang um ken la , kem siam in itsiam in phawk siam ni.

Thursday, 20 August 2015

Mithau luate koi ci kikep ding

Nagil a tui pian kiu keu a,na puan silh ciang a hih ten tan pian leh thau ta ing ci in na ki phawk hun ding hi. Tua teng awl mawh lo in na pai to to leh mi thau pi na suak ding a khiap ding ong haksa mah mah ding hi.
1. Sun an , zing an te’ nelo in om peuh mah ken.Zing an ne lo , sun an ne lo in na om ziau leh nikhat sung khawng na gawng pak ding a , hun sau pi a ding in nat na piang thei hi. Mat leh zet in nek zong hoih lo leu leu a, khat vei na nek tak ciang in , den teh ka duh kha lai ding hiam ci in ngaih sun masa in.
2. Lung kia sak ken .Man mai ah ki en in kei thau lua ta ing, ci in lung kham ken. A hi bang bang a piang bang bang ci in puan ki tuah mel loh pi zong silh sawm kei in. Tun thau pian ta ka hih the koi ci khiap ding ci in lim tak in hun pia in ngaih sun masa in. Nang leh nang ki mawh sak ken.
3. Nik leh puan tam pi lei beh kei in.Ka puan silh te’ ki tuak nawn lo ci in a thak lei gawp ken. Na lung sim ong ki hei sak in na thau khiap nop na ong bei sak thei hi.
4. Cidamna tawh ki tuak in khiap sawm in.Cidamna tawh ki tuak in , ki mawl , nek leh dawn ki dawm , ban ah na lung sim sung ah na lung kiat na teng a bei ding zong thupi hi. Kal khat in 1lb or 2lb ciang khiap ding hoih in tua val lau huai hi. Lung duai tak in ki mawl kawm , an khiam kawm cih bang in han ciam in.
5. A val lua in ki mawl kha kei in.A val lua in ki mawl na in cidam na ding ong khak tan hi. A hoih bek ciang tawh ki mawl in dam dam in zom to to le cin duang hoih na ding guah zawh na a la to to hi teh.

hong it takpi numei

Numei khempeuh kap thei uh hi. Ut manbek leh kah nep man bek a kap hilo uh hi. A lungsim sung vuah na a sak man uh leh huh na a ki sap man un akap uh hi. A lawm ngaih pa nang mah in lim tak in akha siatna te’ thei in la, a pua lam ah khitui in a luat khiat maa in hehnem in tha pia in.Numei te’ in a lawm pa te’ kiang vuah “ nong ngai hiam “ ci in dong tang tang thei uh hi. Hih bang in a dot uh teh thu nih om thei hi. A masa pen in a lawm ngaih pen in ong ngai ing ci ngei nawn mel lo . A hih kei leh a mah leh a mah a lung neu man in ong dong kha zong hi ding hi. Tua dan ong dot khak leh na ang sung ah pom in aw nem tak tawh “ nang ong ngai mah mah ing’ ci in gen in. Hih kammal khat tawh ong piang ding buaina tam pi kidal khol thei hi.Numei te’ in a thu mel, a la mel om lo in a lung tom thei uh hi. A lungtom na uh a hang om hi. Et loh ding pi na et khak na, gen loh ding pi na gen khak na hang hi thei hi. A hih kei leh a hunlap lo in ph set kha cih dan te’ a ki pan hi thei hi. Numei te’ lung sim pen nem mah mah in , mai sak na ding leh itna lim tak pia le cin a mau heh na teng pen huih mut khiat bang pah lel hi.Numei te’ in paak , letsong neu no neng a hi zong deih thei mah mah uh hi.Paak deih na pen numei te’ pian pih hi. Pasal te’ theih ding in a man pha lingpaak a hi zong , gamlak a paak mawk mawk khat a hi phial zong in numei te’ a ding in a lung kim na uh ki bang thei ve ve hi. A thupi pen in na lung sim citak tak in na it ding a thu pi pen hi.Numei te’ in na ph set ding ong ngak thei uh hi. Ong it na leh ong ngaih na tawh na ph set ding a ngak a hih lam phawk zel in.Numei te’ pen zong kam tam thei uh a,zong pasal te’ sang in khasia baih uh hi. A lawm a gual te uh tawh a ki muh uh ciang in a kiim a paam thu, tawl nga lo in gen thei uh hi. Tua pen in a mau a ding in lung nop na khat hi in , tel siam in. Tuhun numei te’ in nasem vi ve a hih man un maitang ki mu in ki ho hun ding zong om lo in ph bek mah tawh ki thu za in ki ho zel uh a hih lam zong tel siam pih in. Lawm pa te’ in lung duai tak in amau gen teng ngaih sak zo lo a hih man in , a lung sim sung ah om khat peuh peuh a lawm te’ tawh a gen uh a hi hi.Mi khatpeuh ih ngaih ding lau kul lo hi.Numei te’ in lawmpa te tawh ki ten na ding in lung hiang het lo in na khem peuh pia khia ngam uh hi. Mi khat ei hang in ki khel, a zat ngei khat ,a gam tat zia ki khel cih pen ong it tak pi a hih man hi. Nang ong ittak pi numei a ding in aw khum , kamciam cih te’ sang in nang kiang pan in a ngah lungmuanna leh haksat hun tak ciang in a muan huai liang ko khat a kisam a hi hi.Pasal te’ in mit tawh en in hoih na deih in a hoih khat tung ah ki nga thei uh hi. Numei te’ in lungsim tawh ngaih sun in pasal te’ en a hih man un a lung uh gim thei mah mah hi.Numei te’ in a et lawm u tong tawh ki bang in a hi zong in pasal khat a ngaih khit nak leh a kha a ki tan khia u tong tawh ki bang hi. Tua a hih man in pasal te’ in ong it numei te’ nak pi tak in itbawl leh kem siam in , kha sia sak lo , khitui luang sak lo ding hi hang.

