Na maiah na lungkimzo lian lo thei hi.Na mai a ngo zawk deuh nang leha mam zawk deuh nangin na Inn pan nangmah in Face Mask bawltawm theihiteh.Company te bawl te lei na sawm leh sum tampi bei ding hi.1. A ki tangsam vante:(a)Khuaizu Sikneu dim nih(b)Sekthuk(Lemon) tui sikkeu dim nih mahA bawl dan:Khuaizu leh lemon limtakin gawmkhawm dikdek phawt in.Tua khitciang namaiah nuh biak buak lel in.Nai lang khitciangin mai phiat kik ding ahihi.Tua in maivun ngosakin etlawm sak zawdeuh thei mawk hi.2.A ki tangsam vante:(a)Camomile Tea(b)Oatmeal singkeu dimkhat(c)Khuaizu sikkeu dim nih(d)Almond Oil taak nihA bawl dan:Camomile Tea leh Oatmeal a kikim in gawmkhawm in.Tua ah Almond Oiltaak nih leh khuaizu sikkeu dim nih hel in.Limtak in tawk zan dikdekin.Tua khitciang na maiah nuh ta mai in.Minute 15 khitciang na maiphiat kik in.Tua in vun no suahsak thei tazen hi.3.A ki tangsam vante:(a)Tangmai tui sikkeu dim nih(b)Dawnpawl tui sikkeu dim nih(c)Yogurt sikkeu dim khat(d)Bawngnawi sikkeu dim khatA bawl dan:A tunga kigen teng limtaka gawmkhawm ding, tua pen mai ah nuh dinginminute 15 khitciang maiphiat kik ding hi ziau ei.Dawnpawl bang beltoner hoih mah mah khat hi bilbel hi.Tangmai in maivun vaak suaksakthei hi.Yogurt in maivun neem sak thei hi.Hih bang teng hong kigawmciangin vun siangin ngo hi.4.A kitangsam vante:(a)Pongmouh them(b)Malai(Bawngnawi Cream)A bawl dan:Pongmouh leh Malai gawmkhawm in la, minute nih khitciang na maiah nuhin.Na maiah na nuh khit minute 15 ciang na mai phiat kik in.Hih penmaivun adingin hoih bilbel hi.5.A kitangsam vante:(a) Bawngnawi hai khat(b) Flower Blossoms sikkeu thumA bawl dan:Paak pen bawngnawi lakah khak in la, mei sa lua lo ah minute 30 sungsuang in.Tua khit ciang khingdai sak phawt zawzen in.A khinciangin namai ah nuh ziau in.Hih zong mai vun adingin hoih vanglak hi.
Paunak 24:5 Thahatna sangin pilna hoihzaw a, thakhauhna sangin thutheihna hoihzaw hi. (Lungdam)
Friday, 29 May 2015
Mipilten Numeite bangci muh!
1. Khang tangthu kisuutna laibu sungah tuciangciang numei min kihel nai lo lai bilbel hi. (Virginia Woolf)2. Numei leh zawhngeu pen a ut bangun hong gamta lel ding uh a, a awlmawh lo leh a patau lo dingte pen pasalte leh Uite ahi uh hi. ( Robert A Heinlein)3. Numeite lungsim pen manlang mahmah hi. A paktat simsimte uh ngai thei pah uh a, a ngaih khit uciangin it pah uh hi. Itna leh mopawi kizomto suak pah leh ut thei lai uh hi. ( Jane Austen)4. A gamtat hoih leh a citak numeite'n khang tangthu kigelhna laibu sungah mun ngah lo zaw uh hi. (Laurel Thatcher Ulrich)5 Pasalno khat pilna tawh na pattah aleh pasal khat bekmah a pantah na hi a: Numei khat pilna tawh na pattah aleh mihingte nuntakna khang khat a pantah na hihi.6. Hih leitungah numei om lo bang hileh pasalte bang suak in na um aleh? Bang ih suak diam thei keng, ahizongin leitungah numeite om lo hizen leh pasalte pen kitawm mahmah ding hi cih bel telpi in tel ingh. ( Mark Twain)7. Numei khat a ka pianna hangin " Hih ka gam, hih ka leitang hi" cia ka aituam lak theih ding mun leh gam om lo hi. Numei khat ka hihna hangin leitungbup kei gam hizaw acinuam ka hihi. Bang hang hiam cileh ka pasal ding kua hiam kigen khol thei lo hi. (Virginia Woolf)8. Numei leh pasal ngaihsutna kibang kim lo hi kici hi. Himah hi, a kibang lo lakah a kilamdang phadiak khat om a, tuapen: Pasalten nakhat pepeuh mangngilh ziauziau thei napi, maisak zawhna lungsim nei lo uh hi. Numeite leuleu ciangin maisak zawhna lungsimhoih nei uh a, ahizongin maisak khin mah taleh cikmah hunin mangngilh zo ngei lo uh hi. (Robert Jordan)9. Numeite'n gam uk kumpi hong sem uh hileh gal kidona cihbang om lo kha thei hi. Ahizongin khakhat in atawm pen ni 28 sung kitot kiselna leh kilemtuamna tawh hun hong bei den lel kha ding hi. (Robbin Williams)10. Numei na hileh hih thu ciamteh in: Thuneihna leh vangliatna hong kipia ngei lo ding hi. Tuate na deih leh nangmah ngiat pai a na lak tawm kul ding hi. (Roseanne Barr)
KalNi simdan
Khangluite ZCLS Mikang
Thangsa ….. Pizing ….. Monday
Langmai ….. Pithai ….. Tuesday
Ningtho ……. Nilai .. Wednesday
Leipak ……. Laizing ….. Thursday
Zumsakeih … Laithai ….. .. Friday
Sakawn ……. Nino ……. Saturday
Nipi …….. Nipi …….. Sunday
Pasal,Numei
PASAL, NUMEI / HUSBAND AND WIFE
PASAL=HUSBAND *P=Pasian'thutawh innkuansung makaih.*A=Asia apha khensiam.*S=Sepna bawlna ah hanciam.*A=Ahunzuia thupiangkan.*L=Lungduai.HUSBAND*H=Housing. (Inn leh lo vai pasalte vaipuak.)*U=Understanding. (Asia apha telsiam)*S=Sharing. (Nekhawm dawnkhawm)*B=Buying. (Akitangsam bangin lei.)*A=Attention. (Thusimh thudonh.)*N=Never (Atawntungin)*D=Demanding. (Kitasamh sak ngeilo.)NUMEI=WIFE *N=Neek le dawn tavuanla. *U=Um le beel siangding geel. *M=Maitai/nuihmai. *E=Ettuam paihtuam neilo * I= Innkuansung nopna'ng numei thupi.WIFE *W=Washing (Silh/teen siangthosak.) *I=Ironing (Maamsak ziilzial.) *F=Food (Neek/dawn abaisa in koih.) *E=Entertainment (Zin le leng hosiam.)
Thai Kumpipa kammal
Bhumibol Adulyadej kammal ciapteh huai pawl khat.
Tutung Thai kumpi pa Bhumibol Adulyadej kammal ciapteh huai pawl khat sim dih ni.1. Mimtang, taangtang khat tuisik tak khat bek ahiphial zongin nekledawn ding aom sim in lungdam tawntung in.2. Pasian tungah thu na nget simin neihlelam hauhna ngen kha kei in la, pilna le hanciam zawhna tha bek ngen zaw in.3. Lawm thak na neih pen letsong hoih khat hi, tua mah bangin na lawm luite zong akipai thei lo amanpha ahih lam phawk den in.4. Biakna tawh kisai Pasian thu kigelhna laibu kum simin khat ta beek sim sawm hamtang in.5. Nang mahmah mi hoih na suak theihna dingin mi dangte hoihna dingin va huh sin dih in.6. "Lungdam ing" cih kammal cilbawl ken la, tampipi zat sawm zaw in.7. Na lawmlegualte hong kuppih thusim, a thuak khakuh khasiatna hong kuppihte hoih takin ngaihsak in la, kepcing sak in. Mi dang tungah thanggen sak ken in cihna hi.8. Mawh maisak nopna lungtang neih sawm den in.9. Thu gen ding sangin, thu ngaih zawh ding lam hanciam zaw in.10. Na khialh khak aom leh khial kha ing ci ngam in.11. Na kiat leh, na tuk leh, thokik, dinkik sawm pah in. Lau kei in.12. Haksatna tuak semsem gualzawhna ding limci semsem cihna hi.13. Evaluator sungah nasep vai thu kisel kha kei in. Kikhut khial thei cihna ahi diam maw!14. Na credit card avalin zang ngei kei in. A batin van na deih peuh lei gawp kha kei in cihna hi.15. Mi tungah na khialhna thumkik ding haksa sa kei in.16. Na theih loh thute thei keng ci ngam in. Na theih loh zumpih kei in.17. Tai tampi agamla khualzinna pen noptakin tung ding cih bang om thei lo hi.18. A suah phet in atai zanzan thei kuamah om lo hi. Damtakin kipan in.19. Nuntakna nopsak gualzawhna dingin ciil zek kul hi. Nanglenang ki it in.20. Sum akem siam lote pen akikhual lo, khantoh ding a-sawm lo mite hi.21. Mi kitawng nih ah akhawl masa, adai masa pen mipil zaw ahi hi.22. Khantawn nisim nasem cih bang hi lo zaw-a, nisim tawlnga kawm-a nasem hizaw hi hang.23. Lungsim khaut sak ding kisap hun om a, lungsim nem sak ding hun om hi.24. A tel lo mite a-tel dongin hilh zawh sawm in.25. Sum dangka tang na ngawnin maitang lang nih nei hiven, Nuntakna zong gualzawh hun, guallelh hun aom khawm zel ding mah hi.26. Na lungsim deihna bangin mawk gamtat pahpah kha kei in.27. Na ha bang hangin kitan thei? (a khaut luat man hi) tua leh na leii ee leh a kitan hia?28. Singkung no agol mengmeng ding deih in a-dawn pan kai gawm kei in. Kizung loh in si ding hi.29. Nisim in nanglenang thum vei ta asi thei nahih lam phawk sawm in, tua hi leh ahoih pen akiging thei den ding hi teh.30. Puan ang-kilh pen a-masa khat khial kha le-cin, a-vekpi a-khial na hipah hi.31. Nasep khat pepeuh tua hun, tua ni teitei in zo ding cih ciangtan nei hamtang in.32. Tui hai sungah tui alang bek aom bangin kingaihsun den in.33. Aksite le khapi pen sang lua deuh sam hiven, na bat zawh ding ciang bat sawm masa phot in.34. Nuntakna ah nasep nop tampi tak om hiven, a thupite sep masak theih sawm in.35. Laibu pen leitungah a-manpha pen pilna, thu theihna phualpi bang hi, kha sim bu khat ta bang sim zawh sawm in.36. Na khempeuh mun, zialetong, dan-te nei sak in, Van khat pepeuh na-lakna munah koihkik pahpah in. Mihing manphatna pen cihtakna le kiciatna, thumaanna cihte tawh kiteh hi.Hih Thai kumpipa pen Thai gam tangthu-ah kumpi-za sawt vei alenzo pen, a vangnei mahmah kumpi khat ahi hi. A pa Prince Mahidol in Public Health certificate Harvard University ah asin laitak December 05, 1927 ni-in Cambridge, Massachusetts hospital ah suak hi. June 09, 1946 in a-Upa kumpi Inn sungah thau tawh kikap lum a, tua pan in amah kumpi-za tu ni dong hong ngah to suak hi. A Upa sihna hang pen tu ni dong kithei khia zo lo hi. Bangbang ahi zongin hibangin gam khat kumpi sawtpi asem Bhumibol Adulyadej pen mi mawkmawk hetlo, mipil mahmah khat na himawk hi.