Zing nathawh phet in

1.Pawl khat te in zing sang a thawh phet in tui dawn in pawl khat in mai phiat khit teh tui dawn hi. A thu pi pen in na thawh phet in bang mah na nek maa in tui dawn ham tang in. Tui na dawn na hang in a nuai a ham phat na te na ngah ding hi.
2.Na ci nasa ong hoih sak ding hi.Na pumpi sung ah a sa ong bei sak hi.
3.Thau luat na ding ong kham sak hi.Pumpi thagui te’ ong tha hat sak hi.
4.Gil pi uum ong siang tho sak hi.Nat gual pan in ong dal hi.Sisan siang tho sak in ong ci dam sak hi.

Huih nakpi-in diik lecin

1. Lungsim zaang sak hi.Huih nakpi-in i diik tak ciang i khuak kiangah, ”Dai takin om hithiat in”, a ci tawh kibang a, lungkhamna, patauhna, lungzinnate leh zunkhum nangawn damsak thei hi.
2. Pumpi sung natnate bei sak hi.Huih nakpi-in i diik ciang i tuap thahat sak hi. I Tuap pen pumpi sung natna hoih lote, pumpi pualam ah a paikhia sak, mun thupi mah-mah khat hi. Cibawk, sikhang, sathau cihte beisak hi.
3. Sungthaute kiam sak hi.I pumpi sungah huih siangtho tampi lut ahi manin a kisam lo sungthaute kiamsak hi.
4. Ihmutcim sak hi.Phawk theihna thaguite tawlnga sakin lungsim zong daisak ahi manin nuam takin hong ihmusak hi.
5. Gilpi thahat sak hi.Sungkhak, sungnim cih a kipan gilpi natnate dam sakin gilpi thahat sak hi.

gualzawhna thusim

Tanglai Greek mipil a hi Diogenes in zingsang khat nisa awi in ong tu hi. Nisa awi a , a tu Diogenes Kumpi Alexandra in a muh tak ciang in “ Diogenes aw na deih peuh peuh khat ong ngen in ci hi. Diogenes in kizan piat piak kawm in “ Na ki khiin dih o , ka  nisa awi ong liah cin , nisa awi  nong liah loh na in kei a ding in a hoih pen letsong ‘ hi pah hi ci in dawng kik ziau hi.
Alexandra kumpi pa mah in khat vei Diogenes kiang mah ah Macedon kumpi pa tawh va ki mu in ci in sawl ngei a, Macedon kumpi pa kei tawh a ki muh nop leh ong pai thei lel hi. Eaten gam pan in Macedon khua pain a ding lam a sau dan ki bang ve ve hi ci in dawng kik hi.Khat vei leu leu Kum pi pa mah in dawng hi.
Diogenes aw nong kih tak hiam a cih a leh “ kumpi pa aw nang pen thu hoih maw thu hoih lo na hiam a cih leh Kum pi pa in thu hoih hi ing ci in tha ngah tak in dawng kik hi. Tua ciang in Diogenes in kua kua a hi zong in thu hoih kih ta om lo ding hi ci in Kumpi pa kiang ah dawng kik a, kumpi pa in a cih na ding thei lo hi.
Gam tam pi leh minam tam pi tung ah a gual zo Alexandra Kumpi pa in mipil khat a hi Diogenes pen zo zo ngei lo hi. “ Kumpi hi kei leng Diogenes hi nuam ing ‘ ci in gen ngei hi.
Lei tung ah na khem peuh ki gual zo in ki ngah thei hi. Ahi zong in mipil te’ ii lung sim pil na tei na pen bel ki lak sak thei lo hi.
Hih bang thu te’ pen mitam pi in a tawp khak na mun a tun tak ciang un a phawk theih thu te’ na hi gige hi. Tua a hih man in Lei tung ah Pilna in na khem peuh tung ah ong gual zo sak hi.

Abraham Lincoln kammal 10

1.Ciiltat na lo tawh hauh na piang ngei lo hi.
2.A thahat te’ khen khiatna tawh a tha nem te’ ki huh zo lo hi.
3.A thahat te’ thanem sak na tawh , a tha nem te’ tha dim na ding ki bawl sak thei lo hi.
4.Khasum ong pia te’ simmawhna tawh khasum ki khang sak thei tuan lo hi.
5.Mihau te’ ih siat sak na tawh mizawng te’ ki huh zo lo hi.
6.Ih sumlut sang in ih zat na a tam zawk leh haksatna pan ki suak ta ngei lo hi.
7.Sum lei tawi na tawh lung muanna ong pia ngei lo hi.
8.Mihing khat ii suak ta tak a sep nop na lung sim na suksiat natawh na sep ngam na leh alungsim cih takna ki lam zo lo hi.
9.Mihing  khat  ii  amau sep theih khat peuh sep pih na , amau sep ding kilawm te’ sep sak na tawh a khan tawn in ki huh thei lo hi.
10.Khat leh khat ki muhdahna in, buaina pian sak nop na tawh unau lungsim ong khang sak lo hi.

Nang Leh Nang na kitel hiam

Amasa-in nang leh nang nakithei hiam ci-in hong kidong leh kithei mah ing icinuam tek khading hi. Ataktak in, ei leh ei kitheih-telna pen ‘Philosophy’ i thu tawhphah thumung hi ci-in mipil tampi in sansat uh a, tua pilna ngahzawh ding hamsa mahmah hi. Kei leh kei kitheitel veng aw ci-a, kisial vuavua khat zong pen akithei tello takpi hizaw kanlai hi. Ei leh ei kitheilo in midangte amau leh amau kitheihtel nading Guideline vapiak vaivai zong pen haivai zawlai hi. Gentehna-in, “Kei kamin Go Sawm Piang hi,” aci lanlan khat zong pen ama hihna agen hilo-in, akiphuahsak (apu/apate’ piak) min agen hilel hi. ‘Know thyself’ cih thuciin pen Paythagoras kammal hi-a, mi kipilsakte leh mi kiphasak te mawhkawk nading a agelh hizenzen lo hi. Na hihna, nahih zawhna (Your Reality, Potentiality) kithei in acihna hizaw hi. Tuapen tanglai Greek mipil 7 te in Delphi khua Apollo biakinn lutna ah nagelh uh a, tuni dongin ‘Philosophy’ lamah mipil tampi in abuaipih uh thuthuk mahmah khiatna/deihna tampi anei thuciin khat ahi hi. Pawlkhat in asialam in khia uh a, pawlkhatte in ahoih lamin khia uh hi. Nidangin keizong ‘Know thyself’ cihpen ‘Nang leh nang kithei in’ acihna hi-a, mi kipilsakte khawng taina bekin kizang ding kasa ngei hi. Tuamah bangin pawlkhat in, ‘Know thyself’ cihpen, “Na haina, napoina, nahemna, nazawnna, nangauna, na kicin-lahna, na thanemna, nazawng khalna’ kithei inla kiphatphat, kipilsak se kei-in,” cihna bekin sansat uh a, midangte’ thuhilhna bangin azang zong om hi. Tuazong ‘Know thyself’ i adeihna/akhiatna namkhat ahi ‘Na hihna zah valin kiphat kei in’ cihtawh kinai napi mipil tampi khiatdan taktak nahilo mawk hi. Akhiatna namkhat leuleu ah ‘Nang leh nang kithei inla midangte’ hong ngaihsutna awlmawh sedah in’ cihna zong ahi hi. Tua hi-a, ‘Know thyself’ tawh kisai leh ‘Self Knowledge’ tawh kisai thuthukpi ahihna leh, ei leh ei kitheih ding pen genziau bangin abaih-lohna pawlkhat mipilte kammal tungtawn in ikikum nuam hi. Mipilte’ sandan pawlkhat anuai-ah ensuk ni: Ei leh ei kitheihtel ding haksa leh thuthukpi ahihna “What a mystery I am to myself!”Kei pen keimah kahihmawk bangzahta in theihhak hiam!― Hans Christian Andersen (1805 – 1875) “I know all except myself.”Kei leh kei losiah kathei khin hi.(Kei leh kei bel kithei keng).― François Villon (c. 1431 –1463) “Who in the world am I? Ah, that’s the great puzzle.”Leitung tuankhia-ah kei kua himawk kahiam? Ah, tuapen abuai-huaipi khat hi.― The Rev. Charles Lutwidge Dodgson (1832 – 1898) “The most difficult thing in life is, to know yourself.”Nang leh nang nakitheih ding haksa pen hi.― Thales of Miletus (c. 624 BC – c. 546 BC) “There are three Things extremely hard, Steel, a Diamond, and to know one’s self.”Ahaksa, akhauh phamahmah thum om a, Steel, Diamond leh ei leh ei kitheih nading ahi hi.― Benjamin Franklin (1706 – 1790) “Can one know oneself?”Mihing khat amah leh amah akithei zoding hiam?― Baroness Dudevant (Paris, 1804 – 1876) “Who am I? is the only question worth asking and the only one never answered.”Kei kua kahiam? Cihpen dottaak mahmah dotna leh dawngkikna om ngeilo dotna khat ahi hi.― Deepak Chopra (born October 22, 1946) Hih atung a tengpen mihai phengpaupau haiciakciat te hilo uh hi. Mihing nuntakna hoihtak a ngaihsun mipil, siavuan, politician, scientist, laigelh siam, laphuak siam cihbang danin kivakna tuamtek aneiciat vive uh hi. Tuate lakah Thales pen Greek mipil 7 (The Seven Sages of Greece) te’ lakah amasa pen dingin kingaihsun hi. Tua banah, ei leh ei ihihna bang a lungkim theihding akisapna ciang om hi. Anuai-ah ensuk leuleu ni: “Wake up! Be thyself!”Tho in/khuaphawk in! Nahih bangin hilel in! (Mikhat peuh i hoihsak bangin kineih khem sawm/gamtat sawm haihai sekei in).― The Bhagavad Gita (Hindu Scripture) ‘Know Thyself’ was written over the portal of the antique world. Over the portal of the new world, ‘Be Thyself’ shall be written. The message of Christ to man was simply “Be Thyself.” That is the secret of Christ.Tanglai leitung kongpi tungah ‘nang leh nang kithei in’ ci-in kigelh hi. Tuhun leitung kongpi tungah ‘nahih bangin hilel in’ (Midangte’ hihna deihgawh, eng sese kei-in) ci-in kigelh ding hi.Mihingte’ kiangah Khazih i thupuak in ‘nahih bangbangin hilel in’ cih ahi hi. Tuapen Khazih i thusim zong ahi hi.                                                  ― Oscar Wilde (1854 –1900) “Learn what you are, and be such.”Nang bang nahi hiam cih kitel inla, tuabang in hilel/omlel in.(Kineihkhem tawmse kei-in).