Bishop Felix Lian Khen Thang Thugen
Sim leitungah mim bang piang buang, laizom pianpih ciin leh tuai, Zo vontawite va bang pil ding tup in lian pen e.b). Zo vontawite va bang pil ding tup in lian pen e, zatam lai-ah heisa bang pal gualtung tuan ding hai bang ngak lang e. 1. Kei bang Zomi lel khat, vaimim leh gataam tawh khangpa-in pilna sangpi sin a, maangkaang maangvomte lah ah maatutna ka ngah zawh na-in: "thungetna leh hanciamna", hang ahi hi.2. Kei aadingin holy days cih bang om lo-in, lawmte'n nai khat lai asim leh ke'n nai nih bang kasim tek mi nung mimaa a kiban zo pan ka hi hi.3. Ih sangnaupang hun sungah, thadah leh apieu laihsana-in phat tuamna hong pia vet lo ban ah a kizang theilo khat ahi hi.4. Rome om sung, ka lai vuan lai tak in, ka nu' sihlai ka ngah a, ahih hang dah man hun ding ka pia zo kei hi.5. Pilna picing i ngah khit tek, i sep nop khat peuhpeuh sem leng mi nuai ah ki om lo zaw deuh hi.6. Ngimna tupna a san leh gim zek tawl zek kisam hi. (High aim, high price).7. Tu laitak hun pen, mipil taktah tam phalo-in, a kipilsak atam mahmah hun ahi hi. A kipilsak teng in mun ngah in, a pil taktak te’n ngah khin zo nailo ahih man in, i gam khangto zo nailo ahi tam?8. Ei Zomite'n sum leh paai i thupisak a, pilna i nunun hi.9. Athak khempeuh zong hoih kim lo a, alui khempeuh zong sia khin tuan lo hi. (Sangmang Hau Go)10. Ih pu ipate pen lawki Christian a na hi uh a, eite pen Christian lawkite i hi hi.11. Ih pu i pate' ngeina hoihte nuntakna Pasian kammaltawh phungvuk siam in, no suak sak ni, nuntak pih ni.12. Ih gam i lei tulta keuta ci-in nusia in taisan kei ni. Isreal mite mah bangin ih gam i lei zunsiam puahsiamin nuntak gim namsak kik ni.13. Ih pilna leh ih siamnate Pasian minthan nading leh i mi isate aa dingin zang siam ni.14. Ih mi i sate in, gilkial pen na sa mahmah in, ahih hang laitheilo pen phamawh sa tuan nailo, awlmawh tuan nailo uh hi.15. Tu hun pen thugen (agen) siam mi tam in, a sep siam mi ki tam nai lo hi.16. Lai Siangtho nuntakna kammal kisim ngeingai napi'n, a nuntakpih kitam nailo hi.17. Ih gam pen B.A. ong vive te'n, lo kho sing puo-in, Kumpi na leh Pasian na khut kilen-in i sep khawp ngei ngai ciang hong khangto mahmah ding hi (cf. Sangmang Johnson).18. Thu ngaih ki han ciam tei napi'n, zuih kisawm, nuntakpih kisawm zo nai lo hi.19. Tu nia na zawh ding nasep khat pen, zing ciang cia nel siahin, azing ciang azah nih na sep zawh kei leh ni khat ai a sum na hi hi (English Proverb).20. A zawng ciatciat, apilpa/nu mah kilawm zaw; ahau ciatciat, apilpa/nu in sawt khawm zaw; amel hoih tuaktuak, apilnu mah ngaih baang zaw; hai a mel hoih sang, mel hoih lo a apilpa/nu kizang thei zaw; apil tuaktuak, thu-umte mah in khantopih zaw lai.21. Ei mite pen, sum leh paai leh neihsa lamhsa bek hilo; ngaihsutna, thupi khualna, ki-itna, thumanna, thu-upna, ki niamkhiatna, pilna ciimna, thu theihnate ah zong ki zawng lai mahmah hi. Tua banah, omdan khawldan, gamtat luhek kampau ziate zong kiniam lai mahmah hi.22. Tu laitak ih neih hunte zat siamna-in, mailam khanto nading kipatna siksan/pansan hoih pikhat ahi hi.23. Mite' nuntakna lapsang sakna-in, nang' nuntakna a sang pen ah hong tungsak hi (By elevating the lives of others, your life reaches its highest destination).24. Lungdamkoh siamna in, ngah kikna ding tuinaakpi ahi hi.25. Natup na ngimna mitsuan gige in.26. Na nuntatzia-in, na ngimna leh na ngaihsutnate hong kilangh sak hi.27. Ih nisim nuntakna ah ih tuak, gimna tawlna, dahna kaihna, hamsat lunglennate in, thu hong ngaihsunsak mahmah a, tua in khantona leh picinna lam ah hong tonpih hi.28. I pu i pate in, lungdamna Pasian kammalte na nuntakpih khin uh ahih manin, ngeina hoihte tawh picingtaka anungtate ahi uh hi.29. I nuntak sungin, veng leh paam le i kiim i paam a om singkung lopa, ganhingte tawh kilemtaka om khawm diamdiamna-in vantung gam malepna ahi hi (cf. Dr. Do Sian Thang).30. Eite-in ni sim nai sim a piang thu leh la leh nate tung panin, thuman thutak i zong thei ding kisam hi. (We seek truth in facts)31. Mipawlkhatte-in, van tunggam a kinileh bang kek khat in, a nopna ciiltui kai liangin Lai Siangtho tawi kawm a a gengen hang, leitung nop nading leh kepsiam dan ding, i lei nunna ah, van nunna i tunsakding ki phawk zo nai lo hi. I vantung thungetna a mawkna pi hi lai zen hi.32. I mite pen antawk ding han ciam, sum leitawi hang mahmah napi’n pilna tawk dan siam zo nai lo deu.33. I mite pen zindo dan (innteek sepdan) zong kisiam zo nailo ban ah zintun dan zong kisiam lo phadiak, zin hoih zin gina hih ding gamla lai mahmah hi (I kim i paam pen innteek hi-in, ei leitung mite pen zinte i hihi). Ei Tedimmite’n zin koicido cih pen ngaihsut huai mahmah hi.Topa sungah kongit, sangam u leh nau, nu leh pate, ih pu ih pate in a beisa kum 100 lai dongin, dawi (pusa pasa) nabia uh hi. American Baptist Missionaries te leh Foreign Missions of Paris (Piantit topate) tungpan, Topa Zeisu hong gupkhiatna, lungdamna thupha ana kisan siam ahih manin, tu-in eite in, Christian te ih hihta hi. I Zomite ki ciaptekna ahi Zo vaphual lim ih thupisak ma bangin, Christian te i ki ciaptekna ahi, Singlamte lim zong ih thupisak zaw kan laiding kisam hi. Ei Zomite-in, mual dawn leh biak-inn dawn khawngah Singlamteh phuh ding i han ciam mah bangin, i lungtang satak tungah phuh ding hun ta hi. A singlamte tawh nungtak tawntungna hong piak bek thamlo in, Topa Zeisu in, Singlamte pen, thuhilna tokhawm bangin hong zaang lai a, tu nidong in eite in bangci gamtat luhek kampau dinga, bangci lampi tawnding cih hong thuhilna, “Kei-in, lampi kahi hi. Thuman thutak kahi a, nuntakna zong kahi hi”, (Jn, 14:6) a cihna tawh hong kipsak lailai hi. Tua ahih man in, Singlamte pen, nisim naisim i nuntatna sungah, ih etteh dinga Topa hong piak nuntakna liimlang, i ki tawitekna, i pikhau, i ciantuai, i tuitai leh i gamhoih penpen (Criterion of Christian Life) ahi hi. ‘En un, hing ta un’, (Num. 21:4-9), ci-in la a ih sak mah bangin, Singlamte pen, kimuhdana, hehna leh kithangpainate a om na munah ki–itna leh kilemna; a ki phasakmite adingin kiniamkhiatna; khat leh khat kitelkhial nate a omna ah mawmaisakna; ci leh sa nopsakna sungah kidiah in mawhna sungah a koltangte adingin, suatatna leh hinkikna; a zultatte leh a zuautheite adingin, citahna leh thumanna; kisimmawna leh kiniamnetnate a om na munah kizatakna; alungleeng akhuangaite adingin, kihehnepna ahi hi. Singlamte tawh ih nuntat a, ih kalsuan ciang bek in, Pawlu tawh kibang in, “Singlamte tungah Topa Zeisu tawh ka kikhaikhawm zo a, tu’n kei a nungta hinawn lo, Zeisu ka sungah nungta hi”, ih cingam pan ding hi. Topa Zeisu tawh ih sikhawm a ih thawkhawm leh, Moses leh Tuuno la (Ex. 15:1-21; Rev. 15), Alleluia (Praise the Lord), cih gualzawna leh lungdamna lapi ih sak ziazia dinga,Amen (so be it), hi tahen, ih cina in zong khiatna hong nei pan ding hi. Tua in, Christian picingte i nuntatzia ahi hi. Cope Topa kum 100 cin Jubilee phawkna pawi ih bawlna ding ah, a masa penpen in, Topa tungah lungdam kohna ih nei masak ding kisam hi. Banghang hiam cihleh i nuntakna mahmah Topa thupha hi a, tua nuntakna thupha pen, Topa thupha lo tawh mainawt zo lo ding hi cih phawkin thungetna tawh Topa a bel siam, Christian picingte i hih nadingin hanciam ni. Israel mite sekneelgam sungah Pasian in, zan in meikhuampi tawh ahi zongin, sun in meeikhuampi tawh a makai ma bangin (Ex. 13:21), Topa’n eite zong, a taklam khut tawh hong dal, hong cing, hong kem, hong makai tawntung in, ihmaa hongtunpih ding hi. Tua hihleh, Samuel mahmah in, Cope Centennial Jubilee MualsuangEbenezer hong phuhkhawmpih kik dinga, Topa in tuni ciangdong, hong keem, hong gualzawhpih leh hong sihpih hong hindenpih ih Pasian ahi hi (cf. 1 Sam. 7:12), ci-in ih kisial, ih ki-angtaangsak ngam pan ding hi.Ih Zogam, Tedim mite lakah Pasian' deihna i kicin sak nop leh Christainte kipumkhatna (Ecumenism) i seploh phamawh hi cih phawk ni. Khatkia kikhuasa zo ngei lo hi. Tua ban ah, Christiante kipumkhatna in mihingte phuahtawm thu hilo-in, Pasian sawlna (divine imperative) hi zaw hi. Hih thu pen mihingte deihna hi lo-in, Pasian gelna hi zaw ahih manin, ecumenism pen missionthupi mahmah khat a i koih ding kisam hi. Ei Christiante pen, Topa sungah kipumkhat in, khut kilen, ma pang khawm a, i minam leh i gam i lei apuah khawm a zun khawm dingte i hi hi. Kamdang khat in ci lehang, Pasian gam pen hih leitung, a diakdiak in i Zogam ah hong kiphuh theih nadingin, ei Christiante in pumkhat sakhat i suah ding ki sam hi.Christian biakna, lungdamnathu i cih pen vantunggam a ding bek hi lo-in, tua vantunggam lei-ah hong tungsak pen lungdamnathu ahih lam phawk siam ni. Christian biakna i cih zong lunggulh biakna bek hi lo-in, nuntakpih biakna leh sepkhiatpih biakna hisak ni. Tua ahih manin ei Tedim Zomi Christiante in kum zalom sawmnih le khat sunga i nuntak zia dingte gel khawl khawlin, mission kum zakhat a cinna kum 2010 ma in i nuntakna sungah biakna le ngeina tawh kituakin picing tak a i nuntak zawh nading, Pasian kammal tawh i upna le i gamtat i luheknate i nuntakna sungah i nosuah sak zawh nadingin han ciam ni.Tulaitak Christiante dinmun:(1) Tulai Tapidaw biakna sungah vai khat peuhpeuh i sep ciangin, Tapidaw masate hun laia bawlsiat, simmawh, cilphih a nathuak lawh uh a nusiatsa animism dawi biakna leh zu lo-in kiphamawhkik hi.(2) Lawki Zomite misi bangkua ah sibawlte sikemte simloh in ankeu liik lo ahih hangun, Tapidaw Zomite in misi bangkua ah zu leh sa a kham a neek mateng lungkimlo uh hi. Ei Christiante peuh mahin, tuilum bek tawh nuam khawm dah khawm a, Topa deih dan a i om zawh nang han ciam ding kisam mah mah hi. Vai khat peuhpeuh ah meh ciangbek tawh lungkim lo/phasak lo uh a, saluang simin salu suang uh hi. Animism thupi/phamawh kik mahmah ahih manin, Tapidaw pawlpite pen a si a nuamte bangkua sungah innteek zo nawn lo, vaihawm zo nawnlo-in, zuhai leh sabak bekmah in thu hong nei zawta hi.I Pawlpi pen eimau thuthu a i kawiheek ding, i pei lengleng ding hilo-a, thu um/zui mite i hih leh Pawpi thukhun i zui ding kisam hi. Jesuh sisan sungah kizual zo nailo hi. Beh leh phung kipawlna pen hong ultung kikin, ki thupi sak mahmah ahih manin, Pawlpi i cih zong, kipawlna society dan khat bek ciangin, kineu seek ta maw hi. Himah taseleh Ministerte in a mipi/a thuzuite uh Pasian thu thuk pipite muam thapai uh ahih manin, amaute-in valh zolo ne zolo napi’n limsa in, thei tamin, tel kuam om lo dan in ki om hi (the discovery of Zoland by Gougin, 1980, page 2).(3) I gam tulta, mi nam dangte lakah sal leh innteeng sila kisuak. Mizo gama nasem pawlkhate bang, akamphate’n pi hoih pu hoih amuh uh hang akamsia vanglakte pen kivel kisat ton sial ngawh a hong kigo lel dankhat hih tuak hi. Hehpih huai zong hong kisa nawnlo. Sal suahna thu ki ngaihsun lo-in, khitui tawh i thalawhsa sumpen a hoih a pha leh Pasian deihna lam ah zat ding ngaihsut lo-in, Pasian thupha hi ci-in phualneekin mitphiat kalin gaihtum ding i sawm ta zen hi (Sia Gin Khan Khual; It seems that they want to make history of eating and drinking only, the discovery of Zoland by Gougin, 1980, page 61). Ei Christiante pen Christianism Pasian upna lam pan i nusiatsa animism dawi vai lam tengah i ciah kikta hi (cf. 2Pet. 2:22; Prov.26:11).(4) Leitung bup huam in, mipil, misiam, mi minthang, mi khuasuak i om tei hang, a tamzaw tawh zing vai nitak vai ki hawm khawm thei lo hi. Tedim khuapi ah Zo lengthe khuang nawnlo, Tedim Sangpi Golden Jubilee innpi ki lam zo nailo, Haiciin lui kikhe zo lo, Sialtaang tui ki khamlo semsem, tuisik takpi ki tawlmeek liang in i kituh niloh hi. Thumanlona gah a lo/a ne i hi hi.(5) Ngeina kician nei ngeilo minamte bangin i om a, niik nangawn puan in kisil in, tawngnok (puandum) pen niik in kiteeng ta leuleu hi. Zum huai hi. Ngaihsut huai hi.(6) Tulaitak pen, i Ministerte in mipi a makaih ahi uh hi. Leitung leh Vantung thu amaute khut sungah om hi. Amaute in zong ‘Zomite khantohna pen Pasian hang bek mah hi’, ci-in thudangte thawl sak zolo uh hi. Kimakaih khialta i hih manin, Gongkhak thei; Khansih thei, Innmang thei cihte peuhmah Zomite ngaigsutna lungsim sungah teeng nawnlo in i zulhzau mang gawp ta hi. Ei Christiante in Pasian hehna a thuak tak ciangun, Pasian dan ci lo-in, ‘Dawi peh’ peuh ci zaw sawp uh hi. (the discovery of Zoland by Gougin, 1980, page 48).(7) Pawlpi tam semsem pung semsem 100 bang val liang leh kilawm, ki-itna leh ki pumkhatna peeng semsem. Hazatna, kielna, phulakna, kibawlsiatna khang semsem, mawh maisakna, kizaktakna, lungduaina teng veng semsem, Kha gilo, Khanin gah tam lua, Khasiangtho gah om phalo, Christiante nuntakna ah Khasiangtho nuntakna gun mei bangin thengta (cf. Gal. 5:22-23). Pasian thu um/Pasian nasemte'n sum vai leh numei vai cihte tawh Pasian min ki daisak hi. Thu-umlote kizozo nailo-in, amau in hong zozaw ta hi. Mopawi nopci ding ki hanciam tek na ven, innkuan nopcit ding ki vai hawm zo nai lo. Zomi innkuan sungte ah, Teek leh mote ki lemlo pha deuh. Tate'n zong nu leh pate thu mang nuam nawn phalo. Inn kuansung limcit lona-in pawlpi sung hong lawh to hi.Biakna upna tuamtuam hangin ngeina van manpha tampi mei tawh kihal tum ta. 1990 kum pawla kipanin Zogamah BEH thu hong kikin kik leuleu-in, a ki-it a kingai sapipite zong hong ki-it nawnlo hi. Beh pawi khawng, khua pawi khawng a uang takin ki bawl ngeingai . Tua tawh khawl lo-in, biakna pawlpi sungah zong beh in thunei kawmkawm ta hi.(8) I Pawlpi tekah, biakinn hoih, inn hoih lo hoih lam ding ki han ciam tek napin, thu-um kician, thuzui hoih hih ding kihanciam zo nai lo hi. Lai Siangtho anungta Pasian kammal zui-in nuntakpih ding sang, Lai Siangtho pen ei deih dan bek in, ki deihkaih pian ta maw hi. A dang khat in cileng, Lai Siangtho in ei hong makaih in, a deihna i zuih ding sang, ei i deih dan hat in kitawi ziau in, cim phawng dan khat bek in kisim lel a, Pasian kammal pen nungtakpih ki sawm zo nai lo. Pasian kammal, Lai Siangbu, Zomite’ bangkuan sungah, zin tang lai, zual zo nai lo.(9) Ei Tedim Zomite pumkhat suah theih nadingin: *Lai Siangtho kammal proper namete kibang sak ding (Matthew, John etc..), *Topa thungetna (Vantung thungetna) namkhat version khat bek nei ding, *Zomite Pasian phatna labu namkhat ahi ciangciangin, *Sunday school pai zia leh Zolai zat dan leh hilh dan, *Christian common culture/minam lapi neih ding cihte a phamawhin kisam hi.Hihte pen thu taangzai, thu haksa mahmah hi napi’n, ngaigsut thei leng a olno mahmah khat hi ta leuleu hi. Bang hang hiam cih leh eite pen animism dawi nusia in Pasian Christianism a angpomte i hi a, Christian ngeina thak tawh i kalsuan zawh nadingin, i Missionaryte in hong pattak sate i hi hi. Hih thute, Missionary te leh Tapidaw masate-in Church conduct/precepts a na bawlsa uh hinapi’n, i mansuah leuleu hi. Pierrie Gheddo kici RC Topa khat in ama gelh,'Bang Hangin Leitung Thumna Third World Gamte Zawng Uh Hiam?' cih laibu sungahleitung thumna gamte a kici Asia, Africa leh Latin America gamte ah biakna pawi leh ngeina pawi tuamtuamte tam lua ahih manin sum khol man/theilo uh hi, ci-in gen hi. Leitung/ngeina pawite biakna pawi dingin i laihna ah hih thu kidop ding kisam hi. Biakna pawi, lungdamkoh pawite i bawl ciangin sum a khengvalin mawk zat ding hilo hi. A thu (Message) thupilak ding hizaw a, a kihel mimal kim lungnuamtak in kilawmtatna a neih theih ding uh thupisak ding kisam hi. Nuntak khuasakna a sukha zah dong dingin sum tampi beisak-huai lo hi', hong ci ngiat hi.Tua ahih manin, ei kiangah zong, si-in bei thuah; nuam in bei lua, ahih nawnlo nading hunta hi.Tu ni pawi bawl, zing ciang anngawl ci liang pen ngaihsut huai mahmah hi. Khiatna neilo beinate Pasian min tawh peel zo leng, noptuamna, khantohna leh picinnate-in hong nungzuih pah ding hi. Saul kumpipa in Pasian maipha a ngah lai tak in, a upna zong picingin, a gam sung pan dawi siam, aisan thei teng khempeuh hawl khia hi. A hih hang, Pasian in amah hong nusiat ciangin, upna lamah zong hong thanem tak teh, a hawl khiatsa En-dor khua a, dawi siamnu hong dawt bawl mah bangin (1Kings 3:3); tu lai tak i Christian tawn ziate i et phat kik kei leh thei lo phawklo kal-in, from animism to Christianism pan from Christianism to familism, clannism and tribalism, nepotism, privatism, personalism, semi-paganism etc. dawi nusia in, Pasian i angpom hang, Pasian nusia in inn kuan, beh leh phung din mun, kipawlnate ah i tun kik ding lau huai hi.I nusiat dawi biakna, i hawlkhiatsa dawite, tuni-in Christiante bangkua sungah thu hong nei kik in, hong zual kik leh ki lawm sa ing. Naboth in kumpipa Ahab kiang ah, hih leeng gah huai, kapu kapate gamh pen nang kong piak ding Pasian in deih lo hi na ci ngeu hi. Amah in a sisan a luan dong a huan na cing na kem hi (1Kings 21). A pu a pate ngeina leh a upna khah suah peuh mah lo hi. Tua mah bangin ei Christiante in zong, Pasian hong piak ngeina hoihte leh a diak diak in Pasian i gamh hoih pen a hi, i upna pen Isau banga an kuang khat peuh, na dang khat peuh tawh i khek hial lo nadingin, i han ciam mahmah kul ding hi. Pasian thu hong tunzawh kum zakhat khitteh Zomite in i lungngaih kik ding pen, "Eite sungah Lungdamnathu in zung a kha taktak hiam? or I upna, i ngeina leh i thu up zia leh i thuzui ziate a kizawi tawn hiam? cih thu ahi hi.Tua hi-a, Zomite ngeina tawh lungdamnathu nuntakna Pasian kammal sang thei lehang Zomite Christian picing taktakte i hi dinga, Christ in zong Zomite Topa taktak hong hiding hi. Tua ciang bek in, Zomi Christiante in, kha thu ah, taksa nuntakna ah, pilna siamna ah, Pasian thuthuk/laigil ah cih bang in, a ciang a ciang pan in, din mun namkim pan lawh cingin i khangto pan ding hi.Aw, tun leh zua ciin leh tuai, piangpan momno gualte, ih zaaitha patbang neemsak kei ni. Baanzal ziatsuan kilen kawm in, ih mailam nawi ciat ni. Mimbang pianna, pupa gamnuam, Heisa paakte apallunna, Zo vaphualte a gual nopna, etlawm gamnuam Zogam kuam ah, Sian sinthu cibang the in, Sianmang vontawi, Zeisu min, Heisa paalbang lunsa dih ni!