― Pindar (ca. 522 – 443 BC) Mihingte pen gamtat luheek, zia-le-tong, ngaihsutna, pilna, kivakna, duh leh deih,  atuamtuam neiding a Pasian in hongbawl hi-a, siatna leh mawhna piangsak ihih liang keileh ei hihna bang a gamtat khuasak lelding ahi hi. Maitang zahtak neilo thutang gen pawl omding, tuamah bangin mi maimuh nopman a phatphat, akhialhna lah pulak ngamlo, amau zaknop ding thubek agengen pawl zong omding hi. Pawlkhatte kiniam khiat kineih tawm, pawlkhat awzol dakdak kisin tawm, pawlkhat athukhual mahmah kineih tawm, pawlkhat lah mipilte’ paudan, awkaih dan ciingtawm, kisin tawm cihbang danin kineih tawm zia-le-tong apaksak zong om hi. Kipuah phat ding pawlpawl a-om teii hangin kipuahphat kullo ihihna bang a suaktatak a omtheih zong kisam hi. Ei hihna taktak sangin mikhat peuh i tatzia leh hoihsakna bangin kineih tawm kisin tawm pongmawk pen ei leh ei akikhem kihilel hi. Theihding khatah, omna mun leh mualzui-a mite tatzia thukhunte zuihloh aphamawh na-ah zuihding hi-a, thukhun palsatna ahih keinak leh ei mimal i ‘Personality, Individuality’ zong thupiseh kul hi. Tua banah, ‘Know thyself’ pen ‘Nang pen mimawkmawk lo, nalianpi bawlthei alamdangpi nahihna agenna in kilimzat pen hi. Anuai-ah ensuk ni: “Know thyself, and thou shalt know the Universe and God.”Nang leh nang kithei in (Nahih-taktakna/nahih-zawhnakithei in), tua hileh Khua-vannuai leh Pasian nathei ding hi.― Pythagoras of Samos (c. 582 BC – c. 496 BC) “Know ye not that ye are gods.”Pasiante nahih lam uh kitheilo nahi uh hiam.“As above, so below. As within, so without.”Atung leh anuai kibang a, asung leh apua kibang hi. (Adeihna taktak asukha dingin khiat haksa-ing).― Hermes Trismegistos “.... The kingdom of God does not come with observation; nor will they say, ‘See here!’ or ‘See there!’ For indeed, the kingdom of God is within you.”Pasian’ gampen, ‘Hiah om hi! Huah om hi! Cihbang danin muhtheih etciantheih dingin hongpailo ding hi; Amaantak in cileng, Pasian gampen note sungah om hi.― Luke 17: 20-21 (NKJV) “Poor wretch, you carry about a god within you, and know nothing of it.”Miliangvai aw, nasungah pasian khat napuak kawikawi lam nakithei kei hi.― Epictetus (AD 55 – AD 135) “Man, know thyself, and thou shalt know the Gods.”“The body is the temple of the God within you; therefore it is said, ‘Man: know thyself.”Mihing aw, nang leh nang kithei in, tua hileh Pasiante nathei ding hi.Na pumpi pen nasung a-om Pasian i biakinn hi; tua ahih manin, ‘Mihing aw, nang leh nang kithei ta in’ kici hi.― Ancient Egyptian Sayings “Do you not know that you are the temple of God, and that the Spirit of God dwells in you?”Note in Khasiangtho’ teenna Pasian’ biakinn nahih lam uh kitheilo nahi uh hiam?― I Corinthians 3:16 (NKJV) “God stands in the congregation of the mighty; He judges among the gods.”Mihat miliante kikhopna ah Pasian ding hi; Amah in pasiante lakah thukhen hi.― Psalms 82:1 (NKJV) I said, “You are gods, and all of you are children of the Most High.”Ken kongcih in ah, “Note pen pasiante nahi uh a, navekpi-un Sangpenpa’ tate nahi uh hi.”― Psalms 82:6 (NKJV) Jesus answered them, “Is it not written in your law, ‘I said, “You are gods?” If He called them gods, to whom the word of God came (and the Scripture cannot be broken).Jesuh in, “Note pasiante nahi uh hi ci-in na thukhun sungvuah kigelh hilo ahihiam?” Ci-in adawngkik hi. Pasian’ kammal hongpai khiatna mite pen pasiante hi naci ahih leh (Laisiangtho gen kisusia theilo cilai leng) ....”― John 10:34-35 (NKJV) Laisiangtho sungah ‘Note pasiante nahi uh hi’ cihtawh kisai-in theologians te’ muhdan leh sandan kibanglo-in kinialna tampi om a, tuavai ikinial tadih phot keiding hi. Ahi zongin Freemasons te in Buddhist upna leh laibu tampi siksan in ‘Mihing te amawkmawk lo Pasian namte hihang’ cih um uh hi. US gamah Presidents asemngei mi 1/3 leh, tulaitak US kumpi uliante sungah thunei pen te Freemasons vive hikhin uh hi. George W. Bush leh Clinton zong Freemasons mah ahi uh hi. Washington D.C. khuasat masa George Washington leh Benjamin Franklin te leh adang honkhat bangzong Freemasons hi uh a, tudongin US te’ dollar tung leh US te’ kiciap-tehna limpi (National Emblem/Seal) tuamtuamte ah amau lim (Freemasonic Symbols) tampi koih uh hi. Washington Monument khuampi bangzong Freemason ngeina (Freemason Ritual) tawh kiphungvuh ngiat hi. Tua banah, George Washington pen ‘Mihing Pasian’ (Divine Human) bangin sang uh hi. Igennop tomkaih pakleng, amau biakinn sung tokhum tungah ‘Know thyself’ ci-in gelhngiat uh a, tuapen mikona, mi mawhsak nopna tawh agelh uh hipeuhmah lo-in, nang pasian nangawn asuakthei nahih lam kithei in acihnopna uh hizaw hi. Hih Freemasons tevai pen tampi gelhdah ni-in, igennop abulpi pen ‘Know thyself’ cih thuciin i akhiatna taktak pen ‘Mihing thupitna genna in mipilte’n khiazaw uh hi’ cih ahi hi. 

Tuesday, 18 August 2015

Mahatma Gandhi Tangthu

Mahatma Gandhi ci a, akithei pen 2 October 1869 ah Porbandar, Gujarat-ah hongpiang a naupang lamdang mahmah hi in hongpicing to a, kum 13 ahih ciangin Zi nei hi. Zi aneih hangin pilna asinna leh asepna ah bangmah nawnkaina leh buaina neituanlo hi.Gandhi in Doctor sin nuam mahmah napin ainnkuan pihten ahihleh a Pa nungzui a Dan (Law) lam sinding deihsak uh a innkuan pihte deihsakna zui in England gamah Dan sindingin 1888 in paikhia hi.England gamah lai nasiatakin sim in English leh Latin paute sinin, laibu tuamtuam nase takin sim den a tuain anuntakna ah tampi takin metna nei hi. Dan asinkhitciang in 1893-ah S. Africa ah nasem dingin pai a tuahunlai in Gandhi pen kum 24 mi hipan hi.S. Africa gampan Mohandas Karamchand Gandhi (Mahatma Gnadhi) pen Kum 1914 in hongciah a, Indian National Congress ah nasem dingin hongkipan a nase takin mainawt in makai hoihleh muanhuaitak honghi toto in ama tupna bulpi ahihleh “India gam ukte sungpan suaktaka gamnuam leh gam minthang tak, khentuam omlo a suahta taka omkhawp a deihman" ahi hi. Nam leh Nam biakna leh biakna akibatloh manin kikhenthangin kituambawlna tam mahmah a, Nam lianzawten Nam neuzaw te simmawh in khoihzong khoihnuamlo liang uh hi, tuate khempeuh pen Pu. Gandhi in beisak sawm a.  Nam khempeuh aneu alian mihing ihihtek manin kuamah ki entuamna omding hilo hi ci hi. A diakin Hindu leh Muslim te kikal ah buaina piangpha dian a,  mipi kihonvuakna, kisuamna, kithahna cihte tungden zeal Pu Gandhi in tuate kikal ah banzak zelin tamveipi anngawl lawhzel hi.  Kilemna bawlna sungah Hindu leh Muslim te kibuaina in lamtampi in haksatna tunphah a India gamsung ah biakna khat lehkhat kikal ah suakta tak a kitheisiam dial dial a ompen ama lunggulh penpen ahi hi.13 April 1919- ah British Gen. Dyer in Jallianwala Bagh-a mipi kikaikhawm tepen thu omlopi in kapsak gawp a mipi tul tampi in sihlawh a hih hangin British ukna nuaipan suahtaknading lampi azon naah nase takin huh a. Pu. Gandhi mahmah in mipi te kiangah thapia in mipi te kaihawm in thatang hatna kihello in British ukna nuaipan suaktaknading lampi amuhtheih danding uhte genzel a, lungduai natawh suahtakna angahtheih danding keh kul ahihleh vuakte thuakngam a mipite lungsimkhat ahih akisap ziate genpih zelzel a; India mipite kilungtuakna hanta zaingin British kumpi ukna zodinghi cih upnei den a, tamveipi mattuakin thongin zong vei 10 val kikhuma, tuacih pi inzong thatang hatnatawh suaktakna ngahding cihpen utngei tuanlo in suahtaknading lampi mah ngaihsun to to hi.Pu Gandhi in British ukna nuaipan suahtakna ding anasepna ah anakzat mahmah pen "Non-Cooperation Movement" hi a. Hih Movement in September 1920 panin February 1922 dong luah hi. India mite khanglo dingin hawnthawn in thatang hatna kihello in British te van bawlkhiat lim lim leilodingin ngen a, British te vanbawl in gamsung vanbawlte hongdemto pahpah ahih manin tuapen Gandhi in deihvet lo a, midang vanbawl te leilo zaw in amau vanbawlte mah zangdingin nasetakin sinsak zel a tuapan in British kumpi’n haksatna tuak panpan in India adding suahtakna lampi asial sial ah nasetakin hongnuamtuam ta hi.Gandhi in suahtakna ding azon naah Movement thupi mahmah khat "Civil Dicobedience Movement" hongpankhia kik a, hihpen abeisa Non Cooperation Movement sangin honglianzaw a hih Movement tupna bulpi in ahihleh ‘ British Kumpi vaihawmna mipiten zuiloding/ Sangloding cihna hi a, siah tam pipi abawl uh, ci siah bosak te, galkap sumleh vanzat niamsak, gamdang puanpan siah (tax)  lak cihte leh adang tampi athupi uh hi a, tua anasep sungpan aciapteh huaipen pen in Kumpi in ci siah bosak dingin 1930  kumin Gandhi makaih natawh Sandanpiah om a, tua sandahpiahna in“Dandi March” ci in kigen in kiciamteh hi."Quit India Movement" kum 1942 ah Mahatma Gandhi makaihna nuai ah ki nei a. Tua in atuppen ahihleh India a uk British Kumpi  tawh holimna neih a gam suahtakna neiding cih hi a. hih Movement hangin suaktaknading nasem British Kumpi’n thonginsung  akhumcipte khahkhia dingin ngetna nei in Gandhi mahmah in ni 21 sung antang ahihmanin ataksa in siatlawh a tuakhit ciangin  thonginsung akhumcipte zong hongsuakta sak ta uhhi. Suahtaknading lampi azonlaiin Gandhi in atupna lianpen ahihleh thatang  hatna kihel lo (Non-Voilence) hi a, nam tuam tuam leh biakna tuam tuam kikal ahoih theihnadingin nasem den a, ei leh ei  khuttawh dinkhiat hoihpen ci in amah mahin ama silhding puan phantawm ngiat zel hi.Hihtheih zahin India gam suahtaknading na hongsep khitciangin 15 August, 1947 ah India pen hongsuakta a, gam uk a-a om ahi British Kumpi inzong thuneihna pen mipite khutah pia ta in India pen Democracy gamlianpen (Largest Democracy in the World) honghita hi a. British khutnuaipan suaktakna ngahkhit mipi telcin kumpi, Independent India hi ta in India gam Prime Minister masapen Pt. Jawaharlal Nehru in  Constituent Assembly mah ah India suahtakna angahna thu gen a. “At the stroke of the midnight hour, when the world sleeps, India will  awake to life and freedom” ci in zanlai 12:00 ah leitung ihhmut hunlaitakin “Independent India pen nuntakna thak neiin suahtakna nuaiah  hongpianga, awhbeh leh ukcip a omten eima deihdan I imailam kalsuanzia vai ihawmthei ta a, India dan Constitution zong nei in kuama hong lak saktheih hilo (rights) manphatak inei hi” ci hi.Gamleh minam ading anuntakna itsit hetlo nasem Pu. Gandhi pen kum 78 mi hi in, 30 January 1948 in Nathuram Godes in New Delhi ah kaplum hi.Thulaksawnna - Mahatma_Gandhi wikipedia.org