Saturday, 23 May 2015
Centurion thuakkhakk thu
Rome hunlaii in,Centurion kici Pasal khat ii kalsuanna ah phutkhak thute ien ciangin, tulaii iZomi makai pawlkhatte gamtat or ngaihsut ziatawh kisu'n pian saing....!
Hih (Centurion, Zopau-in galkap100 a uk/makaih'Pa)kicihi...Nikhat galkap 100tawh galsimdingin apailaiitak un,lamkal ah galten lam-block in napang uhi, hih mun ah akivatngawp takteh Rome lamten zolo uhi sikhin unteh acihkhitciang paisan uhi.aihang Centurion le mi4 kamphatnatawh misitelak ah misiten navuknelh aihmanin galten mulo aihmanin suakta theisa'm,himahleh galte gamsung aihmanin aciahnading uh gamla mahmah beklo lamzawi theilo sawnsawn laiihi hibang tengtawh Ni mitsuan in agam uh hiding aa upmawhnalam manawh in apaina vuah nawngkaina tuaktoto aihman un mithum bek cianlaii uhi tuabang mahin liama neipipi mahin masuan zomtoto veve takciang un, luiingei munkhat ah inn or buk khat na omhi amauzong gil lah kial,gim lah gim aihtakciang vua tua innsung ah lutsuk pah uhi Numei khatguak na omhi bangmah paupih masalo in thakhatin lutsuak pah uh aihciang vua hia Numei in nalau luaa mahmah hi hih Numeipen agalte minam ahi hi,himahleh English Pau nathei ciaciat aihmanin hongki hothei sa'm hi. Tawlkhat sung natba,liama te puah in a omlaiitak un, galten hih Nu inn ah omcih thuzakna nei hiding hiven,honkhat hongpai ciangin Numei kiang hongdot leh Numei in tuabang mi hongpai omlo hi ciin na(im)hi umzolo,innsung vazong hi kamphat natawh mulo aihmanin ciahkik pah vingveng uhi (na imlo gizenleh) hihbangthu na im cihpen hoihlak leng Christ / itna lungsim nei cihna hia,siat lakleng amipihte akhem kicithei hi. Sawtpi sung mah aliamate adamdong om aihman un itna leh lainatna neipianta himahleh amasuan uhtungnailo aihciang aa apaikhiat hongkul hi.hih Numei innpan hongpaikhiat ciang un galtetawh kinawktoto uhi hihmun ah khatin sisan ciangin nihbek in agam kulh galmuhta hi hih amipihte amuhciang un lungdam, lawptakin kull neh in hongnawhpai ciangin galkap uniform silhnawnlo aihciang aa lawmten galte sain thaltawh na kaptuk pah mawk uhi.hih mun ah Centurion galkap100 amakaih/ukpa bek kum inn hongtungzo sa'm hi.aihang kum bangzah hiam akimuhloh or akithuzakloh takciang,kumpi'n ami dingin pom(letkhan)zo nawnlo mawk hi.a gamsung vuahzong a omnawnloh hang phamawhlo aci hiphial mawk hi Centurion zong lametbei in hialaii aa azintunna Numei kiang sulhei kik tamaihi.
Hithu ingaihsut ciang tulai Zomite pawlkhat iilungsim tawhkibang pian saing!
(Zomi Pastor khat Zopau siamphalo kawlpau siamzaw khat ii Thugen khat "ka pattahsa miten kei hongleh do" cih Thulu tawh salmon hi) hithute izakciang itheihloh amanpha thusim tampi hong theikhaa sak saing!
(Ahoihlamin nongsimsak naihman-lungdam)
Koppih bangci zon ding
Hiai khovel a miteng buaina ahi chi leng igen khial kei ding. I tuailai ma, Zi/Pasal nei thei di din mun a iding ma pek apat a i buaina ahi. Hiai dotna “KOPPIH BANG CHI ZON DING” chih pen a dawng thei tawm mahmah a, a dawng thei ten bel zi/pasal nei khial hetlou uhi.I nu leh pa te kiang ah hiai dotna dong le a hon dawng didan uh chu theih sa ahi, “Hoih tak in om in la ka thu mang peuh le chin ken nang adia ahoih thei lua ka hi” hon chi pah ding uh. I lawmte dong le, “itt pen toh kiteen ding himai,” “Mi nei jou ahih keh sepna hoih nei toh kiteng le hampha ding himai,” “Pau ki batpih mah tawh kiteen ding ahi,” “Kristian mah tawh kiteen ding ahi,” “Hon iit leh duat tak a hon kem di pen toh kiteen ding ahi,” “Sungte deih sak penpen toh,” “I thuzawh di penpen toh,” “Lungsim hoih tawh kiteng ding ahi,” “Pathian lau toh kiteng ding ahi,” chih leh adangdang tampi hon gen ding uh. Hiai tengteng thuhilh na hoih bang mah leh, ahoih leng ichi kei a, a hoih kei leng ichi tuan dah ding.MI KHENKHAT TE ZI LEH PASAL ZON DAN TANGPI I EN MASA DING[1] LAI SIAM, SEPNA NEI, SUM-LE-PAI HAULaisiam, government sepna nei, mi hausa ichih te tulai nungak/tangval te ngaihsang leh deih mahmah ahi. Ahih ziakin hiai te ziak a kua hiam zi/pasal dia va neih di chih pen hih khial law ding ihi. A mi pen kiteen pih hizaw lou a, a siamna, aneih-alam kiteen pih ki suak lel ding ahi. Lawm-le-vual te tung ah ileng maithei, ahia aguk a mittui inul na ding tam maithei hi. Ban ah, mi hausa te leng nikhat/zankhat thu a vaivut suak thei, i simmoh te leng theih louh kal a mithupi suak thei chih mangngilh kei ni.[2] MEL HOIH, ETLAH HUAIMihing mel hoih ngaisang lou bel aki tawm mahmah ding. Zi/pasal melhoih deih lou leng aki om khol kei ding. Mi khenkhat ten ‘lungsim bel bel bawl theih, mel bel bawl theih nawn louh’ chi in melhoih chouh zong uhi. Hichibang ten zi/pasal ding a mit ua zong ahi uh chih a chiang. Melhoih leh taksa etlah huai sak ziak mawk a kua hiam iva kiteen pih mawk leh hih khial law ding ihi. Damlouh na ziak in leng mel-le-puam, etlah huai na teng hong sepah thei. Accident ziak in leng i hoih na teng hong mang thei. Piangsual kikhel lou ahi chih phawk ni.[3] MI MINTHANG, LASIAM, TALENT HAUKhenkhat ten a mi ngaihsang te uh kiteen pih mawk uhi. ‘Lasiam sak te leh mi minthang te khawng kiteen pih kha leng miten hampha honsa ding uh’ chih ziak in mi minthang te delh a delh hun khawp om hi. Tua banga a ngaihsang te uh a kiteen pih khak chiang un a gintak uh bang khollou in a lungkham na ding uh hong leh tam ut viau hi. Hiai bang a minthang te a tangpi in gin om khollou uh ahih man in kiteng guitung chih ding vang mahmah hi.[4] MAH NI CHI-LE-SA, PAU KI BAT PIH, TAWNDAN KI BATPIHKhenkhat ten namdang, pau dang, zaatdang chih te koppih ding in en thei mawngmawng lou uhi. Nek-le-dawn ki batpih, gam-tat, khosak dan kibat pih te mah chi a kiteng te leng anung chiang in nei fuh kisa tuan khollou zel uhi. Namdang tuak hong kigawm chiang un leng buaina neuhneuh ding tampi hong piang a, haksa mahmah zel hi.[5] PATHIAN PHAWK, KHA MI, SAPTUAM A KIZANG, PATHIAN NASEMMi khenkhat in koppih ding bel Pathian phawk mah kinei leh lungsim nuam pen ding, kivuak, kisat, lunggimna chih te leng omlou ding chi in saptuam a ki zang te khawng ahih keh Pathian nasem te khawng nei uhi. Bangtan hiam ah bel adik, lunggim na ding bel a tawm deuh ding. Ahih ziak in kiteenna ichih pen thil lamdang mahmah ahi a, Pathian nasem neikha le a kisik tuntun om law tham zel hi. Khami mahmah, Pathian naa leng nasa tak a sem lah pasal te zahtak didan theilou ahih keh, zi te iit tak a kep didan theilou hun khawp leng om zel ahi.[6] NGAIH THEIH CHI, MI THEISIAM, LUNGSIM PICHINGHiai dan a zong leng tam khawp a om. Kiteen ma a mi theisiam leh lungsim piching bang mahmah te leng zi/pasal neih nung a thuakzawh louh a leng hong omthei mawk zel uh ahi. Mihing bel lungsim leh omdan kikhek khek ahih man in maban ding gen kholh haksa mahmah hi.[7] A VIRGIN LAI MAHNungak/Tangval khenkhat ut le dah a ta khin sa taangpi te zawn dan ahi. Amau lah mi tampi tawh ta sual khin ta, ahihziak a koppih ding bel a virgin mah neih sawm tinten. Niteng a limlang a iki et bang a mah ni hinkhua leng ki et zelzel ding ana hi ahi. Mi kua hiam virgin vazon mawk ding chih pen thil haksa mahmah ahi. Kiteen ma a theih didan leng om lawtel khollou ahi. Huai chiangin virgin chih tinten ziak in virgin va nei kha ta leleng a lungsim leh omdan a hoih tuan kei leh bel koppih hoih nei kha kihi tuan lou ding ahi.[8] NU-LE-PA DEIH SAKNu-le-pa thumang ten vualzawlna tang chi in mi tamtak ten a iit mahmah lai te na ngawn uh leng mittui pawt zungzung kawm in taisan in nu-le-pa deih sak mah tawh kiteeng zaw ning chi in a nu-le-pa deih sak tawh kiteng uhi. Hichi bang a kiteng te akikhen hun khawp om zel hi. Nu-le-pa deihsak a kitengte sang a phallouh pipi a ana kiteng teitei te guitung zaw chih bang leng om thepthup zel hi. Nu-le-pa thu mang ahoih kei ichih na ahi kei, ahih ziakin zi/pasal kineih na ah zaw nu-le-pa ten amau mawhpuak na tan thei uh hen la, ahi lou tantan ah thu neih sawm zaw dah le uh tate adin hoih zaw kha ding hi.[9] DAMTHEI, TAKSA HOIHKhenkhat ten koppih damthei zong uhi. Damthei bel ki deih vek ding hi. Ahih ziak a i theih dia hoih chu a damthei ichih te leng koppih neih nung a damthei hetlou chih leng om tham uh a, nungak/tangval lai a damthei hetlou ichih te leng koppih neih nung a damthei mahmah chih leng hong om zel hi.[10] PATHIAN KIANG A THUM LAH MAHNI IN ZONGHiai mi tampi takte hih dan ahi. Zi/pasal di chu Pathian kiang a ngen sek, ahih ziak a Pathian in a piak di pen ngak lou, Pathian aw le ngai khe tuan lou. Mahni in hoih a sak leh deih mah zong thouthou. Mahni mit a hoih leh lungsim ngaihtuahna a lungtunna mah en tinten…Pathian kiang ah thum a lah Pathian zong sak tuan lou. Hiai bang miten nei dik kha tuan lou uhi.--------------------------Hiai atung a mi khenkhat te zon dan te pen ahoih kei ichi kei, hichi bang quality te nei numei/pasal bel ahoih law mah ahi. Ahihhang in hiaite koppih zon didan dik ana hilou ahi.Zi/pasal hampha ihih ut a, zi/pasal hoih ineih ut a, Pathian hon piak pen mah ineih ut leh hiai bang a zon ding ahi…ZI/PASAL BEL MIT SI KAWM A ZON DING AHIkhenkhat ten mit hak kawm a le kimu zoulou a, mitsi kawm in i mu mahmah di hia ichi ding…Mit si kawm a zon ding chih bel ‘Pathian kiang a nget ding’ chihna ahi. Ji/Pasal ding bel Pathian kiang a nget chihtak a nget ding ahi. Thumthum mai ding ahi. Neu apat ana thum ding mah ahi. Ei mit a hah sung teng Pathian hak theilou a, Pathian in jong theilou ahi. En i mit si le Aman hon jong sak ding ahi.Pathian kiang ah i deihdan bel geen theih mah ahi, ahih ziakin Pathian khut ah bangkim latkhiat a, i mi deihdan, i hoih sak dan, leh ei mah lungsim…teng lat khiak a ‘Toupa nang kei sang in na thei zaw, nang kei adia hoih nachih penpen toh hon kiteng sak in’ chia kilat khiak a thum diing ahi. Pathian kiang ah ‘hon zon sak in’ chia ithum nung a bel ei ki daih lah a va zonzon nawn louh ding ahi. Ahun geih in aman hon pe chet ding. Pathian hon piak ngak zohlouh ziak a leng neihlouh di pi neihkhak theih ahi.Khenkhat in ‘Bang chidan in Pathian hon piak pen kathei tum thei dia’ chih dotna inei ding…I thum a, Pathian khut a iki piakkhiak taktak a, Pathian hon piak pen lung ke lou a ingak leh…Pathian in hon piak hun a tun chiang in ahon piak pen theih tup theihna leng hon pe khom ngal ahi.Pathian in lah eisang in numei/pasal hoih athei zaw ngal a…zi/pasal hoih ideih leh chu thum tam ding chihna ahi mai hi. Zi/pasal ding Pathian kiang a ana ngenngen a, Pathian piak pen mah toh kiteng te a kisik omlou uhi. ‘Huai pen nei kha leng zaw’ chia kisik na di omlou a, ‘Pathian in zaw ka ji/pasal kei adia honna koih sak pen mah eive maw’ chih lungsim ah piang zaw in kipah na in kidim hi. Hichi bang a Pathian gawm te innsung chidam a taten leng nuam sa uhi.
Friday, 22 May 2015
Galkap(army)tum Tangval 1
American ah Pata khat, aPapen kum-65gual hiin vanluii deih mahmah khat ahi hi,aTapapen USA galkap(army) ahi hi. kha khatsung tawlgak hun tungsiahpan phalna ngah hi amahpen aPabektawh aihmanin alungleng theizel uhi Nikhat gun ah hunnuam vazang hi himunpan in ngaknu khatawh kimeltheih hi.tua Ni akipan ahun neihsun hih ngaknu tawh zangden hi hibang hunuam vabang alengkhop hilhiallaii takin khakhat sungbek hun ngah himawk aihciang,vabang lengkhawm nuamlaii himahleh pailoh aphamawh ahi hi.aihang lai kikhakden uhi ki it/ki ngai mahmah uh aihmanin alawmngaihnu'n apa na veh,kem zelhi hun angahsunsun in.kum1-ah a innkuanpihte tawh kimuh hun nihvei angahbang hileh anihveina ding ah aciahkeileh azakhangin master ngah ding tungsiahpan thungah hi.ciah lehlah zakhanglo ding angeina munmah ah panmunlen ding,ciahkei lehlah alawmnu alungleng lametbeizo phial ding dinmun ahi hi ciahloh ding khentat tamaihi alawmnu'n laikhak khak taleh adon kikdanding hamsa saluaa aihmanin bangmah lai athuk vitkeihi tua dinmun azawhkhit ciang innlam hongciah theita himahleh alawmnu amel nakilamdang pianta aihmanin ahopih nuampha melkeihi aihang thu omdan bangmah telcianlopi in thukhentat ziauding hisalo deuh aihmanin alungngaikawm hi tua kawmkal ah alawmnu'n bangmah gennuamlo sawnsawn hi alungkia mahmah in thanem mahmah hi kikhen takpi maiding maw,cihbekbek alungsim ah suakziahziah hi alawmnu pau kammal khat in thupiang natheihnopleh hia ka sanggampa kiang dongin cih ahi hi.amahzong hih thu phawkvat in avadotciangin, aomlohsung aa alawmnu buaipih aPa hitaleh amau innkuan sung Nasep silbawlnate thulela teng agensiang takteh aki itlo,aki ngailo hipeuhmahlo aki it,aki ngai luaa malam thuding akhualluat manvua anih un kitelkhial paisuak dektak bek hizaw hi...
Kitello,ki dongcianlo,kihilhsiang nailopi in heh in thukhentat pahpah lohding thu ahihna hong lakhi..(simham sapipi in adawp dong nongsimsak manin-lungdam)
ZomivsZogam koi thupizaw ding hiam,
Zankhat ihmu theilo liang aa ka ngaihsut Thu-in,
Zomi,Zogam.
Zogam,Zomi.
cihtawh kisai kammal zatzia leh Thupaizia ahi hi. Tuhun laiitakin Zomi,Zogam kici geigai mawk hi, aihang deihnale gimna neizong hikha dinghi. Himahleh Zogam,Zomi cihtawh Nasem in mainawt ding hoihpenle thupipen dinghi. Banghang hiam icihleh Tulaiitak idinmunte ietciangin Zomi,Zogam dinmun vive hizawkhinpian ihihmanin iGam aading ngaihsut huai mahmah hongsuak hi. Amite autna navuah paithei,tungthei lelhi zongh autvualeh ka gam acitheite ahi hi.ahizong Zogam lianpen kituah kawikawi theilo,bekthamlo Zogam kicitheilo dinghi.tua aihmanin mailam ah Zogam,Zomi isuah,idinzawh nading gell,mapang,hanciam,mainawt ding deih huaipenle thupipen saing.(kei mimal muhnale ngaihsutna hi)telsiam dingin topa'n onglong tahen.lungdam!
Phulum leh Leikha koi Manphazaw hiam
Phulum phul nading Leikhan petlet,cihtawh kisai,thupaizia leh athupizaw ding thu,tamlo'suttsuk dih ni.
Hih phulum leh Leikha ii omdan gamtatzia ietciangin mimal atamzaw in phulum hampha kisain ki utciatkha mahdinghi ahithei thu hiveve cileng kitamkhialhlo zawdingin um ing, aihang Gam Leh Nam mintawh kipawlna in hih phulum nuntakzia leh hamphatna lunggulh,tuplegim in ineihkhakk leh minam Nasem kihilo ding aa, mikhat peuh ii Nasem kisuak ahi hi.tuadanloa,,,hibangdanin agamta kipawlnapen sumhaukhat ii Nasem,Nabuplak kipawlna kicitheikha dinghi tua aihmanin minam minvawh kipawlna khatpeuh in hibangdanin lametnatawh kipawlna iphutloh ding hoihpen dinghi. Tua aihciangin minam kipawlnapen leikha bang aa Nasep ding hia, Mipite phulum bangaa leikha petletna munpan hong phulkhiate aihmanin midang hilopah ding aa tua kipawlna suanLekhak tezong hipah cihna ahi hi.
(Telsiam dingin top'n laisimte onglong ciat tahen)nong simsak naihmanin keizong lungdam!
Gam leh Nam aading masak huai thu,
banglampi tawnin Gam Leh Minam lamsangzo ding hiam cihthu tamlo gen nuam ing kei mimal muhziale ngaihsutzia tungtawn in phawk huai kasak Thulu-4 om hi. tuate,,,,
1.Political
2.Politics
3.Policy
4.Business ahi hi.
Ka muhzia gensuk pahleng,
1na:Political-kicipen Gam uknatawh kisai hia, Gamkhat peuh sung ah om kipawlna khat kicithei hi tua aihmanin hih Political siksan aa mapangna neipeuhmah amau thubek tawh gamta theite hilo hi bang hang hiam cihleh Gam khat ki ukna tawh kisai aihmanin tua Gam thukhun tawh kisai ahi hi hici ngaihsut pakleng Gamkhat kumpi khatehdawh zongh kicithei veve khading hi.
2na:Politics kicipen Gam Vai saina hia,hipen Gamsung aa om minam khatpeuhten kumpi kiang amau State aading akisam bangin hunna vangen, vasai,vako thei cihna hi hihpen gam kumpitawh tamsailo zaw hi.
3na:Policy kicipen Gamsung ah seple bawl ding akisambang gell,Vaihawm kicithei hi. hipen Gam mipite hoih nading gellsak,sepsak cihnazongh hia, kumpi thukhun tawh kituak aa bang hiam khatpeuh ei State or ei khua aading hunna gettheih siautheih nading aa vaihawm kipawlna khat kicithei hi.
4na:Business kicipen Summet bawlna,Sumbawlna zongh a'hi hi. hih Sumbawlna in Gamsung phuahna, Gam mite nopsakna zongh a'hi hi.Gam khatlekhat kizop theihna lampi khat zongh ahi hi.
Tua hile,,,hih Thu-4 koi thupipen,kisam masa zawding hiam cihtawh kisai(hih thuli 1zongh paih ding,zatloh aa hoih omlo ding hi) ahizong amunle hunzui in sep masak ding om hi, tulaiitak ihdin mun ietciangin Business leh Politics bulphuh aa Na Sephuai masa photphot saing, bang hang hiam cihleh Gamkhat ukna sung ah ki omlaii aihman ahi hi.tuadanloaa mikhut nuai ah om aa ei thubek thu isaknop hang abaihlo leh akilawmlo thu ahi hi. Political bulphuh aa mikhut tung aa gul imatnop hang amat hak mahmah ding thukhat ahi hi. Hih Thulite hihna isutt takciangin abaihzaw leh olzaw ding thu ah Business leh Politics tawh iki makaih,pattah masakding hoih saing! Mipite dinmun leh lungsim puakzia ahuampi in ihici ngaihsut pakciangin ဆင္းပြဲ့ေရးlam leh လူမိူးေရးlam nasia takleh nakpitakin Mipite hanthot panlak huai masa penpen saing!
(ahoihlamin nong simsak manin keizong lungdam)
Tuesday, 19 May 2015
Makai hoih isuah nading Nam (7)
ZOMI te makai hoih ih suahna ding in akitangsam pawl khat
1. A GOOD LEADER IS A GOOD FOLLOWERMakai hoih ih cihpen Nungzui hoih/siam pa hi.
Ih cihtak ciangin Nungzui ih hih sungin Makaite gensia hilo a, akitang sakna leh acin lohna te ah ahuh apanpih nungzuipa pen Makai asepteh siam in hoih mahmah hi. Makaite thusimlo, gesia lo, in akitang sapna leh a kicin lohna ah ahuh theihtheih ah a panpih pa ahi hi.
2. A GOOD LEADER IS A GOOD LISTENER.Makai hoih ih cihpen mite athusim, or mithu gente thupisim pa hi.
Makai hoih ih cih pen A seppih leh mipite thugen te thupi sim in a ngaihsak, mipa pen makai hoih ahi hi. Tua bek hi lo in mipi te tung pan in Idea hoihte kaikhawmin angimna a tangtun dong akalsuan pihpa hi hi.
3.. A GOOD LEADER IS A GOOD DECISION MAKER.Makai hoih ih cih in Thukhensat siam te ahi uh hi.
Makai hoih te pen Thukhat peuhpeuh asia ahi a, thu kikupna khat peuh2 ah thu vatsat, thu khensat siamte ahi uh hi. Sepna leh bawl ding tawh kitawn in thukhensat siam te ahi hi.
4. A GOOD LEADER IS HARD WORKER.Makai hoih ih cihin Sepna thupisak in, sepna khat peuh2 ah Hahkat/citak te hi.
Makai hoih ih cihte pen Sepna bawlna te ah Vasem vuah cilo a, Hong semvua ah cite leh azawh dong lungkia lo a, asem te ahi hi.
5. A good leader is companion others
Makai hoih ih cihin Midangte tawh kipawl theite
6. A good leader is a godly person.
Maikai hoih ih cihin Pasian azahtak/ piangthak mi.
7. A good leader is a Humbly person.Maikai hoih ih cihin akiniam khiatmi pa ahi hi.
Nu Leh Pa theih ding
Nu leh pate pen tate pantah in a makaih dingte i hi-a, tate' pattah ding leh tate' makaih ding khawng i hi masa kei hi.• Na tate ahoih ahi-a, a sia ahi zongin, "a nu leh a pa kua hiam?" ci-in hong kikan masa ding ahihna phawk gige in!• Na tate Pasian thu tawh hilh in, lim takin pantah in. Pasian' thu tawh a ki pantahte zong kisia thei veve lai ahih leh, a kipantah lo tate kisia thei zaw kan lai ding hi lo ahi hiam?• Tate limtak/hoihtak in pantah loin, thu ahilh nuamlo nu leh pate' tu leh ta' khang ding pen ahoih lam adingin, lametna tawm mahmah hi.• Nu leh pate aw, i tate in zong midangte' lakah hong kisaktheihpih nuamin, i hoihna gengen nuam uh hi, cih phawk gige un.• Nang siat bangin na tate siasak kei in la, nang hoih sanga hoih zaw dingin pantah den in!• Tate' khan khat zi/pasal ding i buaipih zah leh i lunghimawhpih zahin, tate' khangtawn (Kha) ading buaipih leh lunghimawhpih in i neih loh khak ding dahhuai mahmah hi.• I tate'n hong it in hong zahtak ding i ut leh, it theih zahtak teih dingin i om ding zong kisam mahmah ding hi.• Na tate' cih bangbang mang pahpah kei in la, ahi zongin na tate' kisapna bel tel sawm mahmah in!• Nang ma deihna bang bekin na tate pantah lo zaw-in, na tate' uukna leh lawpna tawh kizui-in pattah siam zaw in!• A piantheih nak leh tate zak leh tate theihna-ah nu leh pate kitottot, kiselsel khawng hoih het lo hi. (Kitot sim zel, kisel sim zel ding hi zaw mai hi).• Tate' tung panin thupha i san' nop leh tate' ading limtak ngetsak a, thupha i piak zelzel ding kisam hi.• Nu leh pa hoih anei nuam lo ta om lo ahih manin nu hoih pa hoih i suahzawh nading hanciam in i kisin kul hi.• Midangte' lakah i tate'n hong maizumsak ding i ut loh mah bangin, midangte' lakah i tate a maizumsak lo nu leh pate i hih ding zong kisam mahmah hi.• Tate i it takpi leh tate khangkhat ding bek thupi sak loin, tate' khangtawn ding (A lian mahmah gupna thu) mah a thupipen hi sak den ni. Tua in, tate' nuntakna leitung vantungah nopna tawh kidimsak ding hi.Itna, zahtakna leh deihsakna lianpi tawh nu leh pate' tungah hong hanthawn nuam ing. A telsiam dingin Topa'n thupha hong pia kim ciat ta hen.
Thupi zaw
Bang pawlpi ah om cih sangin, upna lamah bang ciang tung cih thupi zaw.Mite'n hong bangci muh cih sangin, Pasian in hong bangci muh cih thupi zaw.Bangzah vei kikhawm cih sangin, Pasian' san theih biakpiakna taktak bangzahvei lui khia cih thupi zaw.Mawhna khialhna bangzah bawl khin cih sangin, kisikkikna takpi tawh Topa' kiangah ciahkikna thupi zaw.Bangzah ngah/nei cih sangin, bangzah piakhia cih thupi zaw.Ngah nai lohte nget behna sangin, ngahsa tungah lungdamkohna thupi zaw.Bangzah piakhia cih sangin, phalna takpi tawh pia maw/pialo cih thupi zaw.Pawlpi mi kibehlap cih sangin, piangthakmi kibehlap cih thupi zaw.Jesu thei cih sangin, Jesu nei cih thupi zaw.A thupi zaw lamlam haksa a, ahi zongin a thupi zaw lam lamah thupha om zaw cihna hi.Khazih sungah,
Ei leh ei ki theihtelna
Greek mipilpa Socrates kammal mangmawh khat in "Nang leh nang kitheitel in" (Know thyself) cih ahi hi. Amah leh amah a kitheitel mite’ omzia leh nuntakna a nuai a bangin kimu thei hi.Kineih lo uh hi: Amah leh amah akitheitel mite in kineihna zang lo uh hi. Pasian mai leh mite mai ah ahi bangbang in om lel uh a, a thanemnate uh zong ipbawl, seelbawl tuanse lo uh hi US President (37) na Richard Milhous Nixon in a zumkhan sung kawmtungah a galte’ min teng gelhsuak diudeu a, a tungnungpen nambat khatna ah ama’ min gelh se kici hi. Hih pen amah leh amah a kitel luat man leh kineihna a zat loh man ahi hi.Kipilsak lo uh hi: Mipil taktakte in cikmah hunin "Kei pil ing" ci ngei lo uh a, zong kipilsak se lo uh hi. Ahi zongin amau’ nuntakzia leh a nasepzia panin mipil ahih lam uh hong kilangkhia hi. Mihing a kipilsakteng pen a pil takpiteng hi khol lo zaw in, a pil laklawh teng peuh hizaw gige thei hi.Kiphasak ngei lo : Mipilpa John Flavel in, "Amah leh amah a kitheitel mite cik mah hunin kiphasak ngei lo uh hi," ci in gen hi. Amah leh amah a kitel mite kiniamkhiat uh a, gennop mahmah lel uh hi. Mihingte i kiphatsak khak theihna leh i genhak theihna pen ei leh ei i kitel loh man ahi hi. Mi pawlkhat pen eima’ hihna taktaksangin ei leh ei i kisang koih zaw thei a, ei tawh kilawm kituak lo zah in i kiphasak gum thei hi. Ei leh ei i kisang koihna zah in midangte in hong sang koih loh uh teh kiheh nuam mikmek thei hi .Tua hangin mite’ neumuhna kithuak zaw thei hi.Kipuahphatna nei den uh : Amah leh amah akitheitel mite in kipuahphatna nei den uh hi. Eima’ dinmun taktak i tel loh manin kipuahphat ding kisawm lo thei hi. Victoria kumpinu in a neu lai-in sangah lai kin vet lo hihtuak hi. A siate in a hanthot niloh hangun a kilamdan’ luatna om tuan lo hi. Nikhat a Siamate khat in, "Ka tanu aw, nang pen nikhat ni teh England gam a uk kumpinu ding hi teh," ci in a gen teh Victoria zong amah leh amah a dinmun hong kitel a, tua akipan lai hong hanciam hi. A tawpna ah ni a tum ngei lo England gam a uk kumpinu hong suak takpi hi.Min leh zaa deih lua lo : Amah leh amah a kitel mite in amau tawh a kilawm akituak lo min, zaa, panmun thupi, pahtawina leh hamphatna cihte deih tuan se lo lel uh hi. 1948 kumin Israelte gam khatin hongdin’ uh ciangin Israel kumpi dingin Scientist mipilpa Albert Einstein a hopih uh leh Einstein in, "Pasian in kumpi dingin kei hong seh zenzen kei , kei mun ding hi kei" ci in na sang lo hi. Hih pen amah leh amah a kitel luat man ahi hi. Sen Prime Minister minthang Chou-En-Lai (1898-1976) in panmun khat kan deih ngei lo a, amite zong panmun khat kan pia ngei lo, ci in kigen hi. Hih zong amah leh amah akitel luat man ahi hi.Mi hawmthawh lo uh hi : Indiate paunak khat ah, "Mi khatpeuh na hawmthawh ma in ama’ khedap sungah na khe thun masa phot in," cih khat om hi. Amah leh amah a kitel mite in midangte hawmthawh ngam lo uh a, amau leh amau kihawmthawh niloh den zaw uh hi. US mihaupa khat pen amah leh amah piakkhiat hat kisa, midangte hawmthawh niloh hi. A sumpi piakte koi mun ah kizang, cih a kan dingin Sen gam va zin hi. Khuano khatah tangval khat leh bawngtal khat in lo kaihna hakkol zawngin, lo kai khawm uh mu hi. Tua tangvalpa in bawngtal kap khat a neihna sung pan khat zuak a, a zuakman teng sumpi in khia hi. A zuak bawngtal mun ah amah lut a, lo kai ahi hi. Hih danin a hingtangin a kipiakkhiatna amuh a kipan ama’ sumpi piak pen gentham sa nawn lo-a, midangte zong hawmthawh ngam nawn lo hi.Midangte mawhsak ngei lo uh hi: Zomite in mi thanemna kimuh siam deuh a, midangte kimawhsak nuam deuh se hi. Hih pen ei leh ei i kitel loh man hi gige hi. Abeisa lai-in Pasian mizat minthang pen 7 (top seven) sunga a kihel Jimmy Swaggart hong minsiat ciangin Pasian nasem tampi in mawhsak ngeingai uh a, hopih nuam nawn lo uh hi. A tapa mahmah in zong nakpitakin mawhsak lai hi. Tua laitakin India gam Calutta khua AG Pastor Dr.Mark Buntain in, "Keima’n thu kong ngetsak khak loh man hi, ka mawhna hong maisak in" ci in amah leh amah kimawhsak zaw hi. Billy Graham in zong mawhsak het lo hi. Galpi nihna lai in Jews mi awn 6 bang a that Adolf Eichmann, Israel Mosaic thukante in Argentina gam Buenos Aires khua ah va man uh a, Jerusalem khuapi ah hong ciahpih uh hi. Thukhenzum ah thu a kisit lai in Mosaic thukante khat in Jews biakna makaipi Rabbi khat kiangah, "Hih pa mawhnei na sa hiam" ci in a dot leh amah leh amah a kitel Rabbi pa in, "Amah sangin hoihzaw tuan peuhmah ke’ng, amah tawh kibangin mawhnei khat mah hi lel ing," ci in dawngkik hi.