Monday, 17 August 2015

Mite mamngilhloh ih hihtheina ding

Mite’n hong phawkleh kinuam mahmah hi. Tua pen silh leh teen, sum leh paai neihna hang hi masa lo-in, lungsim puakzia a hoih neih man hizaw hi. Tua ahi manin mite’ phawk ding na utleh;
1. Thusiam in.Mi tawh na kiho ciang, ”Lungdam  mahmah ing”, ”Hehpihna tawh”, cih kammalte na lungsim takpi tawh zangh in.
2. A min sam in.Mite’n i min hong samin hong hopihleh kilungdam mahmah hi. Nang zong mi na hopih ciang a min sam hamtang in.
3. A hoihlamin mu in; Nuihmai in.Nuihmaina in kiim leh paam khel zo hi. Na nuihmai theih nadingin na khempeuh a hoihlamin mu in.
4. Hun maan in.Kikhopna, mopawi, thu kikupna cihte ah hun maan hamtang in. Hun maan lohna in midangte thupi sim lohna hi.
5. Na gen bangin sem in.Mi a tamzaw in a gen bangin sem lo uh hi. Tua ahi manin na gen bangin sem in.
6. Mi hehpih in; Zahtak in.Khat leh khat kihehpihna, kizahtakna in lungnopna hong pia hi. Tua banah mi’ hong phawkna khang sak hi.

Gual lelhna pan thokik in

Mihing khatin ih pian a ki pan guallelh na tam pi ih tuak khangeitek hi. Ih neulai in lai kia, dan ong ki pia, ki demna ah lel cih bang in hi to to in , ih gol khit tak ciang in zong nasep na ah gual zo lo, nasep ong ki khawk sak, neih leh lam sum leh paai te sum cih bang in gual lelh na , sup na te ih thuak kha zel hi.Ih gual lelh tak ciang in bang hang hiam ci  thei zel hi hang. A tam zaw ah lung sim a neu lai tak in ‘ kei mawh na hi, hi ci zaw leng ci in ‘ ei leh ei ki mawh sak thei hi hang. Ih gol to sem sem in thu ih ngaih sut theih sem sem ciang in mun khat peuh ah ih gual lelh khak leh zong kei hang bek hi ci in ki ngaih sun nawn sam lo hi.  Ei tawh ki tuak kha te, ih up nate, ih thu khun te , ih khua hun te’ cih dan in ki ngaih sun kawm thei ta hi.Tua a hih man in na nuntak na ah gual leh na , haksatna khat peuh peuh na tuah khak leh lung kia pah lo in , a thu a la lim tak in ngaih sun kik in tho kik inla han ciam kik in.

Sunday, 16 August 2015

Nosuahna leh Cidamna dingin Nai8 sung

British University khat in ih mutna tawh kisai in thu na kan khia uh hi. Tua a kan khiatna pan un kum 46  apha numei khat kal khat in ni khat nai 8 sung ta ih mu sak in , a kal kik teh nai 6 sung ih mu sak uh hi. Tua a sin na uh pan in , numei nu ii cidam na tawh ki sai ong mu khia uh hi.Bang teng mu khia uh hiam cih leh a lim sung ah ih muh bang in ni khat nai 6 sung bek a ih mu te pen a kum zah sang in teek zaw hi. British gam bek hi lo in  a dang gam thupi tam pi tak in numei , pasal te’ ih mut hun a tawm na thu tawh ki sai  amuh khiat na uh tam mah mah hi. Nikhat nai 6 nuai a ih mu te in ei kum sang in , ong teek sak zaw in ih cidamna zong ong susia hi. An kam lim sak lo, lung am, tha nem sak hi.Nikhat in nai 7 pan nai 8 kiim a ih mu te’ in cidamna  hoih sak hi. Tua hunsang in tam pi ih mut na in zong hoih sak khin tuan lo leu leu hi. A vaal in ihmutna in phat tuam na ong pia tuan lo hi. Tua a hih man in ih ihmut hun man leh ih ci zong dam in, mel zong hoih ding hi .