Sunglam hoihna nabulphuh un,
1Tua mah bangin zite aw, na pasalte uh Pasian thu umlo ahihkhak leh na gamtatna hangun Pasian thu a uptheihna dingun na pasalte uh thu na mang un. Kampau kul sese loin, * 2 3Na hoihna dingun puatham kizepna ahi sambawlna, kham leh suangmanpha tawh kizepna, puan hoihnono silhnate na bulphuh kei un la, * 4Pasian' muhna-ah a manpha mahmah ahi lungsim puakzia, a tul theilo sunglam hoihna na bulphuh zaw un.
7Tua mah bangin pasalte aw, note sangin na zite uh a thahatlo zawdeuh ahihna thu na phawk un. Note mah bangin Pasian' piak nuntakna a ngahte ahih uh manin na zite uh zahtak bawl un. Tua hi leh na thungetna uh bangmah in hong nawngkaisak lo ding hi.
ZITE
Zite tawh kisai in Laisiangtho in muntam pi ah na gen a, tate ading ahi zongin Pasian na sepna ah ahi zongin, Ruth nuntakna leh Sarah nuntakna te akipan Esther nuntakna te ih mu thei hi. Christian nuntakna, Piangthak numei or Zi khat in nuntakdan dingpen muntam pi leh etteh ding Laisiangtho sung ah agentampite ih gen man keiding hi.
Tuni in ih gennop thuin Innkuan sung ah ahi a, Nupa kal ah ahi zongin Pasian hoihna ih muh theihna dingin, leh nupa kal anuam thei pen in khat leh khat ki-it, kikhual a nuntak theih na dingin, athu pi mahmah zite theih ding akilawm hih LST tungtawn in tam en suk ni.
Tulai Christian nuntakna ah Piangthak taktak ding pen Numei hi in pasal hita leh haksa mahmah hi. Christian cihciang bek tawh kilungkim in A Nungta taktak pen kitawm mahmah hi. Hih Lai siangtho tangte in agenna ah :
1Tua mah bangin zite aw, na pasalte uh Pasian thu umlo ahihkhak leh na gamtatna hangun Pasian thu a uptheihna dingun na pasalte uh thu na mang un. Kampau kul sese loin, * 2 3Na hoihna dingun puatham kizepna ahi sambawlna, kham leh suangmanpha tawh kizepna, puan hoihnono silhnate na bulphuh kei un la, * 4Pasian' muhna-ah a manpha mahmah ahi lungsim puakzia, a tul theilo sunglam hoihna na bulphuh zaw un
Inn kuan sung ahi a, Nupakal anop theina dingin Zite in nuntakzia kisam a Kamtawh na ci lo hi. cih pen tuni in zi or nupi ahis ate in, Na pasal Pasian thu-um lo khat ahih zenzen leh hih Lai Siangtho na sim kiki le cin kideihsak mahmah hang.
Lai siangtho hong deihsakna ah Na gamtat hoih tawh na lawmpa kikhel sak sawm ih cih hi a, na kam tawh ci lo hi. apualam hoihna te thupi in na ngaihsun masa kei in la sunglam hoihna tawh Na zawh sawm in ci hi. Christian Piangthak akici khempeuh in, ih theih ding ah Thu-um lo khatin ih nuntakna te uh hong muh ciangin Pasian amuh theihna ahih ding na thupi mahmah a, sunglam hoihna tawh nuntak ding Pasian in ei Christian te hong deihsak hi.
Kampau zia nupa kal leh tate kal ah
Kawmpau tawh kisai ah Lai Siangtho tang ah agen loh hangin, Nupa khat ih hih nak leh ahoih thei pen, azak nop pen a kiho, kidawng theih ding pen nupa kal ah cidamna hoih penpen ahi hi. Kamkhum/siam daldal thei takei le cin Nupa kikhal ah kingaih lai bangmah in kam khum tawh kiho a kidawng kik ding hoih hi. ( khat in Ilove You hong cih leh ken zong hong ngai ing, ci a, ih dawn kik theih ding kingaihlai ahih loh hang in kisam hi.) Pawl khat te in zum bawl thei a, hih dan te pen nisim nuntakna ah akisam mahmah kammal hi in, na lawm thagui, thatang in na huh theih loh hangin na huhna lian penpen khat ahi hi cih phawk leng deih huai sa ing. ( hong it hong ngai ing, na zi/pasal leh na tate in hong cih leh kei zong hong it ing cipah in.(Tua hong kicih ding lam en uh cihna hi pah hi.) Midangte in hong it ngai ing acih leh lungdam or thank you cih theih ding kisam hi.) Tua dan in na innkuan te in hong cih pen na dawn kei leh alungsim uh a, kalawm aw e, ka nu/pa aw e, bangci dan? Cihdotna tampi lungsim sung ah, om thei ahih manin nalawm na huhna, na tate na huhna in I love you too na cih theih kik ding pen thupi a zumna ding hi loin, nupa kal, tate tawh kikal ah zatmun ding kisam a, tuain innkuan sung nuamsak in, kimai ngapna piang sakin, kikhualna hong tam ding hi. akilawm tampi kicih zelzel ding om ahih manin ngaihsun tek ni.
Zite in Pasalte kam tawh cih lala sangin gamtat hoih tawh lak ding, athu mang ding pen Pasian in hong deih sak aw a, tua bek hi lo, Pua lam kizekna tuamtuam ahoih thei thei Sam bawlna, Kham leh ngun, suangmanphate, Puan hoih nono tawh kizepna ten a bul phuh kei un la, Pasian muhna ah ahoih mahmah Lungsim, leh atul theilo sunglam hoihna, te bul phuh un la, Sarah in Ka topa aw ci-in a pasal cihbangin sunglam hoihna bul phuh ding Pasian deihna ahi hi.
PASALTE
Pasal te ih ih theih dingin ah, Jesuh pumpite pen Christian thu-um te ih hih bang mah in, Nang adingin Na zi pen na pumpi phel lang khat ahih manin na zi pen Nazahtak in ci hi. Numei te akam uh khat veivei atha hat sam hangin, ataksa un LST in thahat lo zaw acih mah bangin thahat lo zawtak pi ahih manin hehpihin, ih it mahmah ding kisam hi. It (love)cih takciangin bang ahiam? Pawlkhat te in ih ngaihsutna tampi om kha ding hi.
Mi tampi te in It or Love cih pen akhiatna taktak thei lo hi leh kilawm sa ing. It or Love ih cih pen English in ci leng Care cihna na hi hi. Itna ih cih Jesu in agengen pen Feeling ukna hi zenzen lo in, Care na hi zaw hi. Itna in hehpina, khualna, sepsakna hi ci leng, ei pau in man mahmah ding in lam en ing.
Tua ahih manin Na zi pen nangsangin thahat lo zaw ahih manin Zahtak in. (It=hehpih, khual, sepsak, huh) tua hi leh na thungetna uh bangmah in hong nong kaisak lo ding hi ci hi.
Nang kai cihtak ciangin Mihing pen ih kinai luat pih loh, midang khatin hong hehsak hong kin kei leh ih lungsim sung ah zong sawt kiciamteh se lo, kipua se loa, ih keinai pih mahmah nupa leh sanggamte akipan, adiakdiak in sun leh zan a na kimuh pih det na lawmnu lehtate in hong nong kaisak pen in na lungsim hong ngawnkaisak penpen hi cih kei muhna ahi hi.
Ihzi tate in hong lungnopsak loh pi tawh thu nanget ding pen baih in kuitung dingin lam en zo kei ing. Tua ahih maniin na thungetna kuitung ding leh hong ngawngkai sak, hong dal lohna dingin na zi pen itna tak tawh huh, panpih a, na CARE mahmah dingpen thupi mahmah ding hi cih ahi hi.
Atawpna ah: Nupa kal ah numei hi in pasal hi ta leh ih lungsim hong nawn kei sak thei mahmah pen ih innkuanpih sun lehzan a ih ompih dette mahin ih lungsim leh ih ngaihsutna , ih thu ngetna hong nawng kai sak thei penpen ahih manin Khat leh khat ih kikhual a ih nuntak ding un kampau mukpau om dan khawldan te ah ih kikhual mahmah ding, ahoih lam ah ih kiphatsiam a, I kik ho ciangin zong kidawng a, ahoih pen in ih nuntak siam ding pen tuni in kihan thawn leh tha ih kipia nuam hi.
Christian mimal khat ciatnuntak na ah zong, akitang sam mahmah sunglam hoihna hi a, tua gamtatna pah te mite in amuh ciangin ka nungzui na hihna uh hong thei ding uh hi. cih Jesuh kam mal ahi hi. Asim kha mimal khat ciat Topa in thupha hong pia kim ciatta hen. Amen. Lungdam.
Kikhualna tawh nunta un,
Tu laitakin a omlai thu thumte pen upna, lametna, leh itna hi a, tua thumte sung panin itna mah a thu lianpen ahi hi.Itna ih cih takciangin itna namtampi in kikhenthei a Agape akipan atuam2 namtampi om thei hi.Tuni in itna tawh kisai ah mimal khat ciat kidong nuam hang. Itna ih cih in bang hi mawk hiam?Corinthians sungah leh Lai Siangtho mun dangte ah ih et teh, Itna mah na kigen hamtang a, Itna ih cih bang hi mawk hiam?ITNACor 13:13 Hih Lai siangtho in itna gen nopna gen masa ni. Itna ahi Jesuh a gennuam ahi hi. Tuni in Bangbang siamin Pilna sangpen na nei a, Vantungmite nabang phial zongin Itna ahi Jesuh na neih kei leh tuate Christian khat a dingin amawkna pi ahi hi.Itna ih cihin bang hiam? Kei muhna ah itna ih cihin , Kiniam khiatna, thukhualna, hehpihna etkolna(Care)cileng kikhial lo ding hi. Mipawlkhat te in itna pen Feeling khawng in ngaihsun uh ahih manin, Nupa kal ahi a, lawmta kal ahi zongin ngahding, lemlawh ding(ngahding) aom loh takciangin ah itna uh bei in, khualzawhna hehpihna nei lo uh hi.Itna ih cih in hehpihna tawh en, Khual, English in cileng “ Love is not a feeling, it is CARE”. Ngahding, muhding, hamphatna ding omta kei leh, itzawhna, sepsak zawhna, huhzawhna, panpih zawhnate etc, pen Itna man taktak ahi hi.Tua mah bangin Upna, Lam etna, Itna lak ah Itna athupi zaw acihna pen ah Jesuh mah athupi zaw acihna Agape na hia, Jesuh na neih nak leh upna lametna cihte pen amanin nei in na hangsan ding a, Itna mantaktak ahi “Care in any times and anywhere” cih pen nang tung ah hong tung ding hi.Tua ahih manin koi munmun ah na om zong in Itna ahi Jesuh na neih nai kei leh na neih sawmin la, Itna pen Feeling hi lo in, duh leh deih te ngaihnopman a itna hi lo in, tuate lam etna om kingkeng lo a itna pen Itna man ahih lam phawk ni.ThukhupnaZomi pih Christian akici peuh mahin na omna mun2 khua leh tui sangkahna mun ah Itna ahi hehpihna, khualna, huhna, sepsakna, Love is care tawh, na nungta kim ciat theihna dingun in biak Pasian in hong om pih ciatta hen, Lungdam.
Lawm hoihpen Zeisuh hi
Jesuh: Jer 29:11 11Bang hang hiam cih leh Topa in kong cihin-ah, mailamah lametna note kong piakkik ding, na siatna ding uh hiloin na phattuamna ding uh geelna ka neihte kei bek in ka thei hi. Na lawm hoih pen kuadang hisak kei in la, Na lawm hoih pen Jesuh hi sak in. LStho sung ah acih mah bangin, Pasian in ei adingin asia hong gelsak ngeilo hi. Nisim a hong kemden thusia lasia hong gelsak ngeilo lawm hoih Jesuh, Nalawm hoih pen hi sak tawn tung in.Gal lian pen:Johan 10:10 Gutate pen a gu ding, a that ding, leh a siasak ding bekin hong pai hi.1. in kua hiam cih leh Satan hi a, LST sung ah gen mah bangin amah pen asusia ding, athat ding, bawlsai ding in hong pai ahi hi. tua bek hi lo Leitung khempeuh apheklet ding a hong pai hing ci lai hi.2. Na gal lian pen in Nang na hi hi.Satan in Na lungsim pan in asia theithei ngaihsutna tawh nang akhut zat in hong zang a, tualam na phawk mahmah ding thupi hi. Pasian in amite adingin thusia gel lo, a cih mah bangin, Na lungsim sung ah thusia la sia hong lut nak leh tuapen Pasian kiang pan hi lo a, Satan kiang pan hi cih phawk in.Nang ngaihsut khawlh zong ahi lo, Na ut zong ahi lo, thuleh late hong ngaihsun sak in hong khemkhem ding a, Khatvei leh Innkuan pihte asi amang bangin hong ngiahsun sak ding, Ka lawmpa, ka lawmnu, tate ci-in asia lam vive hong ngaihsunsak ding a, tuabang ahoih lo lam ngaihsutna na lungsim ah khaici bangin hong vawh ding a, tua hun ciangin hih pen Pasian kiang pan hi lo Satan kiang pan hi cih na pawk tawntuang ding kisam mahmah ding hi.Satan pen a bawlsia ding, susia ding athat ding ahong pai LST in acih mah bangin, Na innkuan sung, nupakal, lawmleh gual kim leh pam, na pawlpi sung hong susia ding ahih manin tuabang sutsiatna i vanzat na hih khak lohna dingin kidawm kawmin nungtain kampau ding kisam hi. Thusia leh lasia te na zi or pasal midangte ngawh kei in, Satan na sepna ahih lam phawk peuh leh cin tua pen Na do ding alian penpen na gal ahi hi.Tuadan Ngaihsutna bangci do ding:1. Tuabangin thusia lasia, Innkuan sung ah, midante gensiatna akipan lungsim hoih lo hong lut phek in, Hih pen Pasian kiang pan hi lo hi. asusia abawlsia ding ahong pai SATAN kiang pan hong pai ngiahsutna hi cih phawk pah in.2. Tua bang na phawk khit petin Lungsim galdona, leh Lungsim thungetna tawh tuate DO in, na hawlkhat ding kisam hi. Hih bang ngaihsutna, kalawmpa tung, kazi tung, katate tung, kim leh pam lawm leh gualte tung a, ahoih lo lam ngaihsutna leh gensiat nopna te Satan aw Kakiang panin paikhia in Thukong pia hi, Jesuh min tawh paikhia in ci-in lungsim ngaldo na ih zat ding, lugnsim ah thungetna tawh gal ih do ding kisam hi tua hi leh tuabang ngaihsutna te in nang hong zolo ding hi.Peter Kiang ah Jesuh in Satan aw kakiang pan paikhia in ci hi. Peter pen Jesuh in Satan aci hi lo a, a ngaihsutna hoihlo pen Satan kiang pan a, hong pai ahih lam tel lua ahih manin Satan aw ka kiang panin paikhia in acih san ahi hi.Thuhialna:Tuni in Na lungsim tawng ah ahoih lo lam vive, Nalawmpa maw, nazi maw? natate maw? Midang khat peuh2 ahoih lolam in na ngaihsutna ahong om nak leh, hih pen Satan sawlna hi, Satan khutzat suaknuam keng ei, ci a, lungsim thungetna tawh do a na hawlkhait ding kisam hi. tuabangin an hih kei leh tuate in hong zoding a, Na nuntakna tom or kiam lawh in, innkuan sung, lawm leh gual tawh kisiatna kitawtna piang ding a, Satan in, agal pan in hong nuihsan ding ahih manin, Ih nuntakna ki-en kik ciat ni.1. Thusia lasia leh ngaihsut hoihlo pen Satan kiang pan hong pai hi cih phawk den in.2. Pasian in aminte ading na sia gel ngei lo ahih lam pawkden in, tua hi leh Thusia lasia lungsim sia, ngaihsutna te in hong zo lo ding hi
Pasian ki itna hi
ITNA ih cihciangin nule pa ki-itna hi lo a, Love is feeling leh Love is emotion hi lo a, Love is Care ahi hi.Itna taktak in Huhding lam etna tawh pia, ngahkikding lam etna hi lo a, Huhna panpihna itna hi in akileh kikding lam etna hi lo hi.Tua itna pen Christian kici khat in ih neih ding akisam hi a tuapen ut bangin kinei theilo a, Jesuh ih neih teh tuabang itna kinei thei pan ahi hi.7Ka it lawmte aw, Pasian pen itna hong pian'khiatna bulpi ahih manin eite khatlekhat ki-it ni. Itna a nei mi peuhmah, Pasian' tate hi a, Pasian a thei uh hi. 8Pasian pen ki-itna ahih manin itna a neilo mite in Pasian theilo uh hi.12Kuamah in Pasian mu ngeilo hi. Ahi zongin eite khatlekhat i ki-it leh eite tawh Pasian hong omkhawm a, ama itna eite lakah a cingtaakin a om ahi hi. 15Jesuh pen Pasian' Tapa hi, ci-in umin a sang mite, Pasian in ompih a, tua mite pen Pasian tawh a omkhawm ahi uh hi.16Tua hi a, Pasian in eite a hong itna thu, eite mahmah in thei-in i um hi. Pasian pen ki-itna hi a, itna a nei mite pen Pasian tawh omkhawm uh a, Pasian zong amaute tawh a omkhawm hi.20Mi khatpeuh in, “Pasian ka it hi,” ci napi-in a Khristian mipihte a muhdah leh a zuaupi a gen ahi hi. Bang hang hiam cih leh a muhtheih a Khristian mipih a itlo mi in a muhtheihloh Pasian it theilo ding hi. 21Khrih in eite tungah hong thupiakna in: Pasian a it mi in a Khristian mipihte zong it ding hi, cihna ahi hi.
Sawm ahkhat zekdan ding
Thuhilh kikna 14:22-28,29
28"Kum thum simin tua kuma note' anpiang sawmah khat khempeuh hong paikhiatpihin na khuasung uhah na khol ding uh hi.
29Topa na Pasian un na sepnate khempeuh uhah thupha hong piak theihna dingin, note tawh kibangin amaute in tanh ahi a, luah ahi zongin neilo uh ahih manin note' khua sunga om Levi mite, peemtate, pa neilote, leh meigong numeite hong pai-in tua ante ne-in a gilvah ding uh hi.
Malakhi 3:8-12 sung leh Gamlak vakna18:21-28 sung ah, Sawm ah khat Piakna ding, kuate Tanh le Go or Gamh cih ih theih khit tak ciangin bang ci dan teng azang ding cih pen LST tung tawn in tawm kikum khawm ding hi hang.
Sawm ah Khat thu genin Siate ading hi Pasian in agamh ding, tanh dingin apiak hi cih ka gen teh mi pawlkhat te in itsikin, Siate Piak khit mawkin ah ci uh hi. Tulai khuahun zui in zekdan ding anuai ah kikum suk ni. Mi pawl khatte in Sawm ah khat pen Thupha san na ding bek in gen leh thei a ahi zong in thupha pen kisang thei taktak lo-in Zomi te ki-om hi. Ih piak hangin ih zatna ih zatdan te hang hi ding hi cih kei muhna ahi hi.
1. Levi Mite Gamlakvakna 18:20-32
Hih levi mite cih tawh kisai in ci leng Siampi nam or siate cihna hi a, hih tang 29 na Laisiangtho sung ah akhatna in ana koih ahi hi. Tua ahih mah bangin Pawlpi makaite in Sawm akhat piak ding thei mahmah Biakinn ah tun ding cih thei mahmah na pi in Kuate Tanh ding akipia cih pen tel het lo mawk uh hi. Christiante in ih theih ding ah, ah khatna ah Siampi, ih siate akhamtak ding piak ding cihna hi a, tuakhit tak ciangin acian lai te koi teng ah zek ding cih ngaihsut ding hi.
Sia pa bek gawl vak ding hile hang haksa lo a, Innkuan nei ahih manin tuate adding tawh kicing dingin vai hawm ding pen thupi mahmah ding hi. Tua hi le siate sum tawh buai cih hong om lo pah lel ding hi.
2. Peemta te Thuhilhkikna10:19
19Tua ahih ciangin peemtate it un; bang hang hiam cih leh note zong Egypt gamah peemta na hi uh hi.Nihna ah pemta te ci hi. Pemta ih cih kuate hiam cih leh ihkhua ah hong pem lut tungte, ahih kei leh Khistian hongsuak tung mite haksatte samin nesak ding, huhding, piakding ci ahih manin tu-in tuapemta pawlpi sung a om mite panpihna in zang ding cihna ahi hi.
3. Paneilo, Tagahte
James1:27
Pa Pasian in a siangtho biakna citakin a ngaihsut thu in: Tagahte leh meigong numeite a haksatna uhah hoihtakin kemin, leitung siatnate tawh kisawhkha loin siangtho takin omna ahi hi.Thuhilh kikna 10:18
18Amah in pa neilote leh meigong numeite-a' dingin thutang semin, peemtate itin an leh puan a pia hi.
Paneilo ta gahte tung ah piak ding cih ih laisiangtho in hong hilh hi. Tua hi a, tuni in ih theih ding in ah tagah gen thei Nu le pa nei lote, Pawlpi sung ah aom leh tuate tung piak ding in hong hilh hi. Tuni in Khathu sung ah hong makaih ih siate limtak in ih piak khit tak teh tagahte huhna a zat ding pen Pasian hong lamlah na ahi hi, cih phawk in mang ngilh loh ding thupi ding hi.
4. Meigong numeite
Thu hilhkikna10:18,19
18Amah in pa neilote leh meigong numeite-a' dingin thutang semin, peemtate itin an leh puan a pia hi.
19Tua ahih ciangin peemtate it un; bang hang hiam cih leh note zong Egypt gamah peemta na hi uh hi.
Ali na ah sawm akhat tawh kisai zek dan ding pen Meigong numeite na ci hi. Tuni in, ah it mahmah alawmpa in anutsiat khit teh amah bek a khuangai lungleng meigongte huh ding piakding pen Pasian in deih hi. Tua ahih manin ih khua sung ih pawlsung ih nam sung, ah meigongte leh tagahte pen Pasian in Sawm ah khat ne dingin na thukim hi. Agil vah in ne ding uh hi ci ngiat hi.
Tuni in Sawm ah khat tawh kisai pen BiakInn ah khiakhia tek na pi hangin, thupha taktak ih san theih lohna uh pen, akizatna ih et tak ciangin thupha ngahna ding mun ah na kizek lo, na kikhia lo, na kipia lo, ahih man ahi hi. Tua ahih manin ih sawm ah khat zekna uh kisit tel pha mahmah ding thupi ding hi. Hih hangin mipawl khat te in, Sawm ah khat kizekna pen sit teltel veve uh hi.Temsawn pa tangthu dan in en leng, kua pat hiam aw hong kici veve ding a, Sawm ah khat piak ziau bek tawh thupha ngah ding kihi lo a, akizatna aman kei leh Temsawn pa tangthu bangin apiate in apiakna manlo hi hong kici kik veve kha ding a, tua hangin mi pawlkhat in 1/10 paina zeknate sitkik, sumzatna report akipiak ciangin sitkik tangtang na pen tua hi. Tudong in Sawm ah khat na piakpiak hang thupha ihsan theih lohna tua hi.
THEIH HUAISawm ah khat zekna ding bangin Siate, Pemtate, Meigongte, Tagahte, ih ngaisut khit teh i budget acin nak leh Buildingte leh Mission te ah ih khending pen sialo ding hi.Siate ading ih genteh pawlkhat in itsit lua mahmah siate piakhin cih bang cithei uh hi. LST ih tel lohman hi zaw hi. ka cinuam phial hi. Thupha ih san nop leh Pasian deihna bang ah ih zek sak ding kisam hi. Hih pawlpi in sumzekna aman kei cihna theih a na khiat teitei ahih leh thupha sangtuan lo ding cin a Azekte sang nang hong kimawh sak zaw lai ding hi, cih pen phawk gige in.Thukhupna
Sawm ah khat ih cih pen Pasian a hi a, Pasian deihna bang in ih zeksak ding pen thupi mahmah ding hi. 1.)Pasian deihna in ama na sem Siate lungkim tak a Pasian na asep theihna dingin Inn kuan kham ding a Tanh uh ahih mah bang in ih piak ding thupi ding hi. 2.)Siate adding hoih tak in ihkhen khit ciangin Pemtate, Tagahte leh Meigong numeite Pawlpi sung ah ih neih leh tuate tungah huhna ih piak ding pen Pasian deihna bangin akizek hia, Tua khit teh a Omlaite ah Pawlpi kitang sapna bang in zek leh zat ding, cih pen tuni in LST tungtawn in akithei sak hi, anuntak pih dingleh azang thei dingin mimal kim nuntak na Topa in hong tel sak hong theisak ta hen.
Tekk leh Mo
Zhou dynasty khit, 206 BC pan 220 AD dong Sengam a ukcip zo Han dynasty hun lai-in, Xio Li kici melhoih nungak khat in pasal hong nei hi. Tua hunlai Sente ngeina om mah bangin nungaknu a teekte belin hong om khawmuh hi. Sente zong Zo-ngeina mah bangin teeknu in mo-te tungah thunei mahmah uh hi. Kum khat khit pawl ciangin teek-le-mo kikal lungsim galdona hong kipan ta uh hi.Teeknu in a hih leh "numei in a ma khuat, sumkuang in a li khuat" kici hi, na teknu nong mai-et ding mah hi, cih lungsim tawh keksa-in om den hi. Mo nu in zong "kei no sila sem ding-a hong pai hizenzen keng, na tapa uh ka hehpih man bek-a tuciang a thuak keiikaii hing" cih lungsim tawh keksa mahin om den ta hi.Nisim in khat kampau khatin a hoihin kisan sak zo nawn peuhmah lo uh hi. A pasal in lah "khat lah ka tem khat lah ka paii" ci-in gup ngam mel nei lo-in sip dide mai hi. A pasal tua bangin a om dide lel pen Xio Li in hawmthawhin thuak hak hong sa semsem hi. Ahi zongin Sente ngeina ah teeknu thuthu a tapa ai zongin, mo-nu in aizongin, zahtakin nial ngam peuhmah lo mai uh hi. Mo-nu Xio Li zong lungsimna luata a hih manin "kei si zaw ding maw, ka teeknu si zaw ding" cih zah dong hong ngaihsun ta hi.Xio Li a Pu lamte zatui lam a siam khat kiangah va hawh hi. A Pu tungah a teeknu thuak hak a sak luatna teng va sutin va kap liang hi. A Pu in zong "lungkia peuhmah kei'n ka tunu aw! nang kong huh ding hi" ci-in a innkhan sungah va lutin zatui nahtang teh tawh kitun lillel khat hong tawi hi."Hih zatui pen, zatui mawkmawk hi lo hi. Gu-za ahi hi. Na teknu thakhatin hong si vat leh mi khempeuh in nang hong muangmawh kha dinguh hi. Tua ahih teh, Na teknu nek ding an na bawlsak simin hi zatui sikeu nih ta an lakah na helsak ding hi. Tua hi leh na teknu a mah-le-mah, a natna kithei lo-in kha thum, kha li bang khitciangin hong si ding hi." ci-in zatui hong pia hi. Xio Li zong lungkim sim pian pahin a Pu zatui hong sang hi. A Pu in zong Xio Li thu khat vaikhak beh lai hi."Ka tu nu aw, kuamah in hi thu a theih zawh lohna dingin, tu ni a kipan na teknu lungdamna ding na hanciam kul ding hi. A sawt lo-in a si ding hi lel a hih manin na mai-et bawl ding a, a kisap bangbang, hong sawl bangbang zahtak bawlin na sem ding hi. Hong awi-lohna omin hong tai khak leh zong dawng se lo ding hi teh. Tua hipeuh leh na pasal a kipan kua mahin hong thei zo lo dinguh hi" ci-in hoih takin vaikhak hi.Xio Li a Pu piak zatui tawh Inn hong ciah hi. A Pu sawl bangin na hong sem hi. Kha thum khit zawh ciangin Xio Li a Pu kiangah hong hawhkik hi. Nuih mai sim deidai in a Pu hong notset hi. A Pu in zong "na teeknu in hong sih san petpet ta hi maw Xio Li?" a cih leh Xio Li in a lu pei san hi. A Pu in "zatui deih beh na hiam leh?" a cih leh Xio Li in;"Hi kei ee Pu aw, ka teeknu a sih ding ka deih nawn peuhmah kei hi. Ka nihun ki-it, kilemin nuam ka kisa ta uh hi" ci-in hong gen hi. A Pu zong hong nuih mai hiuhiau ta hi. Hi bang dingmah deih a, zatui hoih tha-za Xio Li a piak na hi gige banah, Xio Li in a teeknu zahtak bawl leh a teeknu in zong a mo it lua mahmah pah lel ding, khat in itna lak masa peuh leng ki-itna khang semsem a hih lam tak thei a hih manin a Pu in hi bang sem ding a sawl ahi hi. Xio Li in zong a Pu kiangah lungdam koh zukholhin, a teeknu kiangah a zuankik hi.