Numei leh amanpha taksa

Meeting khat ah numei nih puan silh dan ki lawm mello a tomlua pumtung nate’ ki dawk dek dek in ong pai uh hi. Tua lai tak in meeting makaipi pa in tua numei te gel en in tusak masa hi. Lim tak a tut khit uh ciang in a khan tawn un a mang ngilh loh ding uh thu te’ ong gen hi. A mau mai en kawm in Pasian in leitung ah a man pha nate a bawl tak ciang in muh pak ding hak sa in lim tak in khuh in a ki mu ziau lo ding in bawl hi ci in gen dau dau hi.
1. Diamond suang man pha pen koi tak ah ki mu thei hiam. Lei sung a tawng pek mun ah ki khuh cip lam ih theih sa hi.
2. Pearl manpha te’ tuipi taw a thuk pen mun ah kamar te’ pumpi tawng ah ki khuh cip hi.
3. Gold ih deih mah mah a man pha te , suang khuah pi sung mun kawm ah ki mu thei pan in tua shwe themkhat no ih deih na tawh dum pi haksa pi in kito in ki mu thei pan hi.A thu gen kawm sa in meeting makaipi pa in tua nu ngak te’ en in na pumpi un tua man pha mah mah ih cih Diamond, Pearl, Gold te sang in man pha zaw lai hi. Tua a hih man in a man pha mah mah na neih uh na pumpi uh limtak in khuh huai hi. Na pumpi uh suang man pha bang in kem le uh cin suang manpha ih zon ding tak ciang in , a ki sam van , set leh na te dan mah bang in hak sa pi in han ciam in ong ki zong ding hi. A masapen in (kumpilam ) na inn kuan pih te, tua khit teh (nasep theih nading lai ) kitenna laidal pi , tua khit tak ciang in ( sepkhiatna) ki cian tak in ki ten khit ciang in inn kuan pih hih na , cih bang in a ban ban in ong pai ding hi. A thupi na neih uh napum pi uh lim tak in kem lo in khuh lo in om le uh cin avaak thap khat peuh maw, ngeina lo tawh suang man pha tawh bang in khat peuh in ngei na lo in ong han ciam thei ding hi.Thupi tak in , ki cian tak in ngei na om mah bang in suang man pha a ki zon bang in ong ki zon ding na deih leh a man pha ih pumpi kem siamni. Ih it , ih innkuan sung ah numei te , nu ngak te lim tak in nik leh puansilh siam in a man pha numei ih hih nang thapia in hawm sawn ni.

Friday, 14 August 2015

Than Shwe thuneihna atulnawnlo ding

12 August in Nay Pyi Daw USDP zumpi , Thauvui thautang ki cing a nei gal kap 200 bang in uum cih in Pyi Htaung Su HLuatdaw pu lah a hi , USDP Party ii pu pi a hi kawm Thura Shwe Maan leh a GS U Mg Mg Thein te’ a nasep na pan uh ki khawl sak hi. Thauvui Thau tang a dim tawh ki ging in uum cih na in thu nei khat , thu neih na anei khat in ki pawl na te’ gual zawh nop na tawh hep khiat na, a hih lam ki tel hi. Pu Thura Shwe Maan pen Hluat Daw thunei pi leh USDP party ah thunei pi bek a hih tham lo in , galkap puan silh lak teng ah a maa ii tung ah Pu Than Shwe leh Pu Mg Aye bek a om hi zen hi.Tu lai tak a ii president Pu Thein Sein leh galkap thu nei a hi Pu Min Aung Hlaing te’ sang in a inn teek zaw pa a hi hi. Tua a hih man in hih bang za liatna a nei thu nei pi khat a hem khia ngam kua hi ding hiam ??Kei muh na ah Pu Than Shwe,Pu Mg Aye te’ khutnuai te’ ii gam vai ki pei na hi ding hi ci in ka um hi. A hi zong in ka zak khat vuah Pu Shwe Maan pen Pyi Htaung Su Hluat daw pupi ding mah in koih lai ding ci uh hi.BBC Burmese in a genna ah “ Hih bang in USDP party makaipi pa tha zawh in a hep khiat na thu uh in a hoih lam ma nawh loh na hi , Democracy lampi ih kal suan lai tak in hih dan thu piang ding ki lawm nawn lo hi”ci in gen uh hi. Tua ciang in ‘ Thura Shwe Maan leh Pi Su Kyi kawl gam a ding in khut ki len in sem khawm ding ci in lung gulhna a neih ban ah , gam ki uk na tawh ki sai thu leh la te khel ding hi hang ci in a lawp mah mah khat a hih man in ki hem khia hi’ ci in zong ki um mawh hi.Na phawk kha lai ding uh hiam, a bei sa hun khat lai in gal kap sung ah Pu Than Shwe, Pu Mg Aye khit teh Pu Khin Nyunt kawl gam bei sa president, zong hi bang in na thuak kha ngei hi. Hi bang thu piang den te’ in gam phat tuam na ding om mello hi.Hih bang thu teng ki kal ah ei a diak diak in Zogam pen ih gam sung ah bang mah a nei lo pen ih hih ban ah , ih theih sa mah bang in ih kumpi te in lah , thu a neih nang un amau leh a mau ki hem khia ngam, bek tham lo a biak uh lutol te na ngawn a that ngam te uh hi.Tua a hih man in Ih Zogam a hoih kik nang in ih lam etna bang om hiam. Ih lam pi te sia in ih kam zat ki bang lo in , party na ngawn 12 bang om ta hi.Ki thu tuak ni. Ih kumpi te’ tung pan ong piang ngei mello ding te’ lam en in khat leh khat ih ki mudah a , ih ki tawt tawt sang in ih gam, ih lei, ih minam a ding in khut ki len in maa pang khawm ciat ni.Zomi te’ in Pasian zah tak in gam leh minam a it pha deuh ih hih mah bang in ih gam ih lei a ding khut ki len in maa pang in kal suan ciat ni