Naupang khedap nul khat
Tuma kum 60 lai pawlin mi zawng innkuan khat in sum-le-pai haksat luat manin a tapa khat uh kum 10 a cin teh sang hong kah sak zo pan uh hi. Tapa no kum 2 sung bebek laisim zom zo-in, kum 12 a phak teh Innkuan gentheih luat manin kongzing ah tu-in, mi khedap nul sakin nasep hong kipan hi. Khedap nul sak ding mi a ngah kei leh nek ding nei lo-in an ngawl zelzel hi.Nitak khuamui kuan, mihau khat khedap nul sak dingin hong pai hi. Khedap nul nuam in gilkial naupang no thum in hong delh uh a, "Pu aw, Sia aw, na khedap kei man hong nul sak ning", ci-in khedap nul ding hong kituh-uh hi. Mihau pa zong naupang thumte a vekun hehpih huai sa-in, a sawl zawk ding sang thei lo ahih manin, naupang thumte kiangah, "Ka khedap nul man dingin pek 2 kong pia ding hi. Tua pek 2 ngah le-uh teh bang na ci zat ding uh hiam?" ci-in hong dong hi. Tua hun lai khedap nul man pia sawm nih khawng bek hi napi pek 2 ngah ding a zakuh ciangin naupangte hong lawp semsem uh hi.Nau pang khat pa in, "Sia aw, kei nasep hong pia in, zingsang a kipan nek ding bangmah ka neih loh manin gilkialin sun niloh ka om hi. Tu nitak ka nek ding om kei leh gilkialin ka si zo ding hi" ci-in hong gen hi. Naupang dang khat pa in, "Pu aw, kei pen ka innkuan bup ai ding nasem ka hi hi. Ka Pa si khinin ka Nu lah dam lo hi. Ka Innkuan un an ka ngawl zawh uh ni 3 pha khin ta hi. Na khedap kei hong nul sak tapeuh in" ci-in khitui luangin hong thum hi.Tua leh naupang khat a cian lai pen in, "Sia aw, a zenzen in kei tua sum pek 2 hong ngah sak hi le teh, hih ka lawmte nih pek 1 tuakin ka hawm sak ding hi" hong ci khia hi. Mihau pa leh naupang dang nihte in hih kammal a zakuh teh lamdang hong sa ciat uh hi.Naupang pa in "A mau gel pen ka lawm it pente hi. A nuntakna uh ka theih pih hi in, an nek ding a nei lo takpi mah uh ahi hi. Kei ka hih leh ka Nu' mawngphal zuak tawm ka nek sak a, ka tha om lai buang hi, na khedap kei man a siang penpen dingin kong nul sak nuam hi, Sia aw! a cih leh mihau pa zong a lungsim lawngkha lua ahih manin tua naupang pa khedah nul sakin sum pek 2 pia pah hi. Naupang pa in sum sangin a lawmte nih hawm sak pah lian hi.Tua mihau pa in, naupang pa nitak an nekpih in, nasep ding vaihawm sak hi. Khedap nul sangin nuntak nuam hong sa zawdiak ahih manin, naupang pa in a mah sang-a cimawh zaw a lawmte tungah na hoih a sep manin, a ngah hamphatna thu hong tel khia ta hi.Naupang pa kum 14 hong phak ciangin copper processing factory khat ah operator ngah in nasep kician hong nei ta hi. Kum 19 a cin ciangin a veilam khatme khat nasepna set in gawitan kha ciciat hi. A company in zatui, zaha bawl sak pak lo ahih manin, tua a kipanin Workers' Union ah lut ding hong lung gulh hi. Kum 21 hong phak ciangin Workers' Union ah lut in nasemte a ding hanciamin hamphatna tampi hong bawl hi.Kum 45 a cin ciangin Workers' Party hong phuankhia hi. 1986 kumin Gam kiukna upapawl (congressman) hong suak hi. 2002 kumin "Gam mi khempeuh ni khatin an thumvei maantakin ka ne sak zo ding hi" ci-in kumpi kitelna hong lut hi. Mipi deihna ngah ahih manin tua gam ii 35th President pa hong suak hiau mawk hi. Tua gam tangthu ah nasem mi mawkmawk panin President a suak masa pen pa hi in, leitung tangthu a lumlette lakah khat hong suak hi.2006 kum ciangin President a term nihna hong ngah to suak lai hi. A kamciam om bangin a gam mite ni khatin an thumvei ne sak zo takpi ban ah, kial a tung den, an kham zo ngei lo a gamuh, leitungah nasep hoih pen gam 10 na dong hong tunto zen hi.A mah pen 2010 kumin President term nih a zawh khit ciangin a tawlnga Brazil gam President Mr. Luiz Inacio Lula da Silva ahi hi.Eite zong nuntakna bangzah takin genthei, haksa hi ta se leng, I lungkiat loh ding thupi hi. I nuntakna-ah a piang thei lo bangmah om lo in, a piang nai lo bek om hi. Sang ginatak a kah zo lo, an gilvah a nek ding a nei lo, khedap nul-a, lampi gei-a khangkhia Luiz Inacio Lula da Silva nuntakna tungtawnin laisim mimal kim in tha I lak theih ding I lunggulh hi.
Ngahna san'g,piakhiatna ah Thupha omhi
Ka lawm Paul in a Upa piak Christmas letsong mawtaw thak sitset hoih mahmah khat hong nei hi. Christmas ma diak ni khat, Paul a a zum panin nasep ciah hong pusuah leh tangvalno khat in a mawtaw hoih sa lua-in, kimkotin na velvel keii hi.Paul a mawtaw gei hong tun ciangin, tangvalno in mawtaw a et bek tawh lungkim zo lo hi diven "U aw, hih nang mawtaw maw?" ci-in dong hi. Paul zong a lukun in, "he himah! ka Upa in Christmas letsong ding a hong piak ai ve" a cih leh tangvalno zong kilatvat liangin, "haa.. na U in a mawkna a hong piak maw? tua leh nang sum pia khat zong bei kul lo ding a hi ve maw?" Ah la.. ka thunget ngah ding hi leng bel.." ci-in a pau zom loin hong khawl hi.Paul in thunget ngah ding hi leh tangvalno in, "nang U bang khat kei zong U nei leng ut mah sing ci ngel ding ahi ve maw" ci-in ngaihsun dep hi.Lamet khak het loh, tangvalno in a pau hong zomin, "Kei zong tua bang dan U khat suak nuam tak ing ei" hong cikhia hi. Paul zong tua kammal a zak ciangin a khuasikmul tho zo zah dongin lamdang hong sa lua peuhmah hi.Tangvalno pa hong en-in bang teng ngaihsun kha hiam thei lo, "ka mawtaw tungah na tuang nuam hia?" ci-in dong hi. "tua nuam tham mah ing" ci-in hong tuang hi. Tawmvei a hawl khit uh the tangvalno in Paul lam ngaphei-in, U aw a hih theih ding leh ka Inn lam vuah nong hawl thei dia?" ci-in dong hi. Paul in tangvalno pa lawpna a maipuak en in, nuihsan hi. Hih naupang pa in bang teng ngaihsun ai zel diam cih hong ngaihsun hi. Mawtaw thak hoih mahmah khat tawh hong kikha hi, ci-in a inn veng teng muh ding ut hingel dan ai ve maw, ci dep zel hi.A hizongin Paul in himunah zong hong ngaihsun khial zel mawk hi. "Hua teng a, kah-lei gei ah nong khawl sak thei dia?" ci-in tangvalno in a inn kawk hi.Tangvalno a kahlei vuah tai-in va kahto hi. Tawmvei khit the hong kumsukkik hi. Hong kumkik ciangin naupang khat tawi kawm ahih manin de-naa bangin hong nawh tai zo lo hi. A khe a hoih lo a naupa kahlei nuai dong hong tuahsuk a na hi hi. A naupa lenin mawtaw ngeiah damtakin hong pai pih hi."En dih ve nau aw! de-naa inntungah kong gen pen, hih mawtaw pen a mah a Upa in Christmas letsong ding a piak ahi ve, a ma sum piakhat zong bei kul lo, Ni dang ciang kei zong hibang dan mawtaw nang a dingin hong leisak ding ka hi aw, tua ciang bel van kizuakna sumbuk thupi tengah nanglenang na ut bangin va pai-in, va en zong ding na hive" ci-in lawp takin gen hi.Paul zong mawtaw sung pan hong tuakkhia-in, tua khe hoih lo naupang domin mawtaw maibuk sungah hong tu sak hi. A upa zong lawp mahmah kawmin a nau' geiah hong tusuk pah hi.A thumun tua ni a a vakkhiat khawmuh pen a mangngilh theih nawn loh dinguh tuahkhak thu khat hong suak hi. A diakdiak in Paul in Topa Jesus gen "Ngahna sangin piakkhiatna ah thupha om zaw hi" a cih kammal a maan lam hong muh khiat lawh hi.*Hih thu a za, asim ngeisa tampi om kha ding hihang, a hi zongin Christmas hun in eite in, bang letsong ka ngah tam, Pasian in bang hong pia tam maw, cih bebek I ngaihsut sangin, letsong kua ka pia tam? tu kum Christmas mi bang zah letsong ka piakhia zo diam? cih lam I ngaihsut theih ding deih sakna tawh hong at khiatkik ahi hi.
Upna tawh nuntakna
(2Kor 5:7)Kote in mit muhna tawh hi loin, upna tawh ka nungta uh hi. 2 Kor 5:7 (For we walk by faith, not by sight:)Filistia mite kihta/lau in Israel mite a om lai takun, Muhna tawh nungta loin, upna tawh a nungta David in, hi bangin pulak hi. "Bang hang hiam cih leh galdona pen Topa a' hi a, amah in kote’ khut sungah note hong pia ding hi," a ci hi. (2 Sam 17:47b). Hih bang kammalte pen upna tawh a nungta mite bekin upna tawh a pulakkhiat ngam uh kammal hi-a, a piang khin thu a pulak uh hi loin, a piang nailo thute upna tawh a pulak uh ahihna i phawk ding kisam hi.Tua ahih manin, Pasian' zawhpihna i ngah theih nadingin, eite pilna siamnate leh i thahatnate thupi masa lo a, i up/muan ngamna thupi masa zaw hi. Pasian pen i up/muang ngamna zahzah tawh kizui-in na a sem ahih manin, ka mai-a a kihtakhuai nate a zozo ding upna ka nei takpi mah hiam, ci-in ei leh ei kidot zelzel ding kisam hi.Muhna tawh a nungta Saul leh a galkap honpite in goliath kihta in lau mahmah uh a, upna tawh a nungta David in Goliat kihta loin lau se lo hi. Muhna tawh a nungta Saul leh Israel mihonpite in Filistia mite do ngam loin bubu niloh uh a, upna tawh a nungta david in ahih leh amah guak galdo dingin kipan khia ngam pah lel hi. Muhna tawh a nungta Israel mihonpi leh galkap tul tampite sangin upna tawh a nungta, tangvalno(David) khat guak pen thahat zaw-in, gualzo zaw mawk hi.(Muhna tawh i nuntak leh na khempeuh lungkiat thanem nading leh lauhuaina vive himai-a, upna tawh i nuntak leh tuate khempeuh sung panin lungnop khamuanna khat kinei gige ding hi).Nebukhadnezzer kumpipa' bawl kham milim mai-ah, a kun lo peuhmah meiphualpi sungah kikhia ding cih thu a om ciangin, muhna tawh a nungta mi khempeuh tua kham milim mai-ah kun ziahziah uh a, ahi zongin upna tawh a nungta(Shadrak, Meshak leh Abenego)te lawmta teng thum kham milim mai-ah kun nuam lo uh hi. Amaute in hi bangin upna tawh pulak uh hi. "Mei phualpi sung panin a hong honkhia thei pasian a om leh ka biak ka Pasian uh hi ding a, na khutsung panin a hong honkhia ding hi," ci uh hi(Dan 3:17). Amaute in meiphualpi sungah kikhiat ding a theilo uh hi zenzen lo hi. A lauhuaina zong tel mahmah uh hi. Ahi zongin upna tawh nungta uh ahih manin, milim mai-a, kun ding sangin, a lauhuai mahmah meiphualpi sunga kikhiat ding teel zaw hi. Pasian in amaute upna a mawknasak hetlo a, amaute ompih in honkhia takpi hi. Upna tawh kipan khia ngam in, upna tawh a kalsuan khia ngam mite' nuntakna pen, Pasian in ompih in makaih a, suahtakna pia takpi hi.Thu-um mite sungah upna tawh nungta loin, muhna tawh a nungta zong tampitak ki om hi. Muhna tawh a nungtate puk pahpah dinga, upna tawh a nungtate hong puk pahpah hetlo ding uh hi. Muhna in hong puksak pahpah a, upna in hong kipsak semsem hi. Muhna in hong thanemsak a, upna in hong thahatsak hi. Muhna in lam hong pialsak thei-a, upna in lampi maan hong lak hi. I gualzawh nading, i lawhcin/dupai nading, i cidam nading leh innkuan sung nop nading cihte pen, Pasian in hite khempeuh hisak thei hi, piangsak thei hi ci-a, i upna tungah tampitak kinga hi.Jesuh mahmah in zong, "Na upna in nang hong damsak zo hi, na upna bangin piang ta hen," cih kammal na tam zat mahmah a, tua banah, "A umte adingin na khempeuh hithei hi lo ahi hiam?" na ci hi. (Marka 9:23b) Pasian' ta ahite peuhmah in leitung nate zo uh a, i upna tawh leitung nate tungah a gualzo ihi hi. 1 Johan 5:4Thu-um mite' nuntakna sungah a kisam den penin, upna tawh nuntakna ahi hi. Thu-um mi hi-ing i cih leh upna tawh i nungta ding hi. Upna tawh nungta loin, muhna tawh i nuntak leh thu-um mi ihihna a mawknapi hi ding hi. Paul mah bangin, " Kote in mit muhna tawh hi loin, upna tawh ka nungta uh hi," (2 Korin 5:7) a ci thei kim ciat dingin Topa'n thupha hong pia ta hen.
Nang dan Ta nadeih hiam?
Nang bangbang ‘TA’ na deih hiam cih dotna kidong leng 100 lakpan mibang zah in hih dotna ih dong thei uh tam?.. Dotna dawng ding hi le hang Bangcidan in ih dawn uh tam? Kei dan ta deih ing or keidan deih keng ih ci zaw diam? Kei bangbang ta ka deih acite adingin sau Ngaihsut deuh ding om ding a, Kei dan deih keng acite in Bang hangin deih lo cih pen ngaihsut deudeu kul kha ding hi.
[1] KEI TAWH KIBANG TA KA DEIH‘Kei bangbang TA ka deih’ icih theih leh Na nam nih suut ding om hi.
Khatna ah, Pasian mai a hoih, bukim kisak hang zong hikhol lo kha ding a, ahi zongin ei leh ei bang ciang hiam khat ah hoih kisa cihna ahi hi. Kham theih guihtheih khoih lo, mi dangte ading ahoih lo sem ngeilo, Mi panpih, tup leh ngim kician nei, hai gamtat lo, innsung nuamsak, Mipi ading a na hoihsem khia, Leitung nopsakna tuamtuam te ah kibual lo, nungak/tangval kal a siangtho, Zileh pasal itdan siam, midang te huh leh panpih nuam, Thuman a ding den, Nekgukna leh sum tawh anuntakna buaisak lo, Mi nunnem, Lai lam thupi sa, Pasian phawk leh adang nate tampi tak neihman a “KEI TAWH KIBANG TA KA DEIH” Cingam mi om ding hi.
Nihna ah, I hoih loh nate I ki muh loh man a, ei bangbang TA deih zong hi kha thei ding hi. Ei lah hoih het lo ahih hang a, hoih kisa mahmah in eidan TA deih ih hih khak ahih leh bel kingiahsut huai mahmah thu ahi hi. Hih dan a amah hihna kitheilo te in ta hong neih uh ciangin akepdan ding zong theilo ahih manin atate tawh kikal buai thei uh hi. Tua bangmi te in atate uh ahoih loh takciangin alawm nu/pa ngawh nuam mahmah uh a, nupa kal cidam lo thei hi. Ei leh ei hoih kisakna leh tate hoih sak loh na hangin Inn sung ah kituahna, kilemna piang het lo hi.
[2] KEI BANGBANG TA KA DEIH KEI‘Kei bangbang TA ka deih kei’ ih cih leh asut nop nam nih om hi.
Khatna ah, ei ih nuntakna hoihsam na pi in ei leh ei hoih kisak zawh lohna hangin eisang hoih zaw ta deih cihdan hi kha thei ding hi Tua leh pawl khatte Kham theih guih thei zang lo, Mite ading leh Pasian ading ahih theihzahzah a sem mapang mahmah in, Pasian mai ah kitel cian mahmahin Bang mah ahih loh lam kitel lua ahih manin Amah tawh kibang TA deih lo in, amah sangin Pasian phawk zaw telzaw, hoihzaw ding TA adeih na hangin Kei tawh kibang ta ka deih kei ci thei hi.
Nihna ah, sum-le-pai, khamtheih leh leitung nopsaknate sung akibual in, Pasian deihdan thei na pi lah zo lo, mite sangin kei bek cih lungtang nei in, kua mah khualna nei zo lo a nungta ahih lam kithei manin Tua hangin KEI BANGBANG TA ka deih kei hi ci zong Tampi om kha ding hi.
-----------------------
Bangbang hita leh, leitung ah ‘TA’ hoih deih lo kuamah om lo ding hi. Nu-le-pa ahoih te hi-in,a hoih lo pente hita leh ‘TA’ hoih bel deih vek kha ding uhi. ‘TA’ hoih lo deih bel om ding in lamet huai lo hi. Ahih zongin ‘TA’ hoih neihna dingin Ei mahmah hoih masak kul hi.
Taten I hoih nate sang in I hoih loh nate hong suun ut zaw uhi. Tua ahih manin ei bangbang ahih kei leh ei sang a hoih lo zaw thei ‘TA’ nei ding ihih man in ‘TA’ hoih neih na ding bel nasia tak a pan lak kuul ding hi.
Ta thumang, pil, nu-le-pa zahtak dan siam, nun nem, lai sim kuhkal, khamtheih a kibuallo, Pasian lau, leitung nopsakna te sang a, Van go delh a kalsuan…hoih na tampi tak nei ‘TA’ I deih a leh bel ei mahmah iki bawl/siam hoih masak ding ahi hi. A hang pen bel ei bangbang Lian ta nei ding lah hi ngel ih hih teh maw!…taten nu-leh-pa a sut kei vualeh kua a suun ding ua leh?
KhuaVak taten khuavak ngai uh a, Khuamial taten khuamial mah ngai cih ahih manin Bangdan TA nei ding ihi hiam cih ei leh ei kien leng theihtheih mai ding hi.
‘TA’ hoih deih ihih leh a piang nailo ‘TA’ pen tuni apan a hoih ding in ki kem thei hi, tua bel EI HOIH SAWM LENG…tua pen akalmasa or tawhtang ahi hi.
Asim khempeuh Topan hong vual zawh hen!
Leitung ah lungnuam nading nam10
Nang kiangah huh na ong ngen lopi in, midang te buai na-ah nawngkai sak kei in.2)Na khempeuh maisak zawhna lungsim nei den in.3)Deih na(lung gulhna) lungsim nei inla, ahih hangin, huai ham lua kei in.4)Midang te tungah hazat na, huat na, el na, lungsim te na neih loh ding han ciam in.5)Kei leh kei ,ka ki puah phat leh,kei mailam ding ci-in ngaih sun den in.6)Na hoihloh na te, aman lang in ki khel kik ding han ciam in.7) Hangsan lopi aa bawngleng hawl nuam kei in.8) Nisim na nun tak na ah, mite ading thupha bawl den ding cih lungsim nei in.9)Na dahna, na khasiat na teng hangtawh ni sim na hun te mawk bei sak kei in.10)Na hun neihte, a mawk na-in na zat loh na ding han ciam in.
Monday, 18 May 2015
1leh1 kikhualna in cidamna
Mite in hong simmawh, hong gensia, ahih kei leh mawhna om lopiin hong taina hangin na sakna dam theiloin lungsim ah gu bangin hong zen cihna hi. Mi khat gen dan in a gen ding hileng “gutui dawn in midang si ding” i sak leh ei a dawnpen si ding na kihizaw hi. Tua hangin pumpi cina hi lo, ahih hangin thazawm mahmah mi tampi pen lungsim kha natna in zung thukpi ama nuntakna kha ahih manin gimpih uh hi.Lungsim khaatna in bang teng ah buaina hong tun thei hiam cih tawm en dih ni. Kei muhna tamlo kong gen ding a, hih teng bek cihna hilo hi.Lungsim khaatna in cidamna lam buaisak hi: Lungsim khaatna i pumpi sungah gu bangin kizel hi. Muhdahna, maisaklohna, cimtakhuaisakna leh khaatna in gilpi meima, si-khang natna leh a dangdang hong tun hi. Doctor tampite’ upmawhna ah 90% natna pen hehna, launa, muhdahna leh lungsim ah khaatna panin hong piang hi dingin ciamteh uh hi. Mi na muhdah leh tua na muhdahna in nang sila in hong bawl hi.Ihmu theilo, gim leh tawl kisa tawntung mi pawlkhatte amau lungsim ah buaina nei mite ahi uh hi. Nuihmai leh lungkim bangin a om uh hangin a lungsim uh gim tawntung hi. Ann kam lim loin lawm leh gual tawh kikholh zong lunggulh lo uh hi. Siavuante’n hih bang mite a mit uh leh a maisuah uh ah kimu thei hi ci-in na gen uh hi. Hih bangin a buai mi khat in, “Mi khat ka muhdah a kipanin ama sila ka suak hi. Ka ngaihsutna hong ukcip ahih manin ka nasep zong nuam kasa thei kei hi. Ka muhnoplohna in ka pumpi tungah gu bangin hong zen ahih manin na khat peuhpueh sem leng ka gim pahpah hi. Nidang a nuam kasak nasepte tu’n ka ningkhin zo hi. Khualzin khiat cih nangawn thalawpna om nawn lo hi,” ci hi.Lungsim khaatna in i ngaihsutna nawngkaisak hi: Lungsim sungah khaatna, gimna hong om ciangin a sawt deuhdeuh leh zungkha deuhdeuh hi. Tua hangin lungkiatna, lungkiatna panin nuntakna mannei loin ngaihsutna tung thei hi. Hih bangin buaina hong neih uh ciangin a innkuanpihte, lawm leh gualte zong muhnoplohna hong nei uh hi. Khat peuh in kammal a zatte uh a sialam bekin ngaihsun uh a, amau kicihna in bulhpahpah uh hi. Gualzo, lawhcing nuntakna hong neih nadingun hih bang lungsim nusia in paikhia ning a cih uh kisam hi.Lungsim khaatna in na mizia zong hong nawkkha ding hi: Na muhdah, ahih kei leh na hazat mi khat ama’n hong thei in hong thei kei leh na ngaihsunsun hi. Tua bek hi loin na muh ciangin na nungzangah a vot sim khat in hong zensuk ding a, na maitaina zong hong bei ding hi. Na ngaihsutna bangin na gamtatna hong pai ding ahih manin na muh ciangin nopmawh nasak hangin ama gamtatna bangin damdam in na gamta ding hi. Tua hangin lungsim khaatna in mizia khek thei cih pen mi tampite tungah tung takpi hi.Lungsim khaatna in Pasian tawh kizopna buaisak hi: Topa thungetna i gen ciangin, “Ko tunga hong mawhte ka maisak uh mah bangin, kote mawhna zong hong maisak in,” i ci uh hi. Ahih hangin mite’ mawhna maisak lopi i hih leh eite mawhna zong kimaisak lo ding hi. Pasian in hong maisakna pen eite’n zong mite mawhna i maisakna ah kinga hi (Matt 6:14-15). Mawhna lungsim tawh thungetna i neih leh tua thungetna hong kidawnglo ding hi (Late 66:18). I mawhna in Pasian tawh hong kikhensak hi (Isaiah 59:2).LUNGSIM KHAATNA PANIN NA SUAHTAK THEIH NADINGHih haksatna na neih pulak in: Kipulakna in guallelhna hi loin suahtakna, vanzanna ahi hi. Mi tampite’n amau haksatna a neih uh hangin pulak ding maizumin ngaihsun uh hi. Mi khempeuh kiangah pulak ding cihna hilo hi. Na muan mahmah, midangte kianga hong genlo ding mi kiangah na haksatna pulak in. Khatvei pastor khat in, “Sia aw, kei hong simmawh den ka pawlpi sung uh ah om, ken zong a tawptawpna ah it bawl nawn loin amah ka muh ciangin ka nungzang hong hik in muhdahna in hong zen hi. Bang cih ding ka hiam?” ci-in hong dong hi. Amah tawh ka kiho sungin a maisuah hong taangzaw in ka thei a, tua ciangin ama’n, “Nong genpihte thupi lua, ka puakgik khempeuh a tukmang tawh kibang hi,” ci hi. A taktak in ken ama gen na ngaingai in, lungsim thungetna na neinei hi ing. Ama puakgikte hong gen ciangin ama adingin suahtakna khat hi a, pulakna in lungsim vangikte beisak hi.Lungsim khaatna hong pia theite tawpsan in: Mi pawlkhat lungsim khaatna panin suakta nuam ci napi-un amau sep ngei teng mah sem veve uh hi. Tua bang lunggimna vangik hong piate na tawpsan kei leh na van hong zang tuanlo ding hi. A gentehna in zu hangin lunggimna leh innsung buaina na neih uh leh tua na tawpsan madong na buai toto ding hi. Paunak khat in, “Tui na siansak nop leh a tuinak ah pai in,” a cih bangin lungsim damlohna hong kipatna mah panin na khaktan keileh phatuamlo ding hi. Hih hong pia theite i gen theihloh hangin tua bang haksatna nei mite’n hong kipatna thei mahmah uh hi. Tua na theihte mah tawpsanin nusia leteh nang adingin damna hong hi ding hi.A piangsa thute hangin paulap zong ken: Lungsim natna pen a piangsa thute hang hi gige hi. Tem tawh ki-at kha leng dam kikpah thei a, thu tawh ki-at kha leng damhak mahmah hi. Bang hangin damhak hiam cih leh damna ka deih a cih hangun paulap ding zong toto in tua teng mah tawh dam thei lo uh hi. Pawlkhat in a dam ding zong lunggulh thei nawn loin a paulap tawh nungta uh hi. Amah in, “Ka nuntakna a taktak in kei mawhna hi loin, tua nu tua pa hang hi,” acih uh hangin a thuak pen amau bek mah hi gige hi. Paulap tawh a nungta mite mi lawhcin sangin a lawhsapna hizaw hi. Paulap panin a dam nading ngaihsuna a hanciamte damna lampi a tawn hi in nuamsa in nungta thei pah ding uh hi. Tua hilo, amau kidiksakin midangte mawhsakna tawh paulap zongte dam theilo uh hi.Maisak inla, tua maisakna ah om in: Thu tawh a liam mite in tua thute ngaihsunsun leh a liamma leh a natna kibehlap zaw hi. Ahi zongin tua thute hong pusuakna pa/nu maisak leng ei a suakta kihipah hi. Maisak inla, tua maisakna ah dingkip in. Bang hang hiam cih leh na maisakpa leh nu nangawnin thei khalo thei hi. Bang phatuam ding hiam na ci kha thei hi; nangma’n na lungsim hong zen hong vut na neih pan tawldamna na ngah a, tua manpha pen hi. Maisak dingin lian lua na ci kha thei hi. Lian lua ahih leh na puak dingin zong lian lua cihna hi. Maisak dingin pammaih lua, i maisakpa leh nu in thusinna in nei leh na ci kha thei hi. Ahi zongin amau thusinna in nei tuan lo kha thei hi. Maisak toto leng ei a dam toto i hi ding hi.Khaatna a piangsak nate paikhia in: Mipawl khat dam ding lunggulh mahmah napi’n lungsim natna a piangsak nate panin kihem khia tuan lo uh hi. Tua bang dahna, khuisatna, gimna hong pia, zan ihmut theihlohna hong ngahsak nate na paihkhiat kei leh na suakta tuan kei ding hi. Nusiat ding, paihkhiat dingte kemkem kei inla - pai pahpah in. Na lungsim khaatna a dam taktak ding na lunggulh leh paihkhiat ding om cihna hi. Gunkuang tungah mi a tuan ciangin a puak zawh ding val a tuan ciangun tum hi. Nang zong na puakzawh ding val na puak ciangin lungkhiatna buannawi sungah na tum ding hi. Zattheihloh in na om kha ding hi. Leitung nuntakna ah hong nasak ding thu, hong kapsak ding thu tampi na nei kha ding hi. Tua thute hangin na thazawm leh nang bek in thuak in na sihlawh thei hi. Paikhia mengmeng lecin nang a dam baih na hi ding hi.Lungsim ngaihsutna thak nei in: I lungsim pen ngaihsutna lui bek i koih leh tuate mah kilumlet denin kingaihsunsun kha thei hi. Ngaihsutna thak guang leng tuate hangin a lui nate hong thanem ding a, a thak ngaihsutna in i nuntakna tha hong pia ding hi. Thu ummite adingin Pasian thu tampi tawh nungta leng, Topa thu nungta in vanglian ahih manin lungnopna, damna hong pia hi. Sawltak Paul in Rom khua thu ummite kiangah, “Na ngaihsutna kilamdangsak in,” (Rom 12:2) a cih bangin eite zong a lui nate i lunggulhna, siatna leh natnate mangngilh in mailam zuan in i nuntak ding kisam hi. Paul in zong Philippi khuate kiangah, “Nunglam a thute mangngilh in mailam hattakin ka nawt hi,” ci hi (Fil 3:13). Mi tampi piangthak khin napi a ngaihsutna uh limci lo i cihte a ngaihsutna uh thu hoih tawh a dimsak lote hi. Ngaihsutna thak tawh na dimsak kei leh a lui thute mah tawh na kidiah dinga, na lungkim kei ding hi.Na khempeuh ah Pasian vangliatna phawk in: Thuneihna leh thukhenna a kem Topa Pasian in a dik a manin thukhen ding ahih manin nang lunghihmawhpih ken. Amah na ap nungsangin na huh ding kisam lo ding hi. Topa in hih bang na tuah thute gimna in zang loin thusinna leh thupha in hong heisak thei hi. Ama vangliatna sungah ap leteh na vai hong nuam ding a, na lungsim hong zang ding hi. Bang hang hiam cih leh, “Ka hakkawl puak nuam a, ka van zong a zang hi,” (Matt 11:28-29) ci hi. Joseph a sanggamte’n a zuak lai-un siatna leh muhdahna tua zah a lian om nawnlo dingin a ngaihsun kha ding hi. Ahi zongin Egypt gam ukpa hong suah ciangin a sanggamte hehnem a, “Topa in hong sawl ka hi, note lungkham kei un,” ci hi. Ama tunga tung thute Pasian theih loh omlo hi cih Joseph in muang hi. Tua mah bangin la phuaknu Fanny Crossby in, “Kei tungah bangbang hong tung zong Jesu’n a pha bawl ka thei,” na ci hi.ThukhupnaPasal khat a neu lai-in mi khat in a simmawh manin nasa lua a nisim in tuapa samsia tawntung hi. A sih ding kuanin kuamah zong mu nuam loin lungsim natna tawh kidimin om ahih manin hih bangin gen hi. “Tu’n ka lungsim khaatna in ka nuntakna netum khinta cih ka thei hi. Ka muhdahna in kuamah nasak loin kei bek hong nasak hi. Ka nuntak sung hell khuk om mah ka bang hi.” Na dam nadingin nangmah in na ngaihsut tawm keileh kuamah in hong pia lo kha ding hi. Na damna pen nang adingin a manpha penpen ahi hi. Topa in khaatna panin khumna nuntakna a nei dingin thupha hong pia hen.