Ahoihlam muhna, bangci ngah ding

1. ‘Hih zo ning’, ci-in kimuang in.Na khat peuh na sep ding ciang ‘Ka hih zo tam?’, ci kenla ‘Hih zo mah ning’, cizaw in. A hoihpen ding lamen inla, a siapen ading zong kiging khol in.
2. Tu a na dinmun saansiam in.Mi tawh kizopna a siat ciang, sum leh paai na tuahsiat ciang ahi bangin saansiam in. Tua hileh  kipuah kik ding na hanciamna ah na hun mawk bei lo pah ding hi.
3. Ciamteh in.Thusialam in hong ukzawh loh nadingin na hoihna a om sunsun teng zonsiam in. Na hoih lohna leh na hoihnate laibu sungah ciamteh inla, simsim in. Tua in koici kalsuan ding cih hong lak ding hi.
4. Mawhna kimaisak in.Mihingte khat vei sang a tamzaw kikhial kim tek hi. A kila kik thei nawn lo na khialhnate ngaihsunsun a lukunkun ding hi lo hi. Mawhna kimaisak inla, mailam ah a hoihpen dingin kalsuan in.
5. Midangte tawh kitehkak ken.Lungsim neuna i cih pen midangte tawh i kitehkakna pan hong piang hi. Na mailam pen nang khutsung ah om ahih manin a hoih theipen dingin nungta in.
6. Kimuanna tawh mainawt in.Martin Luther King in, ” Na leen’ theih keileh tai in; Na tai theih keileh pai in; Na pai theih keileh bokvak in. A thupipen mainawt ding hi”, ci hi. Tua ahih manin na sepna peuh ah kimuanna lungsim neingiat in.

Thursday, 6 August 2015

Down To Earth

By: Justin bieber
"Down To Earth"
Ohh...ohh..ooh.. I never thought that it be easy cause we both so distant now And the walls are closing in on us and we're wondering how No one has a solid answer but just walking in the dark And you can see the look on my face it just tears me apart So we fight(so we fight)throungh the hurt(throungh the hurt) and we cry and cry and cry and cry And We live, and we learn and we try and try and try and try....
Sakik: So it's up to you and it's to me when we meet our middle on our way back down to earth Down to earth dwon to earth on our way back dwon to earht Mommy you will always somewhere and daddy I live outta down So tell me how could I ever be normal somehow You tell me this is for the best so tell me why am I in tears, whoa So far away and now I just need you here So we fight,through the hurt and we cry and cry and cry and cry And we live, and we learn and we cry and cry And we live, and we learn and we try and try and try and try So it's up to you and it's up to me when we meet our middle on our way back down to earth Down to earth down to earth on our way back down to earth Back down earth...We fell so far away from when we used to be And now we're standing and were do we go When there's to road To get to your heart let's start over again...
So it's up to you and it's up to me when we meet in uor middle on our way back down to earth Down to earth down to earth on our way back down to....I never thounght that it be easy cause we both so distant now And the walls are closing in on us and we're wondering how......

Tuesday, 4 August 2015

Hong nehno sak Tangthu

England gamah mizawng a tam mahmah hunlaiin vanguu papi khat kiman hi. Tua hun laiin guta te sihdaan kipia hi. Mipi maiah thukhenna akibawl laitakin Sitni khat hong dingto a, thudotna hong nei hi.
Sitnipa: Nang bang hangin hong kiman hiam?
Papi: Ka zi ka tate tawh ka neek ding vansai panin neektheih tuamtuam ka guuk man hi.
Sitnipa: England gamah tulaitak thukhun tawh kituakin vangu khat akimat leh bangbang a gu zongin Sihdaan kipia thei hi cih na phawk kha hiam?
Papi: Phawk gige, thei gigepi mah a ka guuk hi.
Sitnipa: Thukhenpa aw, hih papipa pen thukhun tawh kituakin a si ding ahihi. Ahihangin khentatna na bawlma in hih thu ngaihsun pha in. England pen Christian gam hi. Hih papipa in nasep nei lo hi. Tulaitak nasep nei lo England gamah mi tampi om hi. Hih mipite teng lakah zong nasep nei lo alangh sangin tamzaw uh hi.Thadah man hi lo in gamsung kikheelna hang leh kialtunna hang ahihi. Hih papipa in vansai panin neektheih gu keileh azi leh a tangek teng a puuksi ding hizen uh hi. Van guuk pen mawhna hi lo aci hikeng, ahizongin hih papipa in a innkuan nuntaakna dingin van a gu ahihi. Christian a kici ei tengin bang hangin ih sanggampa guuta suak zo liang dingin cimawhsak ih hi hiam? Bang hangin huh ding sangin mawhsak a sih sak ding hanciam zaw ih hi hiam?Tulaitak ih Up Zeisu eite lakah hong om leh kua mawhsak zaw ding hiam? Ngaihsun pha in. Hih papipa pen akhial hi lo hi. Eite a khial ih hizaw hi. Sihdaan a ngah dinga kilawm eite ih hizaw hi. Tua ahihmanin ih mawhna amaina dingin hih munah hong kikaikhawm mimal khat ciat in sum peek 5 ta hih papipa tungah pia ding hi hang (ci hi).(Thukhenpa in tua thu a ngaihsut ciangin thukim pah hi. A si ding pa si lo in mipite huhna hangin amah leh a innkuanpih teng nungta zaw uh hi